The rise and fall of the Lakota Empire - Pekka Hämäläinen

Çeviri: Alara Akgün Gözden geçirme: Can Boysan

In 1776, a powerful empire was born in North America.

1776 yılında Kuzey Amerika’da güçlü bir imparatorluk doğdu.

The Lakotas had reached the Black Hills,

Lakotalılar, batı ovalarının en kutsal alanı

the most sacred place and most coveted buffalo hunting grounds

ve bizon avcılığının en gözde toprağı Black Hills’e ulaşmıştı.

in the western plains.

Located in what is now South Dakota, control of the Black Hills, or Paha Sapa,

Şu anda Güney Dakota olarak bilinen yerde

Black Hills’i veya Paha Sapa’yı kontrol altında tutması,

marked the Lakotas as the dominant power in the American West.

Lakotalılar’ı Batı Amerika’daki egemen güç olarak belirledi.

Just a few decades before, they were vying for power in the eastern woodlands—

Lakotalılar, yalnızca on küsur yıl önce

doğu arazilerinde güç kazanmak için rekabet edip kaybediyorlardı.

and losing.

One of seven nations, or seven council fires,

Siyu İttifakı’nı oluşturan yedi ulustan

ya da diğer bir deyişle yedi konsey ateşinden biri olan Lakotalılar,

that made up the Sioux Alliance,

the Lakotas had lived in the forests and wetlands

ormanlarda ve Büyük Göller ile Missouri Vadisi

between the Great Lakes and the Missouri Valley for centuries.

arasında kalan sulak arazilerde yüzyıllar boyunca yaşamıştı.

In the 1600s, European colonizers destabilized this region.

1600′lü yıllarda Avrupalı koloniler, bu bölgeyi istikrarsızlaştırdı.

While some tribes profited by trading furs with new France,

Bazı kabileler, yeni Fransa’yla kürk ticareti yaparak kâr ederken

the Lakotas lived just out of range of the best trade opportunities.

Lakotalılar, en iyi ve çok sayıdaki ticaret fırsatından mahrum kaldı.

So in the early 1700s, they turned their attention west.

Bu yüzden 1700′lü yılların başında dikkatlerini batıya çevirdiler.

The western plains were much less fertile and abundant than the Lakotas’ homelands.

Batı düzlükleri, Lakotalılar’ın vatanlarından

çok daha az verimli ve bereketliydi.

The only easy access to food and water was immediately alongside the rivers—

Yiyeceğe ve suya en kolay erişim, direkt olarak göllerin olduğu yer,

land Arikaras had already claimed.

yani Arikaralar’ın hâlihazırda hak talep ettiği bölgeydi.

To compete, the Lakotas became skilled buffalo hunters

Rekabet etmek için Lakotalılar, yetenekli birer bizon avcıları

ve atlı savaşçılar oldular.

and warriors on horseback.

They conquered the farming Arikaras,

Tarım ile uğraşan Arikaralar’ı yendiler,

forcing them to pay tributes of maize and squash.

onları mısır ve kabak ile haraç ödemeye zorladılar.

When the Spanish arrived expecting to find lucrative trading grounds,

İspanya, kazançlı ticaret bölgelerini bulma umuduyla geldiğinde

they had to pay tolls to the Lakotas instead.

bunun yerine Lakotalılar’a geçiş ücreti ödemek zorunda kaldı.

In 1804, a new spectacle came floating up the Missouri River:

1804′te Missouri Irmağında yeni bir görünüm belirdi:

Merriwether Lewis ve William Clark.

Merriwether Lewis and William Clark.

Lakota chief Black Buffalo refused to let them pass until they paid a hefty tribute.

Lakota başkanı Black Buffalo,

yüklü bir miktarda haraç ödeyene kadar onların geçmelerine izin vermedi.

In spite of this rocky start,

Böyle zorlu bir başlangıca rağmen

the expedition marked the beginning of a close trade alliance

keşif gezisi, Lakotalılar ile ABD arasında

between the Lakotas and the United States.

yakın bir ticaret ittifakına vesile oldu.

Lakota men hunted buffalo, while women processed the hides into robes for trade.

Lakota erkekleri bizon avlarken

kadınlar, ticaret amacıyla hayvan postlarını kaftanlara işledi.

The US government supplied guns, ammunition, and other goods,

Amerikan hükûmeti; silah, cephane ve geri kalan malzemeleri temin etti.

even providing Lakotas with smallpox vaccines that protected them

Hatta diğer Kızılderili ulusları yerle bir eden ölümcül salgınlardan

onları koruyacak çiçek aşısını da Lakotalılar’a tedarik etti.

from the deadly epidemics that ravaged other Native American nations.

On paper, the United States had acquired the Lakotas’ lands from France

Amerika, kâğıt üzerinde Lakotalılar’ın topraklarını

Louisiana Purchase antlaşmasıyla Fransa’dan aldı.

in the Louisiana Purchase.

But the Lakotas would not cede their lands

Fakat Lakotalılar, iki yabancı güç arasındaki bir anlaşma yüzünden

because of an agreement between two foreign powers.

topraklarından feragat etmezlerdi.

Though there were 15,000 Lakotas and 23 million Americans,

Toplamda 15 bin Lakotalı ve 23 milyon Amerikalı olmasına rağmen

the bulk of US population and military might was concentrated on the east coast.

Amerika nüfusu ile askeri gücü, doğu kıyısına odaklanmıştı.

Just getting an army to Lakota territory presented a huge expense,

Lakota bölgesine ordu göndermek çok fazla masraf demekti.

and once there they would face formidable warriors

Gittiklerinde ciddi bir yerel bilgiye ve birliğe sahip, yenmesi güç savaşçılarla

with deep local knowledge and alliances.

karşı karşıya kalacaklardı.

To avoid a war it couldn’t afford and wouldn’t win,

Karşılayamayacak ve kazanamayacakları bir savaşı önlemek için Amerika hükûmeti,

the US government attempted to appease the Lakotas,

Lakota liderlerinin talep ettiği cephane ve yemek karnesi için

paying steep tributes of ammunition and rations demanded by Lakota leaders.

yüksek miktardaki haraçları ödeyerek Lakotalılar’ı yatıştırmaya çalıştı.

So while almost all the Native Americans in North America

Neredeyse Kuzey Amerika’daki tüm Kızılderililer,

topraklarından zorla çıkartılarak onlara ayrılan bölgelere sürüklenirken

were being forced off their lands and onto reservations,

the Lakota Empire was still expanding.

Lakota İmparatorluğu, hâlâ büyümeye devam ediyordu.

By 1850, they controlled some 500,000 square kilometers.

1850 yılına kadar Lakotalılar,

500 bin kilometrekarelik bir alanı kontrolleri altına aldı.

They were spread thinly across this vast area,

Bizon arayışında köylerini taşıyarak

moving their villages in pursuit of Buffalo.

bu geniş alana seyrek bir şekilde yayıldılar.

Merkezi bir otorite olmamasına rağmen

Though there was no central authority,

grupların ve oyate kabilelerinin liderleri

the leaders of bands, or oyates, came together at annual Sun Dances

karışık siyasi çalışmalara strateji oluşturup bunları planlamak için

to strategize and coordinate complex diplomatic operations.

her yıl düzenlenen Güneş Dans’ında bir araya gelirdi.

Lasting a few weeks each summer,

Her yaz birkaç hafta süren Güneş Dansı,

Sun Dances were spiritual ceremonies that reaffirmed communal ties,

ortak bağları destekleyerek Wakan Tanka’yı,

yani Baş Tanrı’yı yatıştıran ve dünyayı dengede tutan ruhani törenlerdi.

appeased Wakan Tanka, the Great Spirit, and kept the world in balance.

Starting in 1849, the California gold rush brought hordes of white settlers west,

1849 yılından başlayarak California’ya altın aramak için gelinmesi,

beyaz ırktan göçmen sürüsünü batıya doğru taşıdı.

encroaching on Lakota territory and disturbing the buffalo herds.

Bu, Lakota bölgesine yayılarak bizon sürüsünü rahatsız ediyordu.

Lakota leaders correctly interpreted this migration as a signal

Lakota liderleri, Amerika’nın bundan sonra

toprakları üzerindeki haklarına

that the US no longer intended to respect their claim to the land.

saygı duymak gibi bir amaçlarının olmadığını düşündüler,

göçü de bu şekilde yorumladılar.

In retaliation, they attacked wagon trains and government offices.

Misilleme sırasında hükûmet ofislerine ve yük trenlerine saldırdılar.

Anlaşmazlık büyüdükçe Şef Red Cloud, Washington DC’de müzakerelerde bulundu.

As the conflict grew, Chief Red Cloud negotiated in Washington DC.

While back in Lakota territory, chiefs Sitting Bull, Crazy Horse, and others

Lakota bölgesinde ise şefler, Sitting Bull, Crazy Horse ve diğerleri

prepared for battle.

savaş için hazırlandı.

Cyhenne ve Aarapaho ile olan ittifaklarını

They mobilized their Cheyenne and Arapaho allies

and almost all the other Sioux nations against the US.

ve Amerika’ya karşı neredeyse diğer tüm Siyu uluslarını

harekete geçirdiler.

In 1876, exactly 100 years after the Lakotas’ arrival,

1876 senesinde, Lakotalar’ın varışından tam 100 sene sonra

gold prospectors occupied the sacred Black Hills.

altın arayanlar kutsal Black Hills’i ele geçirdi.

For many Lakotas, this was the final straw.

Birçok Lakotalı için bu, bardağı taşıran son damlaydı.

Sitting Bull’un görüşüne uyan Crazy Horse

Following a vision by Sitting Bull, Crazy Horse led Lakota forces

Little Bighorn Savaşı‘nda Amerikalılar’ı

to decisively defeat the Americans in the Battle of the Little Bighorn.

kesinlikle yenme niyetiyle Lakota birliklerini harekete geçirdi.

After this victory, the Lakotas faced an even graver threat:

Galibiyetin ardından Lakotalılar, çok daha büyük bir tehdit ile karşılaştı.

wagon travel and railroad construction had decimated buffalo populations,

Yük taşımacılığı ve demir yolu inşaatı,

bizon popülasyonunun büyük bir kısmını yok etmişti.

Artık açlıkla karşı karşıyaydılar.

and they faced starvation.

Lakotalılar, hayatta kalabilmek için Amerika yetkililerinin

To survive, they moved on to reservations,

Sitting Bull ile Crazy Horse’u öldürüp Güneş Dansı’nı yasaklayarak

where the authorities murdered Sitting Bull and Crazy Horse

and attempted to dismantle their culture, prohibiting the Sun Dance on reservations.

kültürlerini ortadan kaldırmaya çalıştıkları

onlara ayrılmış bölgeye taşındılar.

The Lakotas started a protest movement called the Ghost Dance.

Hayalet Dansı adı verilen bir protesto hareketini başlattılar.

Alarmed by this resistance, in 1890, the US Army massacred hundreds of Lakotas,

Bu direnişten dolayı 1890′da alarma geçen Amerikan Ordusu,

birçoğunu kadınların ve çocukların oluşturduğu yüzlerce Lakotalı’yı

many of them women and children, at Wounded Knee Creek.

Wounded Knee Creek’de katletti.

Today, Lakotas continue to fight for their culture and their land.

Günümüzde Lakotalılar, kültürleri ve toprakları için savaşmaya devam ediyor.

2016′da Dakota Petrol Boru Hattı yapımını

In 2016, they drew supporters worldwide to protest construction

protesto etmek için

of the Dakota Access Pipeline through their reservation,

sözlerini tutmamakla bilinen hükümete karşı köklü direnişlerini devam ettirerek

continuing a long history of resistance

dünyanın dört bir yanından destekçi topladılar.

to a government known for breaking its promises.