The immortal cells of Henrietta Lacks - Robin Bulleri

Translator: Nghia Pham Reviewer: Uyên Võ

Imagine something small enough to float on a particle of dust

Tưởng tượng có thứ đủ bé để nổi trên một hạt bụi nhỏ

that holds the keys to understanding cancer, virology, and genetics.

là bản chất của ung thư, virus và gen

Luckily for us,

May mắn thay

such a thing exists in the form of trillions upon trillions

Có một thứ tồn tại trong hàng triệu triệu

of human lab-grown cells called HeLa.

tế bào người được nuôi cấy là HeLa

Let's take a step back for a second.

Hãy quay lại một vài giây

Scientists grow human cells in the lab to study how they function,

các nhà khoa học nuôi cấy tế bào người trong phòng thí nghiệm để nghiên cứu chức năng của chúng

understand how diseases develop,

sự phát triển của bệnh tật

and test new treatments without endangering patients.

và thử nghiệm cách chữa trị mới không gây nguy hiểm với bệnh nhân

To make sure that they can repeat these experiments over and over,

Để đảm bảo có thể lặp lại thí nghiệm nhiều lần

and compare the results with other scientists,

và so sánh kết quả với các nhà khoa học khác,

they need huge populations of identical cells

họ cần một quần thể lớn các tế bào giống nhau

that can duplicate themselves faithfully for years,

có thể nhân đôi chính chúng qua các năm

but until 1951, all human cell lines that researchers tried to grow

nhưng mãi tới 1951, các tế bào người được nghiên cứu

had died after a few days.

đều chết sau vài ngày

Sau, nhà khoa học ở John Hopkins tên George Gey

Then a John Hopkins scientist named George Gey

received a sample of a strange looking tumor:

nhận được một mẫu khối u lạ;

dark purple, shiny, jelly-like.

tím đậm, bóng và giống rau câu

This sample was special.

mẫu này khá đặc biệt

Some of its cells just kept dividing,

Vài tế bào cứ tiếp tục phân chia

and dividing,

và phân chia

and dividing.

và lại phân chia

When individual cells died,

Khi từng tế bào chết

generations of copies took their place and thrived.

thế hệ sau tiếp nối và phát triển

The result was an endless source of identical cells that's still around today.

Kết quả là nguồn vô tận các tế bào xác định cho đến nay

The very first immortal human cell line.

Dòng tế bào bất tử đầu tiên

Gey labeled it "HeLa" after the patient with the unusual tumor, Henrietta Lacks.

Gey đặt tên là HeLa theo tên một bệnh nhân có khối u lạ, Henretta Lacks

Born on a tobacco farm in Virginia,

Sinh ra ở nông trại thuốc lá tại Virginia

she lived in Baltimore with her husband and five children.

cô ta sống ở Baltimore với chồng và 5 con

She died of aggressive cervical cancer

Cô ta chết vì ung thư cổ tử cung

a few months after her tumorous cells were harvested,

vài tháng sau khi khối u được thu hoạch

and she never knew about them.

và cô không biết gì về chúng

So what's so special about the cells from Henrietta Lacks

Điều gì đặc biệt ở tế bào của Henrietta Lacks

that lets them survive when other cell lines die?

làm chúng tồn tại khi các tế bào khác chết

The short answer is we don't entirely know.

Đơn giản là... ta không biết rõ hết

Normal human cells have built-in control mechanisms.

Tề bào người bình thường có cơ chế điều khiển

They can divide about 50 times before they self destruct

Chúng có thể phân chia 50 lần trước khi tự chết

in a process called apoptosis.

trong quá trình gọi là apoptosis (chết theo chương trình)

This prevents the propagation of genetic errors

Điều này ngăn chặn các trục trặc về gen

that creep in after repeated rounds of division.

di truyền qua các lần phân chia sau

But cancer cells ignore these signals, dividing indefinitely

Nhưng tế bào ung thư bỏ qua các tín hiệu này và phân chia vô điều khiển

and crowding out normal cells.

và lấn át tế bào bình thường

Still, most cell lines eventually die off, especially outside the human body.

Hầu hết các tế bào đều chết, đặc biệt là bên ngoài cơ thể

Not HeLa, though, and that's the part we can't yet explain.

ngoại trừ HeLa, và ta chưa thể làm sáng tỏ

Regardless, when Dr. Gey realized he had the first immortal line of human cells,

Bất chấp, khi Gey biết ông có dòng tế bào bất tử

he sent samples to labs all over the world.

ông gửi mẫu tới khắp các phòng thí nghiệm trên thế giới

Soon the world's first cell production facility

Cơ sở sản sinh tế bào đầu tiên trên thế giới

was churning out 6 trillion HeLa cells a week,

tạo ra 6 trăm triệu HeLa một tuần!!!!

and scientists put them to work in an ethically problematic way,

và nhà khoa học tự ý sử dụng chúng,

building careers and fortunes off of Henrietta's cells

làm việc với tế bào Henrietta

without her or her family's consent, or even knowledge until decades later.

mà không xin phép cô ấy hay gia đình cô ấy, thậm chí tới hàng chục thập niên sau này.

The polio epidemic was at its peak in the early 50s.

Dịch bại liệt bùng phát đỉnh điểm những năm 50

HeLa cells, which easily took up and replicated the virus,

tế bào HeLa dễ dàng cho việc nhân đôi virus

allowed Jonas Salk to test his vaccine.

cho phép Jonas Salk thử nghiệm vaccine

They've been used to study diseases,

Chúng được dùng trong nghiên cứu bệnh học

including measles,

bao gồm sởi

mumps,

quai bị

HIV,

HIV

and ebola.

ebola

We know that human cells have 46 chromosomes

Ta biết tế bào người có 46 nhiễm sắc thể

because a scientist working with HeLa discovered a chemcial

bởi vì khoa học gia nghiên cứu HeLa tìm ra một chất

that makes chromosomes visible.

làm thấy được nhiễm sắc thể

HeLa cells themselves actually have around 80 highly mutated chromosomes.

tế bào HeLa có 80 nhiễn sắc thể đột biến

HeLa cells were the first to be cloned.

Tế bào HeLa là dòng vô tính đầu tiên

They've traveled to outer space.

Chúng đi ra ngoài vũ trụ

Telomerase,

telomerase

an enzyme that helps cancer cells evade destruction by repairing their DNA,

enzyme giúp phân giải tế bào ung thư nhờ sửa DNA

was discovered first in HeLa cells.

được tìm thấy đầu tiên ở tế bào HeLa

In an interesting turn of fate,

Định mệnh

thanks to HeLa, we know that cervical cancer can be caused by a virus called HPV

nhờ HeLa, ta biết ung thư cổ tử cung gây ra bởi virus HPV

and now there's a vaccine.

và giờ đã có vaccine

HeLa-fueled discoveries have filled thousands of scientific papers,

Khám phá về HeLa đã làm đầy những bản báo cáo khoa học

and that number is probably even higher than anyone knows.

và con số đó cao chưa từng biết

HeLa cells are so resilient that they can travel on almost any surface:

Tế bào HeLa rất dẻo dai nên chúng có thể sống sót hầu hết tất cả mọi nơi:

a lab worker's hand,

trên tay người làm việc ở phòng thí nghiệm,

a piece of dust,

bụi

invading cultures of other cells and taking over like weeds,

xâm lấn các tế bào khác và mọc nhanh như cỏ;

countless cures, patents and discoveries all made thanks to Henrieta Lacks.

những cách chữa trị không đếm xuể, bằng sáng chế, những phát minh mới được tìm ra nhờ vào Henrieta Lacks.