Five fingers of evolution - Paul Andersen

Çeviri: Nihal Aksakal Gözden geçirme: Suleyman Cengiz

The Five Fingers of Evolution.

Evrimin Beş Parçası.

A thorough understanding of biology

Biyolojiyi tamamen anlamak,

requires a thorough understanding of the process of evolution.

evrim sürecini tamamen anlamayı gerektirir.

Most people are familiar with the process of natural selection.

Birçok insan doğal seçimin süreçlerini bilir.

However, this is just one of five processes

Fakat bu beş süreçten sadece biri

that can result in evolution.

evrim ile sonuçlanabilir.

Before we discuss all five of these processes,

Beş sürecide tartışmadan önce

we should define evolution.

evrimi tanımlamalıyız.

Evolution is simply change in the gene pool over time.

Evrim, gen havuzundaki zamanla oluşan basit bir değişimdir.

But what is a gene pool?

Peki gen havuzu nedir?

And for that matter, what is a gene?

Peki ya gen nedir?

Before spending any more time on genetics,

Genetik üzerine daha fazla zaman ayırmadan

let us begin with a story.

bir hikaye ile başlayalım.

Imagine that a boat capsizes,

Bir teknenin battığını hayal edin

and 10 survivors swim to shore on a deserted island.

ve on kişi kurtulmuş ve ıssız bir adanın sahiline yüzmüşler.

They are never rescued,

Asla kurtarılamıyorlar

and they form a new population that exists for thousands of years.

ve yüzyıllardır var olan yeni bir popülasyonu oluşturuyorlar.

Strangely enough, five of the survivors have red hair.

İlginçtir ki kurtulanların beşinin saçı kızıl.

Red hair is created when a person inherits two copies

Kızıl saç, eğer bir insan ebeveynlerinden

of the red gene from their parents.

iki kopya kızıllık geni alırsa oluşur.

If you only have one copy of the gene, you won't have red hair.

Eğer bu genden bir tane varsa kızıl saçınız olamaz.

To make this easier, we will assume

Basitleştirmek için,

that the five non-redheads are not carriers of the gene.

beş kızıl saçlı olmayan kişinin bu geni taşımadığını varsayalım.

The initial frequency of the red-hair gene is therefore 50 percent,

Kızıl saç geninin başlangıç frekansı bu nedenle yüzde 50

or 10 of 20 total genes.

veya toplam yirmi genin onudur.

These genes are the gene pool.

Bu genler gen havuzudur.

The 20 different genes are like cards in a deck

Yirmi farklı gen, her yeni jenerasyonla

that keep getting reshuffled with each new generation.

yeniden karıştırılmayı bekleyen bir destedeki kartlar gibidir.

Sex is simply a reshuffling of the genetic deck.

Seks basit bir şekilde destedeki kartların yeniden karıştırılmasıdır.

The cards are reshuffled and passed to the next generation;

Kartlar yeniden karıştırılır ve bir sonraki jenerasyona geçer;

the deck remains the same, 50 percent red.

deste aynı kalır, yüzde elli kızıl.

The genes are reshuffled and passed to the next generation;

Genler yeniden karıştırılır ve sonraki jenerasyona geçer;

the gene pool remains the same, 50 percent red.

gen havuzu aynı kalır, yüzde elli kızıl.

Even though the population may grow in size over time,

Zamanla nüfusun artmasına rağmen,

the frequency should stay at about 50 percent.

sıklık oranı yüzde elli oranında kalmalıdır.

If this frequency ever varies, then evolution has occurred.

Eğer bu sıklık oranı çeşitlenirse evrim meydana gelir.

Evolution is simply change in the gene pool over time.

Evrim zamanla gen havuzundaki basit bir değişimdir.

Think about it in terms of the cards.

Kartlar açısından düşünün.

If the frequency of the cards in the deck ever changes,

Eğer destedeki kartların sıklığı değişirse

evolution has occurred.

evrim meydana gelir.

There are five processes that can cause the frequency to change.

Sıklığın değişmesine sebep olan beş adet süreç vardır.

To remember these processes, we will use the fingers on your hands,

Bu süreçleri hatırlamak için serçe parmağınızdan başlayarak

starting from the little finger and moving to the thumb.

baş parmağa geçip elinizdeki parmakları kullanmış olacağız.

The little finger should remind you that the population can shrink.

Serçe parmağınız size nüfusun küçülebileceğini hatırlatmalı.

If the population shrinks, then chance can take over.

Eğer nüfus azalırsa şans egemen olur.

For example, if only four individuals survive an epidemic,

Örneğin salgın bir hastalıktan sadece dört birey kurtulursa

then their genes will represent the new gene pool.

genleri yeni bir gen havuzunu temsil eder.

The next finger is the ring finger.

Bir sonraki parmak yüzük parmağı.

This finger should remind you of mating, because a ring represents a couple.

Bu parmağınız, yüzük çifti temsil ettiği için eşleşmeyi hatırlatmalı.

If individuals choose a mate based on their appearance or location,

Eğer bireyler görünüşleri veya konumlarına dayanarak eşleşirse

the frequency may change.

sıklık değişebilir.

If redheaded individuals only mate with redheaded individuals,

Eğer kızıl saçlı insanlar sadece kızıl saçlılarla eşleşirse

they could eventually form a new population.

eninde sonunda yeni bir nüfus oluşturabilirler.

If no one ever mates with redheaded individuals,

Eğer kimse kızıl saçlılar ile eşleşmezse

these genes could decrease.

bu genler düşer.

The next finger is the middle finger.

Sonraki parmak orta parmak.

The M in the middle finger should remind you of the M in the word "mutation."

Orta parmağınız size mutasyonu hatırlatmalı.

If a new gene is added through mutation, it can affect the frequency.

Eğer yeni bir gen mutasyona eklenirse sıklık oranını değiştirir.

Imagine a gene mutation creates a new color of hair.

Bir gen mutasyonunun yeni bir renk saç oluşturduğunu hayal edin.

This would obviously change the frequency in the gene pool.

Açıkça görülüyor ki bu, gen havuzundaki sıklık oranını değiştirir.

The pointer finger should remind you of movement.

İşaret parmağı size hareketi hatırlatmalı.

If new individuals flow into an area, or immigrate,

Eğer yeni bireyler bir alana giderse yada göç ederse

the frequency will change.

sıklık oranı değişir.

If individuals flow out of an area, or emigrate,

Eğer bireyler başka bir yere göç ederse

then the frequency will change.

o zaman sıklık değişir.

In science, we refer to this movement as gene flow.

Bilimde biz bu harekete gen akışı deriz.

All four of the processes represented by our fingers can cause evolution.

Parmaklarımızın temsil ettiği süreçlerin dördü de evrime sebep olur.

Small population size, non-random mating,

Az nüfus, rastgele olmayan eşleşme,

mutations and gene flow.

mutasyon ve gen akışı.

However, none of them lead to adaptation.

Fakat hiçbiri adaptasyona sebep olmaz.

Natural selection is the only process

Organizmaların yerel alanlarına

that creates organisms better adapted to their local environment.

daha iyi adapte olmalarını sağlayan şey doğal seçimdir.

I use the thumb to remember this process.

Bu süreci baş parmağımızla hatırlayacağız.

Nature votes thumbs up for adaptations that will do well in their environment,

Doğa, kendi alanlarında iyi olan adaptasyonu destekliyor

and thumbs down to adaptations that will do poorly.

ve iyi olmayanları desteklemiyor.

The genes for individuals that are not adapted for their environment

Çevrelerine adapte olmayan bireylerin genleri,

will gradually be replaced by those that are better adapted.

daha iyi adapte olanların yerini yavaş yavaş alacaktır.

Red hair is an example of one of these adaptations.

Kızıl saç bu adaptasyonların sadece bir örneği.

Red hair is an advantage in the northern climates,

Kızıl saç kuzey iklimlerde bir avantajdır,

because the fair skin allowed ancestors to absorb more light

çünkü açık tenli ataları daha çok güneş ışığı aldılar

and synthesize more vitamin D.

ve daha çok D vitamini sentezlediler.

Thumbs up!

Çok iyi!

However, this was a disadvantage in the more southern climates,

Ancak bu, artan UV radyasyonunun kansere yol açtığı

where increased UV radiation led to cancer and decreased fertility.

ve doğurganlığın azaldığı daha güney iklimlerde dezavantajdı.

Thumbs down!

Çok kötü!

Even the thumb itself is an adaptation

Başparmak bile doğal seçim sürecinde

formed through the process of natural selection.

meydana gelmiş bir adaptasyondur.

The evolution that we have described is referred to as microevolution,

Bizim tanımladığımız evrim, küçük evrimdir,

because it refers to a small change.

çünkü küçük bir değişikliği anlatır.

However, this form of evolution

Fakat evrimin bu şekli

may eventually lead to macroevolution, or speciation.

sonunda büyük evrime veya türleşmeye sebep olabilir.

Every organism on the planet shares ancestry with a single common ancestor.

Gezegendeki her bir canlı bir başkasıyla mutlaka bir ortak atayı paylaşır.

All living organisms on the planet are connected back in time

Gezegendeki her yaşayan organizma evrim sürecinden bu zamana kadar

through the process of evolution.

birbiri ile bağlantılıdır.

Take a look at your own hand.

Kendi elinize bir bakın.

It's an engineering masterpiece

Biraz önce anlattığım,

that was created by the five processes I just described,

milyonlarca yıl boyunca süren beş süreç tarafından oluşturulmuş

over millions and millions of years.

bir mühendislik harikası.

Can you recall the five main causes of evolution from memory?

Evrimin beş ana sebebini hatırlıyor musunuz?

If you can't, hit rewind and watch that part again.

Eğer yapamıyorsanız yeniden başlatıp o kısmı tekrar izleyin.

But if you can,

Ama eğer yapabilirseniz

give yourself or your neighbor a big five-fingered high five.

kendinize ya da yanınızdakine kocaman bir beşlik çakın.