The rise and fall of the Byzantine Empire - Leonora Neville

Prevodilac: Milenka Okuka Lektor: Tijana Mihajlović

Most history books will tell you the Roman Empire fell in the fifth century CE.

Većina istorijskih udžbenika će vam reći da je Rimsko carstvo palo u 5. v.n.e.

But this would’ve come as a great surprise to the millions of people

Međutim, ovo bi zvučalo krajnje iznenađujuće milionima ljudi

who lived in the Roman Empire up through the Middle Ages.

koji su živeli u Rimskom carstvu tokom srednjeg veka.

This medieval Roman Empire,

Ovo srednjovekovno Rimsko carstvo,

which we usually refer to today as the Byzantine Empire,

koje obično danas nazivamo Vizantijskim carstvom,

began in 330 CE.

nastalo je 330. godine nove ere.

That’s when Constantine, the first Christian emperor,

Tada je Konstantin, prvi hrišćanski car,

moved the capital of the Roman Empire to a new city called Constantinople,

preselio glavni grad Rimskog carstva u novi grad nazvan Konstantinopolj,

which he founded on the site of the ancient Greek city Byzantion.

koji je osnovao na mestu antičkog grčkog grada Vizantiona.

When the Visigoths sacked Rome in 410

Kada su Vizigoti poharali Rim 410. godine

and the Empire’s western provinces were conquered by barbarians,

i kada su zapadne provincije carstva osvojili varvari,

Constantine’s Eastern capital remained the seat of the Roman emperors.

Konstantinova istočna prestonica je ostala sedište rimskih careva.

There, generations of emperors ruled for the next 11 centuries.

Tu su generacije careva vladale narednih 11 vekova.

Sharing continuity with the classical Roman Empire

Zajedničko proishodište sa klasičnim Rimskim carstvom

gave the Byzantine empire a technological and artistic advantage over its neighbors,

je Vizantijskom carstvu pružilo tehnološku i umetničku prednost nad susedima,

whom Byzantines considered barbarians.

koje su Vizantinci smatrali varvarima.

In the ninth century, visitors from beyond the frontier

U devetom veku, posetioci iz udaljenih oblasti

were astonished at the graceful stone arches and domes

su bili zapanjeni gracioznim kamenim svodovima i kupolama

of the imperial palace in Constantinople.

carske palate u Konstantinopolju.

A pair of golden lions flanked the imperial throne.

Par zlatnih lavova stajao je uz bok carskog prestola.

A hidden organ would make the lions roar as guests fell on their knees.

Zbog skrivenih orgulja, lavovi bi rikali dok su gosti padali na kolena.

Golden birds sung from a nearby golden tree.

Zlatne ptice su pevale sa zlatnog drveća u blizini.

Medieval Roman engineers even used hydraulic engines

Srednjovekovni rimski inženjeri su čak koristili hidraulične motore

to raise the imperial throne high into the air.

kako bi podizali carski presto visoko u vazduh.

Other inherited aspects of ancient Roman culture

Drugi nasleđeni aspekti drevne rimske kulture

could be seen in emperors’ clothing,

su mogli da se vide u carskoj odeći,

from traditional military garb to togas,

od tradicionalne vojne odežde do toga,

and in the courts,

kao i na sudovima,

which continued to use Roman law.

koji su i dalje koristili rimsko pravo.

Working-class Byzantines would’ve also had similar lives

Vizantinci iz radničke klase su takođe imali slične živote

to their Ancient Roman counterparts;

kao i njihovi pandani iz antičkog Rima;

mnogi su bili zemljoradnici ili zanatlije,

many farmed or plied a specific trade,

such as ceramics,

poput keramičara,

leatherworking,

kožara,

fishing,

ribara,

weaving,

tkalja

or manufacturing silk.

ili proizvođača svile.

But, of course, the Byzantine Empire

Međutim, naravno, Vizantijsko carstvo

didn’t just rest on the laurels of Ancient Rome.

nije se prosto baškarilo na lovorikama antičkog Rima.

Their artists innovated, creating vast mosaics and ornate marble carvings.

Njihovi umetnici su bili inovativni,

stvarajući ogromne mozaike i kitnjaste mermerne duboreze.

Their architects constructed numerous churches,

Njihove arhitekte su izgradile brojne crkve,

one of which, called Hagia Sophia,

a jedna od njih, pod nazivom Aja Sofija,

had a dome so high it was said to be hanging on a chain from heaven.

imala je toliko visoku kupolu da se govorilo kako visi s nebesa na lancu.

The Empire was also home to great intellectuals such as Anna Komnene.

Carstvo je bilo dom značajnim intelektualcima, poput Ane Komnen.

As imperial princess in the 12th century,

Kao carska princeza u 12. veku,

Anna dedicated her life to philosophy and history.

Ana je posvetila svoj život filozofiji i istoriji.

Her account of her father’s reign is historians’ foremost source

Njeni zapisi o vladavini njenog oca su glavni izvor istoričarima

for Byzantine political history at the time of the first crusade.

o političkoj istoriji Vizantije u vreme prvog krstaškog rata.

Another scholar, Leo the Mathematician,

Još jedan učenjak, Lav Matematičar,

invented a system of beacons that ran the width of the empire—

izumeo je sistem svetionika koji su se prostirali širinom carstva -

what’s now Greece and Turkey.

a to je današnja Grčka i Turska.

Stretching more than 700 kilometers,

Pružajući se na preko 700 kilometara,

this system allowed the edge of the Empire to warn the emperor of invading armies

sistem je omogućavao periferiji carstva da upozori cara na vojni napad

within one hour of sighting them at the border.

u roku od sat vremena nakon što neprijatelja spaze na granici.

But their advances couldn’t protect the Empire forever.

Međutim, njihov progres nije mogao da štiti carstvo doveka.

In 1203, an army of French and Venetian Crusaders

Godine 1203, vojska francuskih i venecijanskih krstaša

made a deal with a man named Alexios Angelos.

je postigla pogodbu sa čovekom po imenu Aleksije Anđelo.

Alexios was the son of a deposed emperor,

Aleksije je bio sin svrgnutog cara

and promised the crusaders vast riches

i obećao je krstašima ogromno bogatstvo i podršku

and support to help him retake the throne from his uncle.

da bi mu pomogli da vrati presto od svog ujaka.

Alexios succeeded, but after a year,

Aleksije je uspeo, ali godinu kasnije,

the population rebelled and Alexios himself was deposed and killed.

narod se pobunio, a Aleksije je i sam svrgnut i ubijen.

So Alexios’s unpaid army turned their aggression on Constantinople.

Zato je Aleksijeva neisplaćena vojska svoj bes usmerila ka Konstantinopolju.

Palili su ogromne požare,

They lit massive fires,

which destroyed countless works of ancient and medieval art and literature,

koji su uništili nebrojena dela antičke i srednjovekovne umetnosti i književnosti,

leaving about one-third of the population homeless.

ostavljajući oko trećinu populacije bez krova nad glavom.

The city was reclaimed 50 years later by the Roman Emperor Michael Palaiologos,

Grad je 50 godina kasnije vratio rimski car Mihajlo Paleolog,

but his restored Empire never regained all the territory

ali njegovo obnovljeno carstvo nikad nije vratilo svu teritoriju

the Crusaders had conquered.

koju su krstaši osvojili.

Finally, in 1453, Ottoman Emperor Mehmed the Conqueror captured Constantinople,

Naposletku, 1453. godine, otomanski car Mehmed Osvajač je zauzeo Konstantinopolj,

bringing a conclusive end to the Roman Empire.

stavivši tačku na Rimsko carstvo.

Despite the Ottoman conquest,

Uprkos otomanskom osvajanju,

many Greek-speaking inhabitants of the Eastern Mediterranean

mnogi stanovnici iz istočnog Mediterana koji su govorili grčki jezik

continued to call themselves Romans until the early 21st century.

su nastavili da se nazivaju Rimljanima sve do ranog 21. veka.

In fact, it wasn’t until the Renaissance

Zapravo, tek je u renesansi

that the term “Byzantine Empire” was first used.

prvi put upotrebljen termin „Vizantijsko carstvo“.

For Western Europeans,

Za Zapadnoevropljane,

the Renaissance was about reconnecting with the wisdom of antiquity.

renesansa je bila o ponovnom povezivanju sa mudrošću antike.

And since the existence of a medieval Roman Empire

A kako je postojanje srednjovekovnog Rimskog carstva

suggested there were Europeans who’d never lost touch with antiquity,

nagoveštavalo da postoje Evropljani koji nikad nisu izgubili dodir sa antikom,

Western Europeans wanted to draw clear lines between the ages.

Zapadnoevropljani su želeli da povuku jasnu granicu između epoha.

To better distinguish the classical, Latin-speaking, pagan Roman Empire

Da bi bolje razlikovali klasično, pagansko Rimsko carstvo u kom se govorio latinski

from the medieval, Greek-speaking, Christian Roman Empire,

od srednjovekovnog, hrišćanskog Rimskog carstva u kom se govorio grčki,

scholars renamed the latter group Byzantines.

učenjaci su kasniju grupu preimenovali u Vizantince.

And thus, 100 years after it had fallen, the Byzantine Empire was born.

I tako, sto godina nakon što je palo, rodilo se Vizantijsko carstvo.