The immortal cells of Henrietta Lacks - Robin Bulleri

Tłumaczenie: Sylwia Gliniewicz Korekta: Marta Grochowalska

Imagine something small enough to float on a particle of dust

Wyobraź sobie coś tak małego, co może unosić się na pyłku kurzu,

that holds the keys to understanding cancer, virology, and genetics.

co stanowi klucz do zrozumienia raka, wirusologii i genetyki.

Luckily for us,

Na szczęście,

such a thing exists in the form of trillions upon trillions

coś takiego istnieje w formie bilionów hodowanych w laboratorium

of human lab-grown cells called HeLa.

ludzkich komórek o nazwie HeLa.

Let's take a step back for a second.

Cofnijmy się na chwilę do początku.

Scientists grow human cells in the lab to study how they function,

Naukowcy hodują ludzkie komórki w laboratorium, żeby poznać ich funkcje,

understand how diseases develop,

zrozumieć, jak rozwijają się choroby,

and test new treatments without endangering patients.

i wypróbować nowe metody leczenia bez narażania pacjentów.

To make sure that they can repeat these experiments over and over,

Żeby powtarzać eksperymenty dowolną ilość razy

and compare the results with other scientists,

i porównywać wyniki z innymi naukowcami,

they need huge populations of identical cells

potrzeba dużej populacji identycznych komórek,

that can duplicate themselves faithfully for years,

które będą powielały się niezmiennie przez lata,

but until 1951, all human cell lines that researchers tried to grow

ale aż do 1951 r. linie ludzkich komórek, które badacze próbowali hodować,

had died after a few days.

umierały po kilku dniach.

Then a John Hopkins scientist named George Gey

Wtedy naukowiec George Gey z Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa

received a sample of a strange looking tumor:

dostał próbkę dziwnie wyglądającego guza,

dark purple, shiny, jelly-like.

ciemnofioletowego, lśniącego, galaretowego.

This sample was special.

Ta próbka była wyjątkowa.

Some of its cells just kept dividing,

Niektóre z komórek dzieliły się

and dividing,

bez ustanku,

and dividing.

przez cały czas.

When individual cells died,

Kiedy jedna komórka umierała,

generations of copies took their place and thrived.

całe pokolenia kopii zastępowały ją i rosły,

The result was an endless source of identical cells that's still around today.

dając nam niewyczerpane źródło

identycznych komórek.

The very first immortal human cell line.

To pierwsza, nieśmiertelna linia ludzkich komórek.

Gey labeled it "HeLa" after the patient with the unusual tumor, Henrietta Lacks.

Nazwano je HeLa od imienia pacjentki z tym nietypowym guzem, Henrietty Lacks.

Born on a tobacco farm in Virginia,

Urodzona na farmie tytoniowej w Wirginii,

she lived in Baltimore with her husband and five children.

mieszkała w Baltimore z mężem i piątką dzieci.

She died of aggressive cervical cancer

Zmarła na agresywnego raka szyjki macicy

a few months after her tumorous cells were harvested,

kilka miesięcy po pobraniu komórek rakowych,

and she never knew about them.

o których losie nic nie wiedziała.

So what's so special about the cells from Henrietta Lacks

Co jest takiego wyjątkowego w komórkach Henrietty Lacks,

that lets them survive when other cell lines die?

że potrafią przeżyć, gdy inne linie umierają?

The short answer is we don't entirely know.

Krótko mówiąc, do końca nie wiemy.

Normal human cells have built-in control mechanisms.

Normalne ludzkie komórki mają wbudowane mechanizmy kontrolne.

They can divide about 50 times before they self destruct

Mogą dzielić się około 50 razy, zanim ulegną autodestrukcji

in a process called apoptosis.

w procesie zwanym apoptozą.

This prevents the propagation of genetic errors

To uniemożliwia szerzenie się błędów genetycznych,

that creep in after repeated rounds of division.

powstających po kolejnych podziałach.

But cancer cells ignore these signals, dividing indefinitely

Komórki rakowe ignorują te sygnały, dzieląc się w nieskończoność

and crowding out normal cells.

i wypierając normalne komórki.

Still, most cell lines eventually die off, especially outside the human body.

Większość linii komórek w końcu umiera, zwłaszcza poza ludzkim organizmem,

Not HeLa, though, and that's the part we can't yet explain.

ale nie dzieje się tak z komórkami HeLa, czego nie umiemy nadal wyjaśnić.

Regardless, when Dr. Gey realized he had the first immortal line of human cells,

Kiedy dr Gey zorientował się,

że ma pierwszą linię nieśmiertelnych komórek,

he sent samples to labs all over the world.

wysłał próbki do laboratoriów na całym świecie.

Soon the world's first cell production facility

Wkrótce ruszyła pierwsza produkcja ludzkich komórek

was churning out 6 trillion HeLa cells a week,

dając 6 bilionów komórek HeLa tygodniowo,

and scientists put them to work in an ethically problematic way,

a naukowcy zaczęli je wykorzystywać w etycznie problematyczny sposób,

building careers and fortunes off of Henrietta's cells

robiąc karierę i zbijając fortuny na komórkach Henrietty,

without her or her family's consent, or even knowledge until decades later.

bez zgody, a nawet wiedzy, jej i jej rodziny,

The polio epidemic was at its peak in the early 50s.

Epidemia polio osiągnęła apogeum we wczesnych latach 50-tych.

HeLa cells, which easily took up and replicated the virus,

Wirusa z łatwością wprowadzono do komórek HeLa, gdzie się replikował,

allowed Jonas Salk to test his vaccine.

co umożliwiło Jonasowi Salkowi przetestowanie szczepionki.

They've been used to study diseases,

HeLA wykorzystuje się, badając choroby,

including measles,

jak odra,

mumps,

świnka,

HIV,

HIV

and ebola.

czy Ebola.

We know that human cells have 46 chromosomes

Wiemy, że ludzkie komórki mają 46 chromosomów,

because a scientist working with HeLa discovered a chemcial

bo naukowcy pracujący na komórkach HeLa odkryli substancję,

that makes chromosomes visible.

dzięki której widać chromosomy.

HeLa cells themselves actually have around 80 highly mutated chromosomes.

Natomiast same komórki HeLa mają ok. 80 mocno zmutowanych chromosomów.

HeLa cells were the first to be cloned.

Komórki te sklonowano jako pierwsze.

They've traveled to outer space.

Wysłano je w przestrzeń kosmiczną.

Telomerase,

Telomeraza,

an enzyme that helps cancer cells evade destruction by repairing their DNA,

enzym pomagający komórkom rakowym

uniknąć zniszczenia naprawiając ich DNA,

was discovered first in HeLa cells.

został po raz pierwszy odkryty w komórkach HeLa.

In an interesting turn of fate,

Ciekawym zrządzeniem losu,

thanks to HeLa, we know that cervical cancer can be caused by a virus called HPV

to dzięki tym komórkom wiemy, że raka szyjki macicy wywołuje wirus HPV,

and now there's a vaccine.

na którego obecnie mamy szczepionkę.

HeLa-fueled discoveries have filled thousands of scientific papers,

Napędzane komórkami HeLa odkrycia wypełniają tysiące artykułów naukowych,

and that number is probably even higher than anyone knows.

których jest pewnie więcej niż się nam wydaje.

HeLa cells are so resilient that they can travel on almost any surface:

Komórki HeLa są tak żywotne,

że mogą przemieszczać się po prawie każdej powierzchni,

a lab worker's hand,

ręce pracownika laboratorium,

a piece of dust,

pyłku kurzu,

invading cultures of other cells and taking over like weeds,

zaatakować kultury innych komórek i rozplenić się jak chwasty.

countless cures, patents and discoveries all made thanks to Henrieta Lacks.

Wiele lekarstw, patentów i odkryć powstało dzięki Henrietcie Lacks.