Plato's allegory of the ring - Alex Gendler

Translator: Bestjan Mamo Reviewer: Helena Bedalli

A ring with supernatural abilities tempts its beholder with power.

Një unazë me aftësi të mbinatyrshme e tundon spektatorin e saj me pushtet.

But there are no hobbits, dwarves, or Valkyries in this tale.

Por në këtë përrallë nuk ka hobitë, xhuxhë apo valkirë.

In fact, the legend of the Ring of Gyges appeared long before those characters

Në fakt, legjenda e Unazës së Gajxhisit u shfaq shumë kohë përpara se ato

were ever committed to paper:

personazhe të hidheshin në letër:

more than 2,000 years ago,

më shumë se 2000 vjet më parë,

in the Greek philosopher Plato’s “Republic.”

në “Republikën” e filozofit grek Platonit.

The story surfaces as the philosopher, Socrates,

Historia zbulohet teksa filozofi, Sokrati,

and his student, Glaucon, discuss why people act justly.

dhe studenti i tij, Glaukoni, diskutojnë pse njerëzit veprojnë me drejtësi.

Is it because it’s what’s right?

Mos vallë sepse është gjëja e duhur?

Or because it’s a convention that’s enforced through punishment and reward?

Apo sepse është një konventë e zbatuar përmes ndëshkimit dhe shpërblimit?

Playing devil’s advocate, Glaucon argues against Socrates

Duke luajtur avokatin e djallit, Glaukoni argumenton kundër Sokratit

and recounts the following story...

dhe rrëfen historinë e mëtejshme...

Long ago, a shepherd named Gyges was tending his flock

Kohë më parë, një bari me emrin Gajxhis po kulloste kopenë e tij

when an earthquake struck,

kur ra një tërmet,

ripping an opening to the ground.

që hapi një gropë në tokë.

The chasm drew Gyges in.

Hendeku e tërhoqi Gajxhisin.

There, his eyes alighted upon a bronze horse,

Atje, sytë i zunë një kalë bronzi,

the doors to its central chamber ajar.

dyert e dhomës së tij qendrore të hapura.

Peering inside, Gyges discovered the corpse of a giant.

Duke parë brenda, Gajxhis zbuloi kufomën e një gjiganti.

On its finger, a golden ring,

Në gishtin e tij, një unazë e artë,

which Gyges pocketed before retracing his steps.

të cilën Gajxhisi e futi në xhep para se të ikte në rrugën e tij.

Later, he sat among the other shepherds,

Më vonë, ai u ul mes barinjve të tjerë,

fiddling with the mysterious ring when, suddenly,

duke lozur me unazën misterioze, kur papritmas,

after absentmindedly twirling its stone, he became invisible.

pasi rrotulloi padashje gurin e saj, ai u bë i padukshëm.

When he turned the stone back in the opposite direction, he reappeared.

Kur e ktheu gurin përsëri në drejtimin e kundërt, ai u rishfaq.

Emboldened by the ring’s powers, new possibilities bloomed before him,

Me guximin qe i erdhi nga fuqitë e unazës, mundësi të reja lulëzuan përpara tij

and a sordid plan hatched in his mind.

dhe një plan i ulët ju ngjiz në mendje.

Gyges became a messenger to the king of Lydia,

Gajxhis u bë një lajmëtar i mbretit të Lidias,

and, inside the palace, used the ring to prowl undetected.

dhe, brenda pallatit, e përdori unazën për tu endur pa u zbuluar.

He seduced the queen and convinced her to betray her husband.

Ai joshi mbretëreshën dhe e bindi atë të tradhtonte të shoqin.

And soon Gyges, once a humble shepherd,

Dhe së shpejti Gajxhis, dikur një bari i përulur,

had murdered the monarch and claimed the kingdom.

kishte vrarë monarkun dhe kishte marrë nën zotërim mbretërinë.

Glaucon tells this story to illustrate how people can apparently benefit

Glaukoni e tregon këtë histori për të ilustruar se si njerëzit në fakt

by acting unjustly.

perfitojnë duke vepruar padrejtësisht.

After all, wouldn’t any rational person act like Gyges

Në fund të fundit, a nuk do të bënte çdokush racional të njejtën gjë si Gajxhis

if presented the opportunity to get what they desired without consequence?

nëse do t’i jepej mundësia për të marrë atë që dëshironte pa pasoja?

Exploring this argument, Glaucon breaks all good things into three classes.

Duke eksploruar këtë argument, Glaukoni i ndan të gjitha gjërat e mira në tre klasa.

The first kinds, we desire for their own sake,

Gjërat e para, ne i dëshirojmë për hir të tyre,

like the experience of harmless pleasure.

si përvoja e kënaqësisë së padëmshme.

The second, we want only for the value they bring,

Të dytat, i duam vetëm për vlerën që ato sjellin,

though they may be onerous, like exercise or medicine.

edhe pse mund të jenë të mundimshme, si ushtrimet apo mjekimi.

The third class comprises things we desire for their own sake

Klasa e tretë përfshin gjërat që ne dëshirojmë për hir të tyre

and the value they offer, like knowledge and health.

dhe vlerën që ato ofrojnë, si dija dhe shëndeti.

Glaucon argues that justice belongs to the second class of good:

Glaukoni argumenton se drejtësia i përket klasës së dytë së të mirave:

it’s a burden that nevertheless brings rewards.

është një barrë që megjithatë sjell shpërblime.

The only reason anyone conducts themselves virtuously, he reasons,

Arsyeja e vetme që dikush sillet virtytshëm, arsyeton ai,

is due to external influences.

është për shkak të ndikimeve të jashtme.

So it’s appearing— not actually being— virtuous that matters.

Pra, është të dukurit – jo në fakt të qenit – i virtytshëm që ka rëndësi.

Socrates, as written by Plato, disagrees,

Sokrati, siç shkruhet nga Platoni, nuk bie dakort,

countering that justice belongs to the third class of good,

dhe kundërshton se drejtësia i përket klasës së tretë të së mirave,

offering both extrinsic and intrinsic benefits.

që ofron përfitime të jashtme dhe të brendshme.

Socrates argues that the human soul has three parts:

Sokrati argumenton se shpirti i njeriut ka tre pjesë:

reason, spirit, and appetite.

arsyeja, gjendja shpirtërore dhe oreksi.

Reason guides an individual to truth and knowledge,

Arsyeja drejton një individ drejt së vërtetës dhe diturisë,

and is influenced by either spirit or appetite.

dhe ndikohet ose nga gjendja shpirtërore ose nga oreksi.

Spirit is righteous, ambitious, and the source of bold action,

Gjendja shpirtërore është e drejtë, ambicioze, dhe burimi i veprimit guximtar,

while appetite consists of baser, bodily desires.

ndërsa oreksi përbëhet nga dëshira më të ulëta, trupore.

To Socrates, the philosopher is led by reason,

Sipas Sokratit, filozofi udhëhiqet nga arsyeja,

and their spirit keeps their appetite in check,

dhe shpirti i tyre mban në kontroll oreksin,

making them the most just and the happiest.

duke i bërë ata më të drejtët dhe më të lumturit.

Even without consequences for self-serving wrongdoings,

Edhe nëse keqbërjet egoiste mos të kishin pasoja,

they wouldn't commit them.

ata nuk do t’i kryenin ato.

Meanwhile, the tyrant succumbs to appetite and acts unjustly.

Ndërkohë, tirani bie pre e oreksit dhe vepron padrejtësisht.

So, while Gyges may have attained power and wealth,

Pra, teksa Gajxhisi mund të ketë arritur pushtetin dhe pasurinë,

Socrates implies that his soul would be in disharmony.

Sokrati nënkupton se shpirti i tij do të ishte në disharmoni.

He’d be enslaved to his own base desires rather than guided by reason

Ai do të ishte skllav i dëshirave të ulëta në vend që të udhëhiqej nga arsyeja

and wouldn't be truly happy.

dhe nuk do të ishte vërtet i lumtur.

Before Plato penned this discussion,

Përpara se Platoni ta hidhte në letër këtë diskutim,

Chinese philosopher Confucius similarly reasoned that by simply acting justly,

Filozofi kinez, Konfuci, arsyetoi po ashtu se thjesht duke vepruar drejtësisht,

one also benefits oneself.

njeriu përfiton për veten.

After, modern Western philosophers voiced varying beliefs.

Më pas, filozofët modernë perëndimorë shprehën mendime të ndryshme.

Thomas Hobbes, for instance,

Tomas Hobs, për shembull,

argued that the state of nature is violent and selfish.

argumentoi se gjendja e natyrës është e dhunshme dhe egoiste.

Justice, therefore, is imposed by authority.

Drejtësia, si rrjedhojë, imponohet nga autoriteti.

John Locke, in contrast, asserted that people are naturally obligated

Xhon Lok, në kontrast, pohoi se njerëzit janë të detyruar normalisht

to act justly

të veprojnë me drejtësi

and they agree to participate in civil society

dhe ata pranojnë të jenë pjesë e shoqërisë civile

to secure their natural rights.

për të siguruar të drejtat e tyre natyrore.

The allegory of the ill-gotten magical ring

Alegoria e unazës së pandershme magjike

that lures its wearer towards their darkest desires continues to inspire.

që josh mbajtësin e saj drejt dëshirave të tij më të errëta vazhdon të frymëzojë.

So if the ring of Gyges fell into your hands,

Pra, nëse unaza e Gajxhisit do të binte në duart tuaja,

what would you do?

çfarë do të bënit ju?