How do we create a better economy?

Translator: Mi Vu Reviewer: Uy Tran

What does it mean for a country to have a healthy economy?

Một quốc gia có nền kinh tế khỏe mạnh nghĩa là sao?

What does a healthy economy even look like?

Thế một nền kinh tế khỏe mạnh trông như thế nào?

Does it look like this?

Có phải như thế này không?

What about like this?

Hay là như thế này?

Economist Kate Raworth shared a pretty interesting answer to this question

Nhà kinh tế học Kate Raworth giải đáp câu hỏi này khá thú vị

on the TED Interview podcast.

trong một podcast phỏng vấn với TED

And it challenges an idea that most economists take for granted.

và đã thách thức một ý tưởng hiển nhiên theo phần lớn các nhà kinh tế học.

We live— particularly in the West, particularly in the last 150 years—

Chúng ta sống— nhất là ở phương Tây và trong 150 năm vừa qua—

in a society that has a very strong belief that growth

trong một xã hội có niềm tin mạnh mẽ

rằng tăng trưởng là dấu hiệu của tiến triển.

is the sign of progress.

And to a certain extent, it’s true.

Điều này đúng ở mức độ nhất định.

We love to see our kids grow.

Ta thích nhìn thấy con trẻ lớn lên.

We love to see nature growing in spring.

Ta thích nhìn thấy thiên nhiên sinh sôi, nảy nở khi xuân về.

Growth is a wonderful, healthy phase of life.

Tăng trưởng là một giai đoạn tuyệt vời và khỏe mạnh của sự sống.

But in our economies, it’s like we’ve turned to Peter Pan economics—

Nhưng nền kinh tế của ta dường như đang gặp hội chứng Peter Pan—

the economy that never wanted to grow up.

vì chẳng muốn trưởng thành

It wanted to grow and grow and grow forever.

mà chỉ muốn tăng trưởng mãi không ngừng.

And it becomes this permanent phase.

Và giai đoạn này cứ lặp lại vô thời hạn.

But we already know, in our own bodies, in our own lives,

Nhưng ta biết rằng, trong cơ thể và cuộc sống của ta,

that there’s another side to this metaphor of growth that we love so much.

chữ “phát triển” mà ta yêu kia cũng có một nét nghĩa khác.

If I told you, my friend had gone to the doctor,

Nếu tôi nói với bạn rằng, bạn tôi đã đi khám

and the doctor told her she had a growth,

và bác sĩ nói rằng có một khối u đang phát triển

that already feels completely different.

thì cảm giác sẽ khác hoàn toàn.

Because in the space of our own bodies,

Bởi khi bàn về cơ thể người,

we know that when something tries to grow endlessly

ta biết là khi một thứ gì đó tăng trưởng không ngừng

within this healthy, dynamic living whole,

bên trong cơ thể sống khỏe mạnh, năng động này,

it is a threat to the health of the whole,

thì đó là một mối đe dọa đối với sức khỏe tổng thể

and we do everything we can to stop it.

và ta làm mọi cách có thể để ngăn chặn nó.

But when we step into our economies, for some reason,

Nhưng khi nói đến nền kinh tế,

vì một vài lý do, ta nghĩ rằng tăng trưởng không ngừng là tiến triển.

we think that endless growth is progress.

And we are now running into severe problems

Và giờ ta đang gặp phải những vấn đề nghiêm trọng

because we are addicted to endless growth.

bởi ta đã nghiện tăng trưởng không ngừng.

Simon Kuznets, he was asked in the 1930s by US Congress to come up,

Vào những năm 1930, Quốc hội Mỹ yêu cầu Simon Kuznets

lần đầu phát minh ra một con số đo lường kết quả kinh tế.

for the first time, with a single number to measure the output of the economy.

America could say we produced so many tons of steel and so many bags of grain—

Có lẽ Mỹ đã nói rằng ta đã sản xuất rất nhiều thép và lúa gạo—

nhưng ta tổng hợp lại được không?

but can we add it all together?

So they commissioned him to do this and he said,

Họ bảo Simon làm thế và ông nói,

“Yes, I can. I can add it all together in one number.”

“Được chứ. Tôi có thể tổng hợp chúng thành một con số.”

National income, what we now know as GDP— but he gave it with a caveat.

Thu nhập quốc dân, hay GDP— nhưng ông cũng có lời cảnh báo.

He said the welfare of a nation can scarcely be known from this number,

Ông nói con số này không phản ánh mức độ hạnh phúc của quốc gia đó

don’t mix it up with welfare, right?

nên đừng nhầm lẫn, nhé?

Because it tells us nothing about the unpaid caring work of parents,

Bởi GDP không hề phản ánh sự chăm lo không công của cha mẹ

tells us nothing about the value that’s created in communities,

hay những giá trị trong cộng đồng vì điều đó không được định giá,

because that’s not priced,

and it’s a measure of the flow of economic value.

và GDP là thước đo dòng chảy giá trị kinh tế.

It tells us nothing about the living world, the forests, the mines

GDP không hề phản ánh thế giới tự nhiên, các cánh rừng, hầm mỏ

that get run down in order to create this value.

đang bị vắt kiệt để tạo ra giá trị này.

But the convenience, the temptation, of this single number was so great

Nhưng sự tiện lợi, sự cám dỗ của con số này lớn đến nỗi

that politicians sort of tucked it in their armpit and carried right on.

các chính trị gia có vẻ vẫn ôm khư khư lầm tưởng này.

And we ended up in a horse race of pursuing GDP growth.

Và rồi tất cả đều chạy đua theo tăng trưởng GDP.

The dream is that GDP can keep on increasing,

Ta mơ là nếu GDP cứ tăng lên,

we can have increasing financial returns,

lợi tức kinh tế cũng sẽ tăng dần

but that we can decouple from using Earth’s resources.

nhưng ta cũng mơ là có thể giảm sử dụng tài nguyên của Trái Đất.

We can use less carbon and less metals, and minerals and plastics,

Ta có thể sử dụng ít than, kim loại, khoáng sản và nhựa hơn,

and we can use less of the Earth’s land surface,

và có thể sử dụng ít diện tích bề mặt Trái Đất hơn,

and separate these two: ever rising GDP and falling resource use.

và phân biệt hai điều:

GDP tăng liên tục và giảm sử dụng tài nguyên.

It’s a fabulous dream; would that it would be true.

Đó là một giấc mơ xa vời; Ta mong giấc mơ thành hiện thực.

We are at a time of climate emergency, of ecosystem collapse.

Ta đang sống ở thời đại mà khí hậu gặp tình trạng khẩn cấp

và hệ sinh thái suy tàn.

We need to radically reduce our use of Earth’s resources,

Ta cần giảm triệt để việc sử dụng tài nguyên của Trái Đất

and we're nowhere close to that.

và ta chưa hề làm được.

So I offer it as a compass for 21st century prosperity.

Tôi đề xuất dùng điều sau làm kim chỉ nam cho sự thịnh vượng của thế kỷ 21.

And this compass, silly though it sounds,

Và chiếc kim chỉ nam này dù nghe hơi ngớ ngẩn

it looks like a doughnut with the hole in the middle.

nhưng trông giống một chiếc bánh vòng có lỗ ở giữa.

So imagine from the center of it, humanity’s use of Earth’s resources

Tưởng tượng từ tâm bánh, lượng tài nguyên Trái Đất mà ta dùng

radiating out from the middle of that picture.

tỏa ra từ trung tâm của bức tranh.

So in the hole, in the middle of the doughnut,

Trong lỗ trống, ở tâm của bánh vòng,

đó là nơi mà con người không có đủ tài nguyên

that is the place where people don’t have enough resources

to meet the essentials of life.

cho các nhu cầu thiết yếu của cuộc sống.

It’s where people don’t have enough food or health care,

Đó là nơi con người không có đủ thức ăn hay dịch vụ y tế

or education or housing or gender equality or political voice or access to energy.

hoặc giáo dục, nhà ở, bình đẳng giới,

tiếng nói về chính trị hay tiếp cận năng lượng.

And we want to leave nobody in that hole.

Và ta không muốn bỏ mặc ai lại cái hố đó.

We want to get everybody over a social foundation of well-being,

Ta muốn mọi người có một nền tảng xã hội dựa trên hạnh phúc

so all people on this planet can lead lives of dignity

để ai ai trên hành tinh này cũng có thể sống có tự trọng,

and opportunity and community.

cơ hội và cộng đồng.

And in low income countries, it absolutely makes sense,

Ở các nước thu nhập thấp, điều này thực sự có ý nghĩa,

yes, let’s see the economy grow in ways that invest in health and education

đúng vậy, cùng xem kinh tế phát triển

theo cách đầu tư vào y tế, giáo dục và giao thông cho mọi người.

and transport for all.

That was a very 20th century project.

Đó là một dự án của thế kỷ 20.

We're in the 21st century.

Còn giờ là thế kỷ 21.

We have Earth system scientists who started looking at the impact

Ta có các nhà khoa học về Trái đất,

đã và đang nghiên cứu về ảnh hưởng mà con người gây ra cho khí hậu,

we were having on the climate, and the loss of soils and acid rain,

sự xói mòn đất và mưa axit,

and the hole in the ozone layer, and the collapse of species.

lỗ thủng tầng ozon và sự tuyệt chủng của các loài sinh vật.

And they said, hang on.

Họ nói rằng, khoan đã.

We’ve been ignoring our planet.

Ta đã ngó lơ hành tinh của mình.

In the growing to meet human needs, we have ignored the fact

Khi phát triển để đáp ứng nhu cầu của người,

ta đã phớt lờ sự thật

that we are deeply dependent on this delicately balanced living planet.

rằng ta lệ thuộc nhiều vào hành tinh sống có sự cân bằng khéo léo này.

It’s the only one we know of out there.

Hành tinh duy nhất mà ta biết trong cả vũ trụ kia.

And when we use Earth’s resources in such a way

Và khi ta sử dụng tài nguyên Trái đất

that we begin to push ourselves beyond the living capacities of this planet,

theo hướng bắt đầu ép bản thân vượt quá khả năng của hành tinh này,

we are literally undermining the life supporting systems on which we depend.

ta thực chất đang dần phá hủy hệ thống hỗ trợ sự sống mà ta lệ thuộc.

So, hang on, just as there’s an inner limit of resource use,

Ta có giới hạn trong cho việc sử dụng tài nguyên,

and we call out poverty and deprivation,

đó là đói nghèo và túng thiếu,

there’s an outer limit of humanity’s resource use.

và giới hạn ngoài cho việc con người dùng tài nguyên,

That’s ecological degradation.

Đó là sự suy giảm hệ sinh thái.

And we are breaking down this planet on which we depend.

Và ta đang phá hoại chính hành tinh mà ta lệ thuộc.

So there you get the doughnut, you get the inside,

Bạn có chiếc bánh vòng, có phần bên trong,

which is leave nobody behind in the hole.

nghĩa là không bỏ lại ai ở lỗ trống.

But don’t overshoot the outer ring either.

Mà cũng đừng vượt quá vòng tròn bên ngoài.

And so the shape of progress is fundamentally changed.

Có vậy thì hình dáng của sự tiến triển sẽ thay đổi về cơ bản.

It’s no longer this ever rising line exponential growth,

Đó sẽ không còn sự tăng trưởng không ngừng theo cấp số nhân

that we hear about in the financial news all the time.

mà ta vẫn hay nghe trong bản tin tài chính.

It’s balance.

Đó là sự cân bằng.

To me, a source of real hope is that we deeply understand this

Với tôi, tia hy vọng thật sự là ta hiểu tường tận vấn đề

at the level of our body.

ở cấp độ cơ thể của ta.

You go to the doctor, the doctor will say,

Bạn đi khám và bác sĩ nói,

have enough food, but not too much, enough water, oxygen, exercise, sleep,

ăn đủ, nhưng đừng quá nhiều, uống đủ nước, hít đủ oxy, tập luyện đủ, ngủ đủ,

anything you like— have enough, but not too much.

bất cứ điều gì— làm vừa đủ, đừng quá mức.

Our health lies in balance.

Ta khỏe mạnh là nhờ sự cân bằng.

And if we can take that metaphor from the human body to the planetary body,

Và nếu ta có thể áp dụng phép ẩn dụ về cơ thể người cho hành tinh này,

we give ourselves a cracking chance of understanding

ta có thể tự trao cho mình cơ hội quý giá

để hiểu sự tương thuộc sâu sắc của thế giới này.

the deep interdependence of our world.