How do we create a better economy?

Tłumaczenie: Adam Rogoń Korekta: Ola Królikowska

What does it mean for a country to have a healthy economy?

Co dla kraju oznacza zdrowa gospodarka?

What does a healthy economy even look like?

Jak ona w ogóle wygląda?

Does it look like this?

Czy wygląda tak?

What about like this?

A może tak?

Economist Kate Raworth shared a pretty interesting answer to this question

Ekonomistka Kate Raworth odpowiedziała na to w ciekawy sposób

on the TED Interview podcast.

w podcaście TED.

And it challenges an idea that most economists take for granted.

Jej odpowiedź kwestionuje to, co większość ekonomistów bierze za pewnik.

We live— particularly in the West, particularly in the last 150 years—

Społeczeństwo, zwłaszcza zachodnie i zwłaszcza od jakichś 150 lat,

in a society that has a very strong belief that growth

funkcjonuje w przekonaniu, że wzrost oznacza progres.

is the sign of progress.

Do pewnego stopnia to prawda.

And to a certain extent, it’s true.

We love to see our kids grow.

Kochamy oglądać, jak rosną nasze dzieci.

We love to see nature growing in spring.

Kochamy obserwować rośliny kwitnące na wiosnę.

Growth is a wonderful, healthy phase of life.

Wzrost to wspaniały, zdrowy etap każdego życia.

But in our economies, it’s like we’ve turned to Peter Pan economics—

Jednak nasze gospodarki wyglądają, jak żywcem wyjęte z Piotrusia Pana.

the economy that never wanted to grow up.

Gospodarka, która nigdy nie chce dorosnąć,

It wanted to grow and grow and grow forever.

jakby chciała bez przerwy rosnąć,

And it becomes this permanent phase.

aż nie widać końca tego wzrostu.

But we already know, in our own bodies, in our own lives,

Uwielbiana przez nas metafora wzrostu ma jednak drugie dno,

that there’s another side to this metaphor of growth that we love so much.

które dotyczy naszego ciała i zdrowia.

If I told you, my friend had gone to the doctor,

Jeśli powiedziałabym wam, że moja znajoma poszła do lekarza,

and the doctor told her she had a growth,

który powiedział jej, że w jej ciele coś rośnie,

to idea wzrostu już nie brzmi tak przyjemnie.

that already feels completely different.

Because in the space of our own bodies,

Wiemy, że gdy w zdrowym ciele jest coś,

we know that when something tries to grow endlessly

co nie chce przestać rosnąć,

within this healthy, dynamic living whole,

to stanowi to dla nas zagrożenie

it is a threat to the health of the whole,

i robimy wszystko, żeby ten wzrost uniemożliwić.

and we do everything we can to stop it.

But when we step into our economies, for some reason,

Kiedy jednak chodzi o gospodarkę, to z jakiegoś powodu myślimy,

we think that endless growth is progress.

że niekończący się wzrost to progres.

Doświadczamy teraz przez to poważnych kłopotów,

And we are now running into severe problems

because we are addicted to endless growth.

bo jesteśmy uzależnieni od nieskończonego wzrostu.

Simon Kuznets, he was asked in the 1930s by US Congress to come up,

Simon Kuznets został w latach 30. poproszony przez Kongres USA

for the first time, with a single number to measure the output of the economy.

o określenie miary wyniku gospodarczego jedną liczbą.

America could say we produced so many tons of steel and so many bags of grain—

Ameryka wyprodukowała mnóstwo stali i zboża,

ale czy można było to wszystko zsumować?

but can we add it all together?

So they commissioned him to do this and he said,

Zlecono mu to, na co on odparł:

“Yes, I can. I can add it all together in one number.”

“Tak, dam radę. Mogę to zsumować“.

National income, what we now know as GDP— but he gave it with a caveat.

Tak powstał produkt krajowy, znany dziś jako PKB.

Ale dołączył do tego pewną uwagę.

He said the welfare of a nation can scarcely be known from this number,

Zaznaczył, że ten miernik nie pokazuje dokładnie dobrobytu kraju

don’t mix it up with welfare, right?

i nie powinno się mylić tych pojęć,

Because it tells us nothing about the unpaid caring work of parents,

bo nie mówi on nic o nieodpłatnej opiece rodzicielskiej,

tells us nothing about the value that’s created in communities,

dobrach wytwarzanych w społeczeństwie, których nie można wycenić,

because that’s not priced,

and it’s a measure of the flow of economic value.

bo to tylko miara obrotu gospodarczego.

It tells us nothing about the living world, the forests, the mines

Nie mówi nic o przyrodzie, o lasach i kopalniach

that get run down in order to create this value.

rujnowanych w celu zwiększenia tego miernika.

But the convenience, the temptation, of this single number was so great

Prestiż tego wyznacznika i chciwość polityków sprawiła,

that politicians sort of tucked it in their armpit and carried right on.

że wzięli sobie oni te wskaźniki pod pachę

And we ended up in a horse race of pursuing GDP growth.

i zaczęli się między sobą ścigać, goniąc coraz wyższy miernik PKB.

The dream is that GDP can keep on increasing,

Byłoby świetnie, gdyby PKB rosło,

we can have increasing financial returns,

a my bylibyśmy coraz bogatsi

but that we can decouple from using Earth’s resources.

i mogli przestać korzystać z zasobów Ziemi.

We can use less carbon and less metals, and minerals and plastics,

Moglibyśmy używać mniej węgla, metali, plastiku, minerałów

and we can use less of the Earth’s land surface,

i mniej miejsca na planecie

and separate these two: ever rising GDP and falling resource use.

oraz pogodzić nieustanny wzrost PKB i mniejsze zużycie zasobów.

It’s a fabulous dream; would that it would be true.

To wspaniała wizja. Oby się kiedyś spełniła.

We are at a time of climate emergency, of ecosystem collapse.

Nasze środowisko jest w potrzebie, a cały ekosystem jest zagrożony.

We need to radically reduce our use of Earth’s resources,

Musimy radykalnie ograniczyć użycie zasobów Ziemi,

and we're nowhere close to that.

co w ogóle się nam nie udaje.

So I offer it as a compass for 21st century prosperity.

Dzisiejszą sytuację na świecie można przedstawić,

And this compass, silly though it sounds,

jakkolwiek głupio to brzmi,

it looks like a doughnut with the hole in the middle.

za pomocą donuta z dziurą w środku.

So imagine from the center of it, humanity’s use of Earth’s resources

Wyobraźcie sobie, że jego środek rozszerza się

radiating out from the middle of that picture.

wraz ze zużywaniem zasobów ziemskich.

So in the hole, in the middle of the doughnut,

Ta dziura, ten środek donuta,

that is the place where people don’t have enough resources

to miejsce, w którym ludzie nie mają wystarczającej ilości zasobów,

to meet the essentials of life.

aby przeżyć.

It’s where people don’t have enough food or health care,

To właśnie tam ludzie nie mają żywności, opieki medycznej,

or education or housing or gender equality or political voice or access to energy.

edukacji, równości płci, mieszkań, energii i prawa głosu w polityce.

Nie chcemy, żeby ktokolwiek był w tej dziurze.

And we want to leave nobody in that hole.

We want to get everybody over a social foundation of well-being,

Chcemy, żeby każdemu żyło się dobrze,

żeby wszyscy żyli godnie,

so all people on this planet can lead lives of dignity

mieli szansę i byli częścią społeczności.

and opportunity and community.

And in low income countries, it absolutely makes sense,

W ubogich krajach takie podejście jak najbardziej ma sens.

yes, let’s see the economy grow in ways that invest in health and education

Jasne, sprawmy, żeby gospodarka rosła, ułatwiając ludziom dostęp do edukacji,

and transport for all.

opieki zdrowotnej i transportu.

That was a very 20th century project.

Ten projekt jest typowy dla XX wieku.

We're in the 21st century.

Mamy XXI wiek.

We have Earth system scientists who started looking at the impact

Specjaliści od systemów Ziemi zaczęli badać nasz wpływ na klimat,

we were having on the climate, and the loss of soils and acid rain,

utratę gleb, kwaśne deszcze,

dziurę ozonową, wymieranie zwierząt.

and the hole in the ozone layer, and the collapse of species.

Starają się nam przekazać, żebyśmy się opamiętali

And they said, hang on.

We’ve been ignoring our planet.

i że za długo ignorowaliśmy naszą planetę.

In the growing to meet human needs, we have ignored the fact

W pogoni za zaspokajaniem potrzeb zapomnieliśmy,

that we are deeply dependent on this delicately balanced living planet.

że jesteśmy całkowicie zależni od tej kruchej planety.

Jedynej, na której możemy przeżyć.

It’s the only one we know of out there.

And when we use Earth’s resources in such a way

Jeśli z kolei używamy tych zasobów w sposób, który sprawia,

that we begin to push ourselves beyond the living capacities of this planet,

że zaczynamy żyć, jakby ta planeta była niezniszczalna,

we are literally undermining the life supporting systems on which we depend.

to dosłownie szkodzimy ekosystemom, na których polegamy.

So, hang on, just as there’s an inner limit of resource use,

Więc skoro jest jakaś dolna granica zużycia zasobów

and we call out poverty and deprivation,

powodująca ubóstwo i złe warunki życia,

there’s an outer limit of humanity’s resource use.

to jest też górna granica tego zużycia,

That’s ecological degradation.

która oznacza degradację środowiska.

And we are breaking down this planet on which we depend.

Psujemy planetę, na której polegamy.

So there you get the doughnut, you get the inside,

Więc mamy donuta, mamy jego środek,

which is leave nobody behind in the hole.

w którym nie chcemy nikogo zostawić,

But don’t overshoot the outer ring either.

ale nie przesadzić też z tym, co po bokach.

And so the shape of progress is fundamentally changed.

Definicja progresu jest więc kompletnie inna.

It’s no longer this ever rising line exponential growth,

To już nie jest ta wiecznie rosnąca linia,

that we hear about in the financial news all the time.

o której bez przerwy słyszymy w wiadomościach.

It’s balance.

To równowaga.

Mam nadzieję, że ludzie zrozumieją ten problem

To me, a source of real hope is that we deeply understand this

dzięki metaforze o czymś rosnącym w ciele.

at the level of our body.

You go to the doctor, the doctor will say,

Idziecie do lekarza, a on mówi,

have enough food, but not too much, enough water, oxygen, exercise, sleep,

żebyście jedli, pili, spali, ćwiczyli i dbali o siebie więcej, ale bez przesady.

anything you like— have enough, but not too much.

Więcej, ale nie za dużo.

Our health lies in balance.

Nasze zdrowie opiera się na równowadze,

And if we can take that metaphor from the human body to the planetary body,

a jeśli zrozumiemy, że ta metafora odnosi się i do ciała, i do planety,

we give ourselves a cracking chance of understanding

dajemy sobie niepowtarzalną szansę

the deep interdependence of our world.

zrozumienia współzależności w naszym świecie.