Inside your computer - Bettina Bair

Çeviri: Saliha Karatepeli Gözden geçirme: Nihal Aksakal

Do you remember when you first realized

Bilgisayaranızın sadece bir monitör ve klavyeden

that your computer was more

daha fazlası olduğunu

than just a monitor and keyboard?

ilk fark ettiğiniz anı hatırlıyor musunuz?

That between the mouse click and the video playing,

Fareye tıklamanız ve videonun açılması arasındaki zamanda

there was something that captured your intention,

niyetinizi algılayıp

understood it,

anlayan ve gerçekleştiren bir şey?

and made it real?

What is that something?

O şey nedir?

Is it gremlins?

Gremlinler mi?

Let's imagine that we can shrink down

Kendimizi elektron boyutuna küçültebildiğimizi

to the size of an electron

ve bir fare tıklamasına

and inject ourselves into a click of a mouse.

yerleştirdiğimizi hayal edelim.

If you took your mouse apart,

Eğer farenizi parçalara ayırırsanız

you'd see that it's really a very simple machine.

aslında çok basit bir makine olduğunu görürsünüz.

It has a couple buttons

Bir çift düğmesi,

and a system for detecting motion and distance.

hareket ve mesafeyi algılaması için de bir sistemi var.

You might have an optical mouse

Bu ölçümleri ışıklar ve sensörlerle gerçekleştiren

that makes these measurements with lights and sensors,

optik bir fareniz olabilir

but older ones did this with a hard rubber ball

ama eski fareler bunu sert kauçuk bir top

ve plastik tekerleklerle yapardı.

and some plastic wheels.

Same concept.

Konsept aynı.

When you click the button on your mouse,

Farenin üstündeki düğmeye basınca

it sends a message to the computer

bilgisayara konumu ile ilgili

with information about its position.

bir mesaj gönderiyor.

When your mouse click is received,

Fare tıklamanız ulaştığında

it's handled by the basic input/output subsystem.

temel girdi/çıktı alt sistemiyle işleniyor.

This subsystem acts like the eyes and ears

Alt sistem bilgisayarın gözü, kulağı, ağzı ve elleri gibi çalışıyor.

and mouth and hands of the computer.

Basically, it provides a way for the computer

Esasen bilgisayarın çevresiyle etkileşmesini sağlıyor.

to interact with its environment.

But it also acts like a buffer

Ancak, aynı zamanda işlemciyi dikkat dağıtıcı faktörlerle yormamak için

to keep the CPU from being overwhelmed by distractions.

bir tampon görevi görüyor.

In this case, the I/O subsystem decides

Bu durumda G/Ç alt sistemi,

that your mouse click is pretty important

tıklamanızın oldukça önemli olduğuna karar veriyor.

so it generates an interrupt to the CPU.

Böylece işlemciye işkesme sinyali gönderiyor.

"Hey, CPU! Got a click here."

"İşlemci, baksana! Burada bir tıklama aldım."

The CPU, or central processing unit,

Merkezi işlem birimi, yani kısaca CPU,

is the brains of the whole computer.

tüm bilgisayarın beynidir.

Just like your brain doesn't take up your whole body,

Beyninizin tüm vücudunuzu kaplamaması gibi

the CPU doesn't take up the whole computer,

işlemci de tüm bilgisayarı kaplamaz

but it runs the show all the same.

ama aynı şekilde şovun sahibidir.

And the CPU's job, its whole job,

İşlemcinin tüm görevi,

is fetching instructions from memory

bellekten talimatları almak ve yürütmektir.

and executing them.

So, while you're typing, typing, typing,

Siz yazıyor, yazıyor ve yazıyorken

maybe really fast,

dakikada 60 kelime olacak kadar hızlı belki de,

like 60 words a minute,

the CPU is fetching and executing

işlemci dakikada milyarlarca talimatı

billions of instructions a second.

alır ve yürütür.

Yes, billions every second:

Evet, her dakikada milyarlarca kez

instructions to move your mouse around on the screen,

farenizi ekranda dolaştırmak için,

to run that clock widget on your desktop,

masaüstündeki saat göstergesini çalıştırmak için

internet radyonuzu çalmak için,

play your internet radio,

manage the files you're editing on the hard drive,

sabit diskte düzenlediğiniz dosyalarınızı yönetmek için

and much, much more.

ve çok daha fazlası için talimatlar.

Your computer's CPU is one heck of a multitasker!

Bilgisayarınızın işlemcisi çoklu-görev ustası!

"But oh my gosh

"Amanın,

there's a very important mouse click

şu anda gelen çok önemli bir fare tıklaması var!

coming through now!

Let's drop everything now and deal with that!"

Bununla ilgilenmek için her şeyi kenara bırakalım!"

There are programs for everything

İşlemcinin yaptığı her şey için

that the CPU does.

programlar var.

A special program for the mouse,

Fare için, saat göstergesi için, internet radyosu için

for the clock widget,

for the internet radio,

ve klavyeden gönderilen harflerle ilgilenmesi için özel bir program var.

and for dealing with letters sent by the keyboard.

Each program was initially written by a human

Her bir program başlangıçta bir insan tarafından

in a human-readable programming language,

Java, C++, ya da Phyton gibi okunabilir bir proglamlama dilinde yazıldı.

like Java,

C++,

or Python.

But human programs take up a lot of space

Ancak insan programları çok yer kaplıyor

and contain a lot of unnecessary information to a computer,

ve bir bilgisayar için gereksiz çokça bilgi içeriyor.

so they are compiled and made smaller

Bundan dolayı derlendiler, küçültüldüler

and stored in bits of ones and zeros in memory.

ve bellekte 1 ve 0 parçaları içinde depolandılar.

The CPU realizes that it needs instructions

İşlemci, tıklamayla başa çıkmak için

for how to deal with this mouse click,

talimatlara ihtiyacı olduğunu fark ediyor.

so it looks up the address for the mouse program

Bunun için fare programı adresini arıyor

and sends a request to the memory subsystem

ve bellek alt sistemine

for instructions stored there.

depoladığı talimatlar için istek yolluyor.

Each instruction in the mouse device driver

Fare cihaz sürücüsündeki her bir talimat

is duly fetched and executed.

gerektiği gibi alınıyor ve yürütülüyor.

And that's not nearly the end of the story!

Henüz hikayenin sonuna yaklaşmadık bile!

Because the CPU learns that the mouse was clicked

Çünkü işlemci, imleç monitör ekranındaki bir düğme resmi üzerine geldiğinde

when the cursor was over a picture

of a button on the monitor screen,

fareye tıklandığını öğreniyor.

and so, the CPU asks memory for the monitor program

Böylece işlemci, hangi düğme olduğunu bulması için

to find out what that button is.

belleğe monitör programını soruyor.

And then the CPU has to ask memory

Sonra işlemcinin belleğe

for the program for the button,

düğme için program sorması lazım,

which means that the CPU needs

bu da işlemcinin düğme ile ilişkili videoyu göstermesi için

the monitor program again

to show the video associated with the button,

monitör programına tekrar ihtiyacı olduğu anlamına geliyor

and so it goes.

ve böyle devam ediyor.

And let's just say there are a lot of programs involved

Siz tıkladığınızda ekrandaki düğmenin

before you even see the button on the screen

yandığını bile görmeden önce

light up when you clicked it.

birçok program sürece dahil oluyor.

So, just the simple task of clicking your mouse

Yani, sadece farenize tıklama gibi

means visiting all of the critical components

basit bir görev bile bilgisayarınızın yapısındaki

of your computer's architecture:

donanımlar,

peripherals,

basit girdi/çıktı sistemi,

the basic input-output system,

işlemci,

programlar ve bellek gibi

the CPU,

programs,

biri bile gremlin olmayan

and memory,

tüm kritik bileşenleri

and not one gremlin.

ziyaret etmek anlamına geliyor.