Is there any truth to the King Arthur legends? - Alan Lupack

Tłumaczenie: Karolina Pruszyńska Korekta: Mateusz Pazdur

“Here lies Arthur, king who was, and king who will be.”

"Tu leży Artur, który był królem i królem będzie".

So reads the inscription on King Arthur’s gravestone

Tak brzmi napis na grobie króla Artura

in Thomas Malory’s Le Morte d’Arthur.

w "Śmierci Artura" Thomasa Malory'ego.

Writing in the 15th century,

Gdy Malory stworzył to epitafium w XV wieku,

Malory couldn’t have known how prophetic this inscription would turn out to be.

nie mógł przewidzieć, jak prorocze się ono okaże.

King Arthur has risen again and again in our collective imagination,

Król Artur ożywał raz po raz w naszej zbiorowej wyobraźni,

along with his retinue of knights,

wraz ze świtą swych rycerzy,

Guinevere,

Ginewrą,

the Round Table,

Okrągłym Stołem,

Camelot,

zamkiem Camelot

and of course, Excalibur.

i oczywiście Excaliburem.

But where do these stories come from, and is there any truth to them?

Ale skąd wzięły się te historie i czy jest w nich ziarno prawdy?

King Arthur as we know him is a creation of the later Middle Ages,

Znany nam Król Artur jest wytworem późnego średniowiecza,

but his legend actually has its roots in Celtic poetry from an earlier time:

ale legendy o nim mają źródło w dawnej poezji celtyckiej

the Saxon invasions of Britain.

z czasów inwazji Sasów na Brytanię.

After the Romans left Britain in 410 CE,

Gdy w 410 roku Rzymianie opuścili Brytanię,

Saxon invaders from what’s now Germany and Denmark

sascy najeźdźcy z rejonów dzisiejszych Niemiec i Danii

quickly capitalized on the vulnerability of the abandoned territory.

wykorzystali bezbronność opuszczonych terenów.

The inhabitants of Britain fought fiercely against the invaders

Mieszkańcy Brytanii dzielnie walczyli z najeźdźcami

through several centuries of turmoil.

przez kilka burzliwych stuleci.

There are hardly any written records from this time,

Brakuje źródeł pisanych z tamtego okresu,

so it’s difficult to reconstruct an accurate history.

więc trudno jest odtworzyć dokładny przebieg historii.

However, surviving poetry from the era gives us some clues.

Zachowała się jednak poezja, która może dać nam parę wskazówek.

One of the poems, The Gododdin, contains the very first reference to Arthur,

W jednym z wierszy, "Y Gododdin", pojawia się pierwsza wzmianka o Arturze,

though Arthur himself doesn’t actually appear in it.

choć sam Artur w nim nie występuje.

It says a different warrior, named Gwawrddur,

Opowiada on o wojowniku imieniem Gwawrddur,

was skilled at slaying his enemies, but was no Arthur.

który był zręczny w walce, ale nie mógł równać się z Arturem.

That’s not much to go on,

Nie mówi nam to zbyt wiele,

but whoever this Arthur was,

ale bez względu na tożsamość Artura,

he must’ve been the gold standard of warriors.

musiał on być wzorem wojownika.

Whether he ruled anyone, or even lived at all is, unfortunately, less clear.

Niestety nie jest pewne, czy był władcą, a nawet czy w ogóle istniał.

Despite this uncertainty,

Pomimo tych wątpliwości,

references to Arthur caught the attention of an aspiring historian

wzmianki o Arturze zainteresowały aspirującego historyka

hundreds of years later.

żyjącego setki lat później.

In 1130, Geoffrey of Monmouth was a lowly cleric with grand ambitions.

W roku 1130 Godfryd z Monmouth był ubogim duchownym o wielkich ambicjach.

Using Celtic and Latin sources,

Przez wiele lat korzystał z celtyckich i łacińskich źródeł,

he spent years creating a lengthy chronicle

aby stworzyć długą kronikę

titled, "The History of the Kings of Britain."

pod tytułem "Historia królów Brytanii".

The centerpiece of this tome was King Arthur.

Główną postacią tego dzieła był Król Artur.

History is a generous term for Geoffrey’s account.

Nazwanie opowieści Geoffreya historyczną byłoby bardzo łaskawe.

Writing six hundred years after the Saxon invasions,

Pisał ją sześćset lat po inwazji Sasów.

he cobbled together fragments of myth and poetry

Wykorzystał fragmenty mitów i poezji,

to compensate for the almost complete lack of official records.

gdyż oficjalne dokumenty praktycznie nie istniały.

A few of his sources contained mentions of Arthur,

Część z tych opowieści zawierało wzmianki o Arturze,

and some others were realistic accounts of battles and places.

niektóre były realistycznymi opisami różnych bitew i miejsc.

But many featured mythic heroes fighting long odds

W wielu pojawiali się jednak mityczni bohaterowie

with the help of magical swords and sorcery.

toczący trudne walki z pomocą magicznych mieczy i czarów.

Geoffrey blended them all:

Geoffrey wszystko połączył.

A magical sword called Caledfwlch

W źródłach pojawił się magiczny miecz Caledfwlch

and a Roman fortress called Caerleon appeared in his source material,

i rzymska forteca o nazwie Caerleon.

so Geoffrey’s Arthur ruled from Caerleon and wielded Caliburnus,

Według Geoffreya Artur rezydował w Caerleon

i władał Caliburnusem, łacińskim odpowiednikiem Caledfwlch.

the Latin translation of Caledfwlch.

Geoffrey even added a wise counselor named Merlin,

Geoffrey dodał też mądrego doradcę o imieniu Merlin,

based on the Celtic bard Myrrdin, to Arthur’s story.

inspirując się celtyckim bardem Myrrdinem.

If Arthur did live, he would likely have been a military leader,

Jeśli Artur istniał, był pewnie dowódcą wojskowym,

but a castle-bound king better fit Geoffrey’s regal history.

ale mieszkający w zamku król lepiej pasował do historii Geoffreya.

Geoffrey’s chronicle got the attention he’d hoped for,

Kroniki Geoffreya wzbudziły uwagę, na którą liczył

and was soon translated from Latin into French

i powstał ich przekład z łaciny na język francuski

by the poet Wace around 1155 CE.

autorstwa poety Wace'a, datowany na około 1155 rok.

Wace added another centerpiece of Arthurian lore to Geoffrey’s sword,

Wace dodał inny kluczowy element do Geoffreyowskiego miecza,

castle,

and wizard:

zamku

i czarodzieja:

the Round Table.

Okrągły Stół.

He wrote that Arthur had the table constructed

Napisał, że Artur kazał zbudować stół,

so that all guests in his court would be equally placed,

przy którym wszyscy goście jego dworu czuli się tak samo ważni

and none could boast that he had the highest position at the table.

i nikt nie mógł chwalić się, że zajął najważniejsze miejsce przy stole.

After reading Wace’s translation, another French poet, Chrétien de Troyes,

Inny francuski poeta, Chrétien de Troyes, po przeczytaniu tłumaczenia Wace'a,

wrote a series of romances that catapulted Arthur’s story to fame.

napisał serię romansów, które rozsławiły historię Artura.

He introduced tales of individual knights like Lancelot and Gawain,

Dodał opowieści o rycerzach, takich jak Lancelot i Gawain

and mixed elements of romance in with the adventures.

i wplótł w przygody elementy romansu.

He conceived Arthur,

Trójkąt miłosny Artura,

Lancelot,

Lancelota

and Guinevere’s love triangle.

i Ginewry był jego pomysłem.

In addition to interpersonal intrigue, he also introduced the Holy Grail.

Wzbogacił historię nie tylko o tę intrygę, ale również o świętego Graala.

Chrétien probably based his Grail’s powers on magical objects in Celtic mythology.

Opis mocy Graala mógł być zainspirowany

magicznymi przedmiotami z mitologii celtyckiej.

He lived in the middle of the Crusades,

Chrétien żył w czasach Krucjat,

and others imposed the preoccupations of the time on the Grail,

gdy powszechna uwaga skupiała się na Graalu,

casting it as a powerful relic from the crucifixion.

uważanym za potężną relikwię z czasów ukrzyżowania.

Numerous adaptations in French and other languages

Dzieło Chrétiena stało się źródłem licznych adaptacji

followed from Chrétien’s work.

zarówno francuskich, jak i w innych językach.

In the course of these retellings, Caerleon became Camelot,

W kolejnych opowieściach Caerleon stał się Camelotem,

and Caliburnus was rechristened Excalibur.

a Caliburnus przemianowano na Excalibur.

In the 15th century,

W XV wieku

Sir Thomas Malory synthesized these stories in Le Morte D’arthur,

Sir Thomas Malory połączył te historie w "Śmierci Artura",

the basis of many modern accounts of King Arthur.

na której bazują często współczesne opowieści o królu Arturze.

In the thousand years since Arthur first appeared in a Celtic poem,

W ciągu tysiąca lat od pierwszej wzmianki o Arturze w celtyckim wierszu

his story has transformed over and over

jego historia nieustannie zmieniała się,

to reflect the concerns of his chroniclers and their audiences.

tak, aby odzwierciedlać troski kronikarzy i ich czytelników.

And we’re still rewriting and adapting the legend today.

Ciągle piszemy i adaptujemy tę legendę na nowo.

Bez względu na to, czy Artur naprawdę żył,

Whether or not the man ever lived,

loved,

reigned,

kochał,

rządził

or adventured,

lub doświadczał przygód,

it’s undeniable that the character has achieved immortality.

jego postać na pewno stała się nieśmiertelna.