How do we create a better economy?

Çeviri: Zeynep Ekiz Gözden geçirme: Aslı Narcı

What does it mean for a country to have a healthy economy?

Güçlü bir ekonomiye sahip olmak, bir ülke için ne anlama gelir?

What does a healthy economy even look like?

Güçlü bir ekonomi nasıl olmalıdır?

Does it look like this?

Böyle mi?

What about like this?

Peki ya böyle?

Economist Kate Raworth shared a pretty interesting answer to this question

Ekonomist Kate Raworth, TED Röportaj podcast’inde bu soruya

on the TED Interview podcast.

oldukça ilginç bir cevap verdi.

And it challenges an idea that most economists take for granted.

Bu cevap, çoğu ekonomistin hafife aldığı bir fikre meydan okuyor.

We live— particularly in the West, particularly in the last 150 years—

Büyümenin ilerleme işareti olduğuna dair güçlü bir inanca sahip bir toplumda

in a society that has a very strong belief that growth

-özellikle Batı’da, özellikle 150 yıl- yaşadık.

is the sign of progress.

And to a certain extent, it’s true.

Ve bir dereceye kadar, doğru bu.

We love to see our kids grow.

Çocuklarımızı büyürken görmeyi seviyoruz.

We love to see nature growing in spring.

Baharda gelişen doğayı görmeyi seviyoruz.

Growth is a wonderful, healthy phase of life.

Büyümek, hayatın harika ve önemli bir aşamasıdır.

But in our economies, it’s like we’ve turned to Peter Pan economics—

Ama ekonomilerimizde, -asla büyümek istemeyen-

the economy that never wanted to grow up.

Peter Pan Ekonomisine dönmüş gibiyiz.

It wanted to grow and grow and grow forever.

Sonsuza dek büyümek ve büyümek istedik.

And it becomes this permanent phase.

Ve bu kalıcı bir aşama haline geliyor.

But we already know, in our own bodies, in our own lives,

Ama kendi bedenlerimizde, kendi yaşamlarımızda bu büyüme metaforunun

that there’s another side to this metaphor of growth that we love so much.

çok sevdiğimiz başka bir yönü olduğunu zaten biliyoruz.

If I told you, my friend had gone to the doctor,

Size bir arkadaşımın doktora gittiğini

and the doctor told her she had a growth,

ve doktorun ona “Tümörün var” dediğini söyleseydim

that already feels completely different.

bu artık tamamen farklı hissettirirdi.

Because in the space of our own bodies,

Çünkü biliyoruz ki, kendi bedenlerimizin

we know that when something tries to grow endlessly

sağlıklı, dinamik canlı ortamında

within this healthy, dynamic living whole,

bir şey durmaksızın büyümeye çalıştığında

it is a threat to the health of the whole,

bu bedenimiz için bir tehdittir,

and we do everything we can to stop it.

ve bunu durdurabilmek için her şeyi yapabiliriz.

But when we step into our economies, for some reason,

Ama ekonomimizi ele aldığımızda ,nedense,

we think that endless growth is progress.

durmaksızın büyümenin ilerleme olduğunu düşünüyoruz.

And we are now running into severe problems

Ve şimdi ciddi problemler yaşıyoruz.

because we are addicted to endless growth.

Çünkü biz durmaksızın büyümeye bağımlıyız.

Simon Kuznets, he was asked in the 1930s by US Congress to come up,

ABD Kongresi 1930larda, Simon Kuznets’den ilk defa ekonominin verimini ölçmek için

for the first time, with a single number to measure the output of the economy.

tek bir sayı bulmasını istedi.

America could say we produced so many tons of steel and so many bags of grain—

Amerika, tonlarca çelik ve çantalar dolusu tahıl ürettik diyebiliyordu--

but can we add it all together?

Fakat hepsini toplayabilir miyiz?

So they commissioned him to do this and he said,

Böylece bunun için onu görevlendirdiler ve

“Yes, I can. I can add it all together in one number.”

O, “Evet, hepsini bir sayıda toplayabilirim.” dedi.

National income, what we now know as GDP— but he gave it with a caveat.

Bu, şu an GSYİH olarak bildiğimiz milli gelir, ama Kzunets uyardı.

He said the welfare of a nation can scarcely be known from this number,

Bir ulusun refahının bu sayıdan zar zor bilinebileceğini söyledi,

don’t mix it up with welfare, right?

Bunu refahla karıştırmayın, tamam mı?

Because it tells us nothing about the unpaid caring work of parents,

Çünkü bu sayı, bize ebeveynlerin ücretsiz ev işine,

tells us nothing about the value that’s created in communities,

topluluklarda oluşturulan değerlere dair bir şey söylemiyor.

because that’s not priced,

çünkü bunların bedeli yok

and it’s a measure of the flow of economic value.

ve bu ekonomik değer akışının bir ölçüsüdür.

It tells us nothing about the living world, the forests, the mines

Bu sayı, ekonomik değeri yaratmak için tükettiğimiz madenlere,

that get run down in order to create this value.

ormanlara, canlı dünyaya dair bir şey söylemez.

But the convenience, the temptation, of this single number was so great

Ama bu tek sayının kolaylığı, cazibesi, o kadar görkemli ki politikacılar,

that politicians sort of tucked it in their armpit and carried right on.

onu koltukaltlarına sıkıştırır ve yollarına devam ederler.

And we ended up in a horse race of pursuing GDP growth.

Ve GSYİH büyümesini sürdürmek için bir at yarışına kendimizi soktuk.

The dream is that GDP can keep on increasing,

Hayal şuydu: GSYİH artmaya devam edebilirse,

we can have increasing financial returns,

artan finansal dönüşler alabiliriz,

but that we can decouple from using Earth’s resources.

ama bunu dünya kaynaklarını kullanmaktan ayırabiliriz.

We can use less carbon and less metals, and minerals and plastics,

Daha az karbon ve daha az metal, ve daha az mineral, plastik kullanabiliriz,

and we can use less of the Earth’s land surface,

ve daha az dünyanın yeryüzeyini kullanabiliriz,

and separate these two: ever rising GDP and falling resource use.

ve bu ikisini ayırabiliriz: sürekli artan GSYİH ve düşen kaynak kullanımı.

It’s a fabulous dream; would that it would be true.

Bu efsanevi bir hayal; keşke doğru olsaydı.

We are at a time of climate emergency, of ecosystem collapse.

Şu anda iklim krizi, ekosistemin çöküş zamanındayız.

We need to radically reduce our use of Earth’s resources,

Dünya kaynaklarının kullanımını büyük ölçüde azaltmak zorundayız.

and we're nowhere close to that.

ve bunu başarmaya çok uzağız.

So I offer it as a compass for 21st century prosperity.

Bu yüzden 21. yüzyıl refahı için bunu bir pusula olarak sunuyorum.

And this compass, silly though it sounds,

Ve bu pusula, kulağa aptalca gelse de,

it looks like a doughnut with the hole in the middle.

ortasında delik olan bir çöreğe benziyor.

So imagine from the center of it, humanity’s use of Earth’s resources

Yani onun merkezinden hayal edin, insanın dünyanın kaynaklarını kullanması

radiating out from the middle of that picture.

o resmin ortasından yayılıyor.

So in the hole, in the middle of the doughnut,

Yani, delikte, çöreğin ortasındaki, bu yer,

that is the place where people don’t have enough resources

insanların temel gereksinimlerinin karşılanması için

to meet the essentials of life.

yeterli kaynağın olmadığı bir yer.

It’s where people don’t have enough food or health care,

İnsanların yeterli gıdaya, sağlık hizmetine, eğitime, barınmaya,

or education or housing or gender equality or political voice or access to energy.

cinsiyet eşitliğine, politik sese, veya enerjiye sahip olamadığı bir yerdir bu.

And we want to leave nobody in that hole.

Ve o delikte kimseyi bırakmak istemiyoruz.

We want to get everybody over a social foundation of well-being,

Herkesi sosyal refah temeline oturtmak istiyoruz,

so all people on this planet can lead lives of dignity

Böylece, bu gezegendeki tüm insanlar, saygın, müşterek,

and opportunity and community.

ve elverişli hayatlar sürdürebilirler.

And in low income countries, it absolutely makes sense,

Ve düşük gelirli ülkelerde, bu kesinlikle mantıklı,

yes, let’s see the economy grow in ways that invest in health and education

evet, hadi herkes için sağlık, ulaşım ve eğitimde yatırım sağlayacak şekilde

and transport for all.

ekonomik büyümeyi görelim.

That was a very 20th century project.

Bu tam bir 20. yüzyıl projesiydi.

We're in the 21st century.

Biz 21. yüzyıldayız.

We have Earth system scientists who started looking at the impact

İklim üzerindeki etkimizi, toprak kaybını ve asit yağmurunu,

we were having on the climate, and the loss of soils and acid rain,

ozon tabakasındaki deliği, canlı türlerin azalmasını inceleyen

and the hole in the ozone layer, and the collapse of species.

yer sistemi bilim insanlarına sahibiz.

And they said, hang on.

Ve buna dur dediler.

We’ve been ignoring our planet.

Gezegenimizi yok sayıyoruz.

In the growing to meet human needs, we have ignored the fact

İnsan ihtiyaçlarını karşılamak için büyümekte olan biz,

that we are deeply dependent on this delicately balanced living planet.

bu ihtiyatla dengeli, canlı gezgene çok bağlı olduğumuz gerçeğini yok saydık.

It’s the only one we know of out there.

Orada bildiğimiz tek şey bu.

And when we use Earth’s resources in such a way

Ve bu gezegenin yaşam kapasitelerinin ötesinde

that we begin to push ourselves beyond the living capacities of this planet,

kendimizi itmeye başladığımız bir yolda Dünya’nın kaynaklarını kullandığımızda,

we are literally undermining the life supporting systems on which we depend.

gerçekten bağımlı olduğumuz yaşam destekleyici sistemleri baltalıyoruz.

So, hang on, just as there’s an inner limit of resource use,

Yani durun, kaynak kullanımının bir iç sınırı olduğu gibi,

and we call out poverty and deprivation,

buna yoksulluk ve yoksunluk diyoruz,

there’s an outer limit of humanity’s resource use.

insanın kaynak kullanımının bir dış limiti de var.

That’s ecological degradation.

Bu ekolojik çökmedir.

And we are breaking down this planet on which we depend.

Ve bağlı olduğumuz gezegeni yıkıyoruz.

So there you get the doughnut, you get the inside,

İşte çöreği alıyorsun, içine dalıyorsunuz,

which is leave nobody behind in the hole.

yani delikte kimseyi geride bırakmıyor.

But don’t overshoot the outer ring either.

Ama dış halkayı da aşmayın.

And so the shape of progress is fundamentally changed.

Ve böylece gelişimin şekli, temel olarak değişti.

It’s no longer this ever rising line exponential growth,

Artık bu yükselen çizgi değil,

that we hear about in the financial news all the time.

hep finansal haberlerde duyduğumuz üstel buyümedir.

It’s balance.

Bu dengedir.

To me, a source of real hope is that we deeply understand this

Bence, gerçek umudun kaynağı, son derece vücudumuzun seviyesinde

at the level of our body.

bunu anlamamızdır.

You go to the doctor, the doctor will say,

Doktora git, doktor sana diyecek ki

have enough food, but not too much, enough water, oxygen, exercise, sleep,

yeterli yiyecek tüket, ama fazla değil yeterli su, oksijen, egzersiz, uyku,

anything you like— have enough, but not too much.

ne istersen- yeterince sahip ol, ama fazla değil.

Our health lies in balance.

Sağlığımız dengede saklıdır.

And if we can take that metaphor from the human body to the planetary body,

Ve bu metaforu, insan vücudundan gezegensel yapıya dönüştürürsek

we give ourselves a cracking chance of understanding

Dünyamızın derin karşılıklı bağımlılığını anlamak için

the deep interdependence of our world.

müthiş bir şansı kendimize veririz.