The immortal cells of Henrietta Lacks - Robin Bulleri

Çeviri: Gözde Zülal Solak Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

Imagine something small enough to float on a particle of dust

Kanser, virüs bilim ve genetiği anlamak için anahtarları elinde tutan,

that holds the keys to understanding cancer, virology, and genetics.

bir toz zerresinin üzerinde durabilecek kadar küçük bir şey düşünün.

Luckily for us,

Şanslıyız ki

such a thing exists in the form of trillions upon trillions

böyle bir şey HeLa adı verilen laboratuvar ürünü trilyonlarca

of human lab-grown cells called HeLa.

insan hücreleri biçiminde mevcuttur.

Let's take a step back for a second.

Bir saniyeliğine geri gidelim.

Scientists grow human cells in the lab to study how they function,

Bilim insanları laboratuvarlarda insan hücrelerinin nasıl işlev gösterdiklerini,

understand how diseases develop,

hastalık gelişimini anlamak ve hastalara

and test new treatments without endangering patients.

zarar vermeden yeni tedavi denemek için insan hücreleri üretirler.

To make sure that they can repeat these experiments over and over,

Bu deneyleri defalarca tekrarladıklarından ve sonuçları diğer

and compare the results with other scientists,

bilim insanlarıyla kıyasladıklarından emin olmak için

they need huge populations of identical cells

kendilerini orijinaline sadık kalarak yıllarca kopya

that can duplicate themselves faithfully for years,

edebilecek yüksek nüfusta özdeş hücreye ihtiyaçları vardır,

but until 1951, all human cell lines that researchers tried to grow

fakat 1951'e kadar araştırmacıların üretmeye çalıştıkları bütün insan hücre

had died after a few days.

dizileri, birkaç gün sonra öldüler.

Then a John Hopkins scientist named George Gey

Daha sonra George Gey adlı bir John Hopkins bilim insanı,

received a sample of a strange looking tumor:

tuhaf görünümlü bir tümör örneği aldı:

dark purple, shiny, jelly-like.

koyu mor, parlak, jöle gibi.

This sample was special.

Bu örnek özeldi.

Some of its cells just kept dividing,

Bazı hücreleri bölünmeye,

and dividing,

bölünmeye,

and dividing.

bölünmeye devam ediyordu.

When individual cells died,

Tekil hücreler öldüğünde

generations of copies took their place and thrived.

nesillerce kopyaları onların yerini alıyor ve büyüyordu.

The result was an endless source of identical cells that's still around today.

Sonuçta ortaya bugün hala var olan sonsuz bir tekil hücreler kaynağı çıktı.

The very first immortal human cell line.

İlk ölümsüz insan hücresi dizisi.

Gey labeled it "HeLa" after the patient with the unusual tumor, Henrietta Lacks.

Gey buna olağandışı tümöre sahip hasta Henrietta Lacks için "HeLa" adını verdi.

Born on a tobacco farm in Virginia,

Virginia'da bir tütün çiftliğinde doğan

she lived in Baltimore with her husband and five children.

Lacks, eşi ve beş çocuğuyla Baltimore'da yaşadı.

She died of aggressive cervical cancer

Tümörlü hücreleri alındıktan birkaç ay sonra

a few months after her tumorous cells were harvested,

agresif rahim ağzı kanserinden öldü

and she never knew about them.

ve onlardan hiç haberi olmamıştı.

So what's so special about the cells from Henrietta Lacks

Diğer hücre dizileri ölürken hayatta kalmayı başarabilen

that lets them survive when other cell lines die?

Henrietta Lacks hücrelerinde özel olan şey nedir?

The short answer is we don't entirely know.

Kısacası, biz de tamamen bilmiyoruz.

Normal human cells have built-in control mechanisms.

Normal insan hücrelerinde yerleşik kontrol mekanizmaları vardır.

They can divide about 50 times before they self destruct

Apoptoz adlı bir süreçte kendilerini yok etmeden önce yaklaşık

in a process called apoptosis.

50 kez bölünebilirler.

This prevents the propagation of genetic errors

Bu, tekrarlanan bölünmelerden sonra ortaya çıkan

that creep in after repeated rounds of division.

genetik hata yayılımını önler.

But cancer cells ignore these signals, dividing indefinitely

Fakat kanser hücreleri, belirsizce bölünen ve normal hücreleri dışlayan

and crowding out normal cells.

bu sinyalleri engeller.

Still, most cell lines eventually die off, especially outside the human body.

Zamanla çoğu hücre dizisi hala ölmektedir, özellikle insan vücudu dışında.

Not HeLa, though, and that's the part we can't yet explain.

Ancak HeLa değil, henüz açıklayamadığımız kısım da bu.

Regardless, when Dr. Gey realized he had the first immortal line of human cells,

Her şeye rağmen, Dr. Gey ilk ölümsüz insan hücreleri dizisine sahip olduğunu

he sent samples to labs all over the world.

anladığında, örnekleri tüm dünyadaki laboratuvarlara gönderdi.

Soon the world's first cell production facility

Çok geçmeden, dünyanın ilk hücre üretim tesisi

was churning out 6 trillion HeLa cells a week,

haftada 6 trilyon HeLa hücresi üretiyordu

and scientists put them to work in an ethically problematic way,

ve bilim insanları ahlaken sorunlu bir şekilde onları kullanıyordu, onlarca yıl

building careers and fortunes off of Henrietta's cells

sonrasına kadar kendisinin ve ailesinin rızası ve bilgisi

without her or her family's consent, or even knowledge until decades later.

olmaksızın Henrietta'nın hücrelerinden kariyer ve servet elde ettiler.

The polio epidemic was at its peak in the early 50s.

50'lerin başında çocuk felci salgını en yüksek seviyeye ulaşmıştı.

HeLa cells, which easily took up and replicated the virus,

Virüsü kolayca yakalayan ve kopyasını üreten HeLa hücreleri,

allowed Jonas Salk to test his vaccine.

Jonas Salk'un aşısını denemesini sağladı.

They've been used to study diseases,

Bunlar, hastalıkları incelemek için

including measles,

kullanıldı; kızamık,

mumps,

kabakulak,

HIV,

HIV

and ebola.

ve ebola dâhil olmak üzere.

We know that human cells have 46 chromosomes

İnsan hücrelerinde 46 kromozom olduğunu biliyoruz

because a scientist working with HeLa discovered a chemcial

çünkü HeLa ile çalışan bir bilim insanı, kromozomları görünür kılan

that makes chromosomes visible.

bir kimyasal keşfetti.

HeLa cells themselves actually have around 80 highly mutated chromosomes.

HeLa hücreleri aslında yaklaşık 80 adet yüksek derecede dönüşmüş kromozoma sahip.

HeLa cells were the first to be cloned.

HeLa hücreleri, klonlanan ilk hücreler.

They've traveled to outer space.

Uzaya seyahat da ettiler.

Telomerase,

Kanser hücrelerinin

an enzyme that helps cancer cells evade destruction by repairing their DNA,

DNA'larını tamir ederek yıkımdan kaçmalarını sağlayan bir enzim olan

was discovered first in HeLa cells.

telomeraz, ilk kez HeLa hücrelerinde keşfedildi.

In an interesting turn of fate,

Kaderin cilvesidir ki

thanks to HeLa, we know that cervical cancer can be caused by a virus called HPV

HeLa sayesinde, rahim ağzı kanserine HPV adlı bir virüsün neden olabileceğini

and now there's a vaccine.

biliyoruz ve artık bir aşısı var.

HeLa-fueled discoveries have filled thousands of scientific papers,

HeLa-etkili keşifler binlerce bilimsel makaleyi doldurdu

and that number is probably even higher than anyone knows.

ve bu sayı muhtemelen kimsenin bilemeyeceği kadar fazla.

HeLa cells are so resilient that they can travel on almost any surface:

HeLa hücreleri öyle esnek ki neredeyse tüm yüzeylerde dolaşabilirler:

a lab worker's hand,

bir laboratuvar çalışanının elinde,

a piece of dust,

bir toz zerresinde,

invading cultures of other cells and taking over like weeds,

diğer hücre kültürlerine saldırıp yabani ot gibi yayılarak;

countless cures, patents and discoveries all made thanks to Henrieta Lacks.

Henrieta Lacks sayesinde sayısız tedavi, patent ve keşifler gerçekleştirildi.