Why do we have crooked teeth when our ancestors didn’t? - G. Richard Scott

Tłumaczenie: Justyna Molenda Korekta: Ola Królikowska

All these ancient skulls have perfectly straight teeth,

Te starożytne czaszki mają proste zęby

despite almost certainly never sporting braces.

mimo braku aparatu ortodontycznego.

And this isn't some strange sample.

Nie jest to odosobniony przypadek.

According to the fossil record,

Z analizy skamieniałości wynika,

ancient humans usually had straight teeth,

że w starożytności przeważało prawidłowe,

complete with third molars— or wisdom teeth.

kompletne uzębienie, w tym zęby mądrości.

In fact, the dental dilemmas that fuel the demand for braces

Wygląda na to, że wady zgryzu, aparaty

and wisdom teeth extractions today appear to be recent developments.

i usuwanie ósemek to współczesne problemy.

So what happened?

Ale skąd się wzięły?

While it’s nearly impossible to know for sure,

Mimo że nie możemy mieć pewności,

scientists have a hypothesis.

naukowcy wysnuli pewną hipotezę.

A couple million years ago,

Parę milionów lat temu

the ancestors of modern humans lived a subsistence lifestyle.

nasi przodkowie walczyli o przetrwanie.

Their teeth and jaws had to work hard to make the food they ate digestible.

Pożywienie było trudne do przeżucia,

Indeed, the surfaces of many of their teeth show extensive wear and flattening.

powodując silne zużycie powierzchni zębów.

They also had larger jaws and teeth overall.

Szczęka i zęby przodków były większe

At some point, they began using tools and fire to cook and prepare food,

do czasu wynalezienia ognia i narzędzi

which helped break it down.

w celu zmiękczenia pożywienia.

A lot more time passed and, around 12,000 years ago,

Następnie, około 12 000 lat temu,

some humans started farming and domesticating animals and plants.

zaczęto hodować rośliny i zwierzęta.

Over the course of several thousand years,

Na przestrzeni kilku tysięcy lat

it became more common for people to process and refine their food.

obróbka pożywienia stała się powszechna.

Milling technologies helped remove the tougher parts of grains,

Mielenie pomaga usunąć twarde części zbóż,

like the germ and bran from rice and wheat.

takie jak otręby ryżowe czy pszeniczne.

Fast forward to the industrial Revolution,

Rewolucja przemysłowa i technologiczna

and technological innovations dramatically accelerated these processes.

znacznie przyspieszyły proces zmian.

In a relatively short time,

W stosunkowo krótkim czasie

many human mouths were relieved of a great deal

ludzka szczęka zyskała odpoczynek

of their grinding, crushing, and pulverizing duties.

od siekania, zgniatania i miażdżenia.

And interestingly, it was around this time

Co ciekawe, nastąpiło to w czasie,

that tooth crookedness appears to have become more common.

kiedy zgryz zaczął się krzywić.

Examining fossils spanning millions of years of evolution,

Analizując miliony lat ewolucji,

researchers have observed a gradual decrease in tooth and jaw size

badacze zauważyli zmniejszenie rozmiaru

in humans and our ancestors.

szczęki i zębów u naszych przodków.

Many think that, for most of human history,

Istnieje przekonanie, że zmiany w diecie,

dietary shifts— like the introduction of meat and the advent of cooking—

rozpowszechnienie mięsa i obróbki cieplnej

were gradual,

nie były nagłe,

and that changes in tooth and jaw size basically kept pace with one another.

a zęby i szczęka malały porównywalnie.

But with the more recent revolutions in agricultural and culinary habits,

Jednak ostatnie zmiany nawyków pokazały,

that relationship changed.

że istnieje pewna rozbieżność.

As the theory goes, over a relatively short period,

Według tej teorii w krótkim czasie

some human populations saw a decrease in jawbone size,

żuchwa u pewnej części populacji zmalała,

while teeth stayed roughly the same size,

ale zęby zachowały rozmiar,

meaning they're left vying for limited space.

walcząc o miejsce w szczęce.

When they do grow in, they may displace others

Wyrastając, mogą przesuwać inne zęby

and get jostled into some eccentric positions.

i tłoczyć się w dziwnych pozycjach.

And then wisdom teeth, which are usually the last to make their debut,

Zęby mądrości, pojawiające się na końcu,

seem to only complicate things further.

jeszcze bardziej komplikują sprawę.

In many cases, they have little or no space to emerge.

Często brakuje dla nich miejsca w szczęce.

This can lead to impacted wisdom teeth,

Prowadzi to do klinowania zębów mądrości,

which may cause discomfort and infections if not surgically removed.

dyskomfortu i infekcji, jeśli nie zostaną usunięte.

So larger jaws appear to be associated with greater chewing demands.

Większa szczęka zniesie cięższą pracę.

And many scientists think that as people's diets have become less chewy,

Nasze pożywienie jest bardziej miękkie,

their jaws have gotten smaller— and that this has led to dental crowding,

co prowadzi do zmniejszania się szczęki,

resulting in dental crookedness and impacted wisdom teeth.

tłoczenia się zębów i wad zgryzu.

This hypothesis has been supported by some preliminary experimental data.

Istnieją dane na poparcie tej hipotezy.

In a 1983 study, researchers raised 43 squirrel monkeys

W badaniu z 1983 roku 43 małpy sajmiri

on diets of either naturally tough or artificially soft food.

dostawały twarde lub miękkie pożywienie.

Those fed softer food had more crowded premolars,

U osobników jedzących miękki pokarm

rotated or displaced teeth, and narrower dental arches.

zauważono znaczne problemy ze zgryzem.

And a 2004 study similarly observed that hyraxes raised on cooked foods

W 2004 roku wykazano, że miękka dieta góralek

experienced roughly 10% less growth in facial areas involved in chewing

spowodowała o 10% mniejszy wzrost

pewnych obszarów twarzy.

compared to those given raw and dried foods.

In other words, the issue at large seems to be environmental—

Problem ma głównie podłoże środowiskowe

or one of lifestyle— instead of a genetic one,

i związane ze stylem życia,

though heritable factors may be at play in some instances.

ale nie można wykluczyć też genetyki.

It’s estimated that somewhere between 30 to 60% of people today

Szacuje się, że u 30-60% populacji

experience some level of tooth crowding.

można zaobserwować stłoczenie zębów.

But this trend varies across global populations.

Różnice są widoczne na poziomie globalnym.

Some people naturally never have wisdom teeth.

Nie wszyscy posiadają zęby mądrości.

And some don’t experience tooth crowding or crookedness

Niektórzy mają prawidłowy zgryz,

and still get their wisdom teeth without a hitch.

a ich zęby mądrości wyrastają idealnie.

This seems to coincide with diets that are less processed.

Duże znaczenie ma mało przetworzona dieta.

So how can we prevent tooth crowding early,

Czy jest sposób, aby zapobiec wadom zgryzu

using lifestyle changes and orthodontics?

już na wczesnym etapie ich powstawania?

Well, it’s certainly something to chew over.

To twardy orzech do zgryzienia.