What “Machiavellian” really means - Pazit Cahlon and Alex Gendler

Tłumaczenie: Magdalena Bojarczuk Korekta: Barbara Guzik

From Shakespeare’s plays to modern TV dramas,

Od sztuk Szekspira po współczesne seriale,

the unscrupulous schemer for whom the ends always justify the means

pozbawiony skrupułów intrygant, dla którego cel zawsze uświęca środki,

has become a familiar character type we love to hate.

stał się znanym typem postaci, którego uwielbiamy nienawidzić.

So familiar, in fact, that for centuries

Do tego stopnia znanym, że od stuleci

we’ve had a single word to describe such characters: Machiavellian.

mamy specjalny przymiotnik, żeby opisać takie osoby: makiaweliczny.

But is it possible that we’ve been using that word wrong this whole time?

Ale czy możliwe jest, że przez cały ten czas źle go używamy?

The early 16th century statesman Niccoló Machiavelli

We wczesnym XVI wieku mąż stanu Niccolò Machiavelli

wrote many works of history, philosophy, and drama.

napisał wiele prac z dziedziny historii, filozofii i dramatu,

But his lasting notoriety comes from a brief political essay known as The Prince,

ale przyczyną jego popularności jest rozprawa polityczna "Książę",

framed as advice to current and future monarchs.

przedstawiana jako zbiór rad dla obecnych i przyszłych monarchów.

Machiavelli wasn’t the first to do this–

Machiavelli nie był jednak pierwszy.

in fact there was an entire tradition of works known as “mirrors for princes”

Tak naprawdę istniała tradycja pisania prac znanych jako "zwierciadła",

going back to antiquity.

mająca początki już w antyku.

But unlike his predecessors,

W przeciwieństwie do poprzedników,

Machiavelli didn’t try to describe an ideal government

Machiavelli nie próbował opisać idealnych rządów

or exhort his audience to rule justly and virtuously.

lub nawoływać czytelników do rządzenia sprawiedliwie i moralnie.

Instead, he focused on the question of power–

Zamiast tego zajął się pojęciem władzy,

how to acquire it, and how to keep it.

jak ją zdobyć i utrzymać.

And in the decades after it was published,

Dekady po opublikowaniu

The Prince gained a diabolical reputation.

"Książę" nabrał diabolicznej reputacji.

During the European Wars of Religion,

W czasie europejskich wojen religijnych

both Catholics and Protestants blamed Machiavelli

zarówno katolicy jak i protestanci obwiniali Machiavellego

for inspiring acts of violence and tyranny committed by their opponents.

o zainspirowanie oponentów do aktów przemocy i tyranii.

By the end of the century,

Przed końcem stulecia

Shakespeare was using “Machiavel” to denote an amoral opportunist,

Szekspir używał określenia "Makiawel", żeby wskazać amoralnego oportunistę,

leading directly to our popular use of “Machiavellian”

prowadząc do popularyzacji sformułowania "makiaweliczny"

as a synonym for manipulative villainy.

jako synonimu manipulującej nikczemności.

At first glance,

Na pierwszy rzut oka wydaje się,

The Prince’s reputation as a manual for tyranny seems well-deserved.

że reputacja "Księcia" jako poradnika dla tyranów jest zasłużona.

Throughout, Machiavelli appears entirely unconcerned with morality,

Przez cały czas wygląda to tak, jakby Machiavelli nie dbał o moralność,

except insofar as it’s helpful or harmful to maintaining power.

chyba że pomaga ona lub przeszkadza w utrzymaniu władzy.

For instance, princes are told to consider all the atrocities necessary

Przykładowo, książętom radzi się, aby rozważali wszelkie okrucieństwa,

to seize power,

byle przejąć władzę,

and to commit them in a single stroke

i żeby popełnili je w serii

to ensure future stability.

dla zapewnienia stabilności na przyszłość.

Attacking neighboring territories and oppressing religious minorities

Atakowanie sąsiednich terytoriów i prześladowanie mniejszości religijnych

are mentioned as effective ways of occupying the public.

wymieniane są jako efektywne metody kontrolowania społeczeństwa.

Regarding a prince’s personal behavior,

Jeśli chodzi o zachowanie księcia,

Machiavelli advises keeping up the appearance of virtues

Machiavelli radzi zachować pozory cnót

such as honesty or generosity,

takich jak szczerość lub szczodrość,

but being ready to abandon them as soon as one’s interests are threatened.

ale też być gotowym na ich porzucenie, gdy coś będzie zagrażało jego interesom.

Most famously, he notes that for a ruler,

Znany jest fragment, w którym zauważa, że dla władcy

“it is much safer to be feared than loved.”

"dużo bezpieczniej jest, kiedy budzi strach niż miłość".

The tract even ends with an appeal to Lorenzo de’ Medici,

Traktat kończy się nawet apelem do Wawrzyńca Wspaniałego,

the recently installed ruler of Florence,

nowo mianowanego władzy Florencji,

urging him to unite the fragmented city-states of Italy under his rule.

żeby zjednoczył włoskie państwa-miasta pod własnym panowaniem.

Many have justified Machiavelli as motivated by unsentimental realism

Wielu usprawiedliwiało Machiavellego jako porzucającego sentymenty realistę

and a desire for peace in an Italy torn by internal and external conflict.

chcącego pokoju dla Włoch rozdzieranych przez wewnętrzny i zewnętrzny konflikt.

According to this view,

Zgodnie z tym poglądem,

Machiavelli was the first to understand a difficult truth:

Machiavelli pierwszy pojął trudną prawdę,

the greater good of political stability

że wyższa wartość politycznej stabilności

is worth whatever unsavory tactics are needed to attain it.

jest warta wszystkich moralnie wątpliwych środków wymaganych do jej osiągnięcia.

The philosopher Isaiah Berlin suggested that rather than being amoral,

Filozof Isaiah Berlin zasugerował, że "Książę" nie jest amoralny,

The Prince hearkens back to ancient Greek morality,

tylko przywołuje antyczny grecki system moralny,

placing the glory of the state above the Christian ideal of individual salvation.

gdzie przedkłada się chwałę państwa ponad chrześcijańskie zbawienie jednostki.

But what we know about Machiavelli might not fit this picture.

Lecz to, co wiemy o Machiavellim, może nie pasować do tego wizerunku.

The author had served in his native Florence for 14 years as a diplomat,

Autor przez 14 lat był dyplomatą w rodzinnej Florencji,

staunchly defending its elected republican government

stanowczo broniąc wybranego tam republikańskiego rządu

against would-be monarchs.

przed niedoszłymi monarchami.

When the Medici family seized power,

Kiedy władzę przejęła rodzina Medyceuszy,

he not only lost his position,

nie tylko stracił on swoje stanowisko,

but was even tortured and banished.

ale był też torturowany i wygnany.

With this in mind,

Mając to w pamięci,

it’s possible to read the pamphlet he wrote from exile

możliwe jest odczytanie tej spisanej na wygnaniu broszury

not as a defense of princely rule,

nie jako obrony władzy książęcej,

but a scathing description of how it operates.

ale uszczypliwego opisu mechanizmów jej działania.

Indeed, Enlightenment figures like Spinoza

Umysły epoki oświecenia pokroju Spinozy

saw it as warning free citizens

widziały to jako ostrzeżenie dla obywateli

of the various ways in which they can be subjugated by aspiring rulers.

przed możliwymi sposobami zniewolenia ich przez ambitnych władców.

In fact, both readings might be true.

Obie interpretacje są prawdopodobne.

Machiavelli may have written a manual for tyrannical rulers,

Może Machiavelli napisał poradnik dla tyranów przy władzy,

but by sharing it, he also revealed the cards to those who would be ruled.

lecz publikując go, wyjawił wszystko tym, którzy mogą być tyranizowani.

In doing so,

Robiąc to,

he revolutionized political philosophy,

zrewolucjonizował filozofię polityki,

laying the foundations for Hobbes and future thinkers

przygotowując grunt dla Hobbesa i przyszłych myślicieli,

to study human affairs based on their concrete realities

którzy badali ludzkie kwestie, bazując na twardych faktach

rather than preconceived ideals.

zamiast przyjętych z góry ideałach.

Through his brutal and shocking honesty,

Poprzez brutalną i szokującą szczerość,

Machiavelli sought to shatter popular delusions about what power really entails.

Machiavelli chciał pozbawić ludzi złudzeń dotyczących tego, z czym wiąże się władza.

And as he wrote to a friend shortly before his death,

Jak napisał do przyjaciela na krótko przed śmiercią,

he hoped that people would “learn the way to Hell in order to flee from it."

miał nadzieję, że ludzie "poznają drogę do piekła, żeby z niego uciec".