History vs. Henry VIII - Mark Robinson and Alex Gendler

Tłumaczenie: Ola Królikowska Korekta: Rysia Wand

He was a powerful king whose break with the church of Rome

Był potężnym królem, który zerwał z kościołem katolickim,

would forever change the course of English history.

na zawsze zmieniając historię Anglii.

But was he a charismatic reformer or a bullying tyrant?

Charyzmatyczny reformator czy okrutny tyran?

Find out on History versus Henry VIII.

Sprawdźcie to w "Historii kontra Henryk VIII".

Judge: Order, order. Now, who do we have here? Looks like quite the dashing fellow.

Sędzia: Spokój! Kogo my tu mamy? Wygląda na szykownego gościa.

Defense: Indeed, your honour. This is Henry VIII, the acclaimed king

Obrona: W rzeczy samej, Wysoki Sądzie. Oto Henryk VIII, legendarny król,

who reformed England's religion and government

reformator religii i rządu Anglii,

and set it on course to becoming a modern nation.

który skierował ją na nowoczesność.

Prosecutor: I beg to differ. This is a cruel, impulsive, and extravagant king

Prokurator: Nie zgodzę się. To okrutny, porywczy i rozrzutny król,

who had as little regard for his people as he did for his six wives.

który nie dbał ani o poddanych, ani o sześć żon.

Judge: Six wives?

Sędzia: Sześć żon?

Defense: Your honor, Henry's first marriage was arranged for him

Obrona: Wysoki Sądzie, pierwsze małżeństwo zostało zaaranżowane,

when he was only a child.

kiedy Henryk był dzieckiem.

He only married Catherine of Aragon to strengthen England’s alliance with Spain.

Poślubił Katarzynę Aragońską

dla wzmocnienia sojuszu Anglii z Hiszpanią.

Prosecutor: An alliance he was willing to toss aside with no regard for the nation.

Prokurator: Sojuszu, który odrzucił, nie zważając na kraj.

Defense: Henry had every regard for the nation.

Obrona: Henryk bardzo dbał o kraj.

It was imperative to secure the Tudor dynasty by producing a male heir –

Do przetrwania dynastii Tudorów niezbędny był męski potomek.

something Catherine failed to do in over twenty years of marriage.

Katarzyna nie zapewniła go przez ponad 20 lat małżeństwa.

Prosecutor: It takes two to make an heir, your honor.

Prokurator: Do poczęcia potrzeba dwojga.

Defense: Ahem. Regardless, England needed a new queen to ensure stability,

Obrona: Anglia potrzebowała nowej królowej do zapewnienia stabilizacji.

but the Pope refused to annul the union and let the king remarry.

Papież odmawiał jednak

unieważnienia małżeństwa i zgody na ponowny ślub.

Judge: Sounds like quite a pickle. Can’t argue with the Pope.

Sędzia: Nie lada kłopot. Z papieżem się nie dyskutuje.

Prosecutor: And yet that’s exactly what the king decided to do.

Prokurator: Jednak właśnie to postanowił zrobić król.

He uprooted the country’s religious foundations

Zniszczył religijne fundamenty kraju

and broke the Church of England away from Rome,

i oderwał angielski Kościół od Rzymu,

leading to centuries of strife.

rozpoczynając wieloletni konflikt.

Defense: All Henry did was give the Church honest domestic leadership.

Obrona: Henryk pokazał tylko Kościołowi, jak rządzić uczciwie.

He freed his subjects from the corrupt Roman Catholic establishment.

Uwolnił lud od zepsutej instytucji rzymskokatolickiej.

And by rejecting the more radical changes of the Protestant reformation,

Odrzucił radykalne zmiany protestanckiej reformacji,

he allowed his people to preserve most of their religious traditions.

umożliwiając poddanym zachowanie większości religijnych tradycji.

Prosecutor: Objection! The Church had been a beloved and popular institution

Prokurator: Sprzeciw! Kościół był instytucją znaną i lubianą,

that brought comfort and charity to the masses.

która dawała masom komfort i miłosierdzie.

Thanks to Henry, church property was seized;

Za Henryka VIII mienie Kościoła zostało zagrabione.

hospitals closed, and precious monastic libraries lost forever,

Szpitale zamknięto,

a cenne biblioteki klasztorne utracono na zawsze.

all to enrich the Crown.

Wszystko dla wzbogacenia Korony.

Defense: Some of the funds were used to build new cathedrals

Obrona: Część funduszy wykorzystano do budowy nowych katedr

and open secular schools.

i otwarcia szkół świeckich.

And it was necessary for England to bring its affairs

Nadeszła najwyższa pora, żeby to Anglia zaczęła kontrolować

under its own control rather than Rome’s.

swoje sprawy, nie Rzym.

Prosecutor: You mean under Henry’s control.

Prokurator: Raczej, żeby Henryk je kontrolował.

Defense: Not true. All of the king’s major reforms went through Parliament.

Obrona: Nieprawda. Wszystkie ważne reformy króla przekazywano do parlamentu.

No other country of the time allowed its people such a say in government.

Żaden inny kraj nie dawał wówczas ludziom takiego udziału w rządach.

Prosecutor: He used Parliament as a rubber stamp for his own personal will.

Prokurator: Henryk wykorzystywał parlament do zatwierdzania własnych decyzji.

Meanwhile he ruled like a tyrant, executing those he suspected of disloyalty.

Rządził jak tyran, pozbywając się podejrzanych o nielojalność.

Among his victims were the great statesman and philosopher Thomas More

Wśród jego ofiar znaleźli się mąż stanu i filozof Tomasz Morus,

– once his close friend and advisor –

dawny przyjaciel i doradca,

and Anne Boleyn, the new queen Henry had torn the country apart to marry.

oraz Anna Boleyn, ślub z którą spowodował rozłam w kraju.

Judge: He executed his own wife?

Sędzia: Skazał własną żonę na śmierć?

Defense: That…wasn’t King Henry’s initiative.

Obrona: To nie był pomysł Henryka VIII.

She was accused of treason in a power struggle

Annę oskarżono o zdradę stanu w wyniku walki o władzę

with the King’s minister, Thomas Cromwell.

z ministrem króla Thomasem Cromwellem.

Prosecutor: The trial was a sham

Prokurator: Proces był farsą.

and she wouldn’t have been convicted without Henry’s approval.

Bez aprobaty Henryka Anna nie zostałaby skazana.

Besides, he wasn’t too upset by the outcome -

Zresztą król nie był tym zbyt zmartwiony.

he married Jane Seymour just 11 days later!

Poślubił Jane Seymour zaledwie 11 dni później!

Defense: A marriage that, I note, succeeded in producing a male heir

Obrona: Ale z tego małżeństwa pochodził męski potomek,

and guaranteeing a stable succession…

co zapewniło stabilną sukcesję tronu.

though the new queen tragically died in childbirth.

Niestety nowa królowa zmarła przy porodzie.

Prosecutor: This tragedy didn’t deter him

Prokurator: Tragedia nie powstrzymała go

from an ill conceived fourth marriage to Anne of Cleves,

przed nieprzemyślanym czwartym ślubem z Anną Kliwijską,

which Henry then annulled on a whim and used as an excuse to execute Cromwell.

który Henryk anulował i wykorzystał jako pretekst do egzekucji Cromwella.

As if that weren’t enough, he then married Catherine Howard

Później poślubił Katarzynę Howard,

– a cousin of Anne Boleyn – before having her executed too.

- kuzynkę Anny Boleyn -

którą ostatecznie również kazał stracić.

Defense: She was engaged in adultery to which she confessed!

Obrona: Popełniła cudzołóstwo, do którego się przyznała!

Regardless, Henry’s final marriage to Catherine Parr

W każdym razie ostatnie małżeństwo Henryka z Katarzyną Parr

was actually very successful.

okazało się bardzo udane.

Prosecutor: His sixth! It only goes to show he was an intemperate king

Prokurator: Szóste! To pokazuje, jak nieopanowanym był królem,

who allowed faction and intrigue to rule his court,

pozwalającym, żeby dworem rządziły wewnętrzne spory i intrygi.

concerned only with his own pleasure and grandiosity.

Dbał tylko o przyjemności i własną chwałę.

Defense: That grandiosity was part of the king’s role as a model for his people.

Obrona: Ta chwała to część roli Henryka VIII mającego być wzorem dla ludu.

He was a learned scholar and musician who generously patronized the arts,

Był intelektualistą, muzykiem, mecenasem sztuki,

as well as being an imposing warrior and sportsman.

świetnym wojownikiem i sportowcem.

And the lavish tournaments he hosted

Wystawne turnieje, które organizował,

enhanced England’s reputation on the world stage.

zwiększyły reputację Anglii na arenie międzynarodowej.

Prosecutor: And yet both his foreign and domestic policies were a disaster.

Prokurator: A jednak jego polityka zagraniczna i wewnętrzna były katastrofą.

His campaigns in France and his brutal invasion of Scotland drained the treasury,

Kampanie we Francji i brutalna inwazja na Szkocję

opróżniły skarbiec.

and his attempt to pay for it by debasing the coinage led to constant inflation.

Próba spłaty przez dewaluację waluty doprowadziła do ciągłej inflacji.

The lords and landowners responded by removing access to common pastures

W odpowiedzi właściciele ziemscy odcięli dostęp do pastwisk,

and turning the peasant population into beggars.

rujnując chłopów.

Defense: Beggars who would soon become yeomen farmers.

Obrona: Ci zrujnowani wkrótce sami stali się posiadaczami.

The enclosures made farming more efficient, and created a labor surplus

Ogradzanie zwiększyło wydajność rolnictwa i stworzyło nadwyżkę siły roboczej,

that laid the foundation for the Industrial Revolution.

przygotowując grunt pod rewolucję przemysłową.

England would never have become the great power that it did without them

Anglia nigdy nie stałaby się taką potęgą, gdyby nie oni

…and without Henry.

i Henryk VIII.

Judge: Well, I think no matter what,

Sędzia: Mimo wszystko zgodzimy się,

we can all agree he looks great in that portrait.

że na tym portrecie Henryk wygląda świetnie.

A devout believer who broke with the Church.

Żarliwy wierny, który zerwał z Kościołem.

A man of learning who executed scholars.

Erudyta, który zlecał egzekucje uczonych.

A king who brought stability to the throne,

Król, który zapewnił stabilność na tronie,

but used it to promote his own glory,

ale wykorzystał ją do wzmocnienia własnej chwały.

Henry VIII embodied all the contradictions of monarchy

Henryk VIII był uosobieniem wszystkich sprzeczności monarchii

on the verge of the modern era.

na progu ery nowożytnej.

But separating the ruler from the myth is all part of putting history on trial.

Jednak oddzielenie władcy od mitu należy do sądu nad historią.