The wicked wit of Jane Austen - Iseult Gillespie

Tłumaczenie: Karolina Pruszyńska Korekta: Agnieszka Chrzanowska

Whether she’s describing bickering families,

Nieważne, czy Jane Austen opisuje kłótnie rodzinne,

quiet declarations of love,

ciche wyznania miłości

or juicy gossip,

czy pikantne plotki,

Jane Austen’s writing often feels as though it was written just for you.

czytelnik często ma wrażenie, jakby pisała specjalnie dla niego.

Her dry wit and cheeky playfulness informs her heroines,

Jej cięty dowcip i zuchwała figlarność są widoczne w jej bohaterkach,

whose conversational tone welcomes readers with a conspiratorial wink.

których rozmowy są niczym mrugnięcie okiem do czytelnika.

It’s even been said that some readers feel like the author’s secret confidante,

Niektórzy czytelnicy czują się nawet jak powiernicy autorki,

trading letters with their delightfully wicked friend Jane.

potajemnie wymieniający listy z uroczo złośliwą przyjaciółką Jane.

But this unique brand of tongue-in-cheek humor

Jednak ten wyjątkowy, ironiczny humor

is just one of the many feats found in her sly satires

to tylko jedna z mocnych stron jej przebiegłej satyry

of society, civility, and sweeping romance.

na społeczeństwo, maniery i zapierające dech w piersiach romanse.

Written in the early nineteenth century,

Austen tworzyła na początku XIX wieku,

Austen's novels decode the sheltered lives

odsłaniając w swych powieściach

sekretne życie wyższych klas z angielskiej wsi.

of the upper classes in rural England.

From resentment couched in pleasantries

Od urazy ubranej w miłe słówka,

to arguing that masks attraction,

po kłótnie skrywające wzajemną fascynację,

her work explores the bewildering collision of emotions and etiquette.

jej powieści zgłębiają niezwykłe zderzenie emocji i etykiety.

But while romance is a common thread in her work,

Choć romans jest u niej częstym wątkiem,

Austen dismissed the sentimental style of writing so popular at the time.

Austen odrzuciła popularny wtedy sentymentalny styl.

Instead of lofty love stories,

Nie ma tu wzniosłych historii o miłości,

her characters act naturally, and often awkwardly.

postacie zachowują się naturalnie, często nieporadnie.

They trade pragmatic advice, friendly jokes

Wymieniają praktyczne rady, życzliwe żarty

and not-so-friendly barbs about their arrogant peers.

i mniej życzliwe uwagi na temat aroganckich znajomych.

As they grapple with the endless rules of their society,

Zmagając się z ogromem konwenansów,

Austen’s characters can usually find humor

postacie Austen potrafią dostrzegać komizm w hipokryzji,

in all the hypocrisy, propriety, and small talk.

etykiecie i towarzyskich pogawędkach.

As Mr. Bennet jokes to his favorite daughter,

Pan Bennet żartuje, mówiąc do ulubionej córki:

“For what do we live, but to make sport for our neighbors

"Ostatecznie żyjemy po to, aby zapewniać rozrywkę sąsiadom

and laugh at them in our turn?”

i sami ich wyśmiewać".

And though her heroines might ridicule senseless social mores,

Chociaż bohaterki Austen drwią z bezsensownych obyczajów,

Austen fully understood the practical importance of maintaining appearances.

pisarka w pełni rozumiała praktyczne znaczenie zachowania pozorów.

At the time she was writing,

W czasach, kiedy tworzyła,

a wealthy marriage was a financial necessity for most young women,

bogate zamążpójście było koniecznością dla większości młodych kobiet.

and she often explores the tension between the mythical quest for love,

Pisarka często pokazuje konflikt między poszukiwaniem wyśnionej miłości

and the economic benefits of making a match.

a ekonomicznymi korzyściami ze znalezienia dobrej partii.

The savvy socialite Mary Crawford sums this up in "Mansfield Park;"

Mary Crawford, bystra bywalczyni salonów z "Mansfield Park", tak to podsumowuje:

“I would have everybody marry if they can do it properly:

"Małżeństwo jest dla każdego,

jeśli jest to małżeństwo odpowiednie.

I do not like to have people throw themselves away.”

Nie jestem za tym, żeby się daremnie poświęcać".

Unsurprisingly, these themes were also present in Austen’s personal life.

Jak można się spodziewać, temat ten był bliski samej Jane Austen.

Born in 1775,

Urodziła się w 1775 roku

she lived in the social circles found in her novels.

i żyła w kręgach społecznych, o jakich pisała w powieściach.

Jane's parents supported her education,

Rodzice Jane wspierali jej edukację i pisanie powieści

and provided space for her to write and publish her work anonymously.

oraz pomagali je anonimowo publikować.

But writing was hardly lucrative work.

Pisanie nie było jednak lukratywnym zajęciem.

And although she had sparks of chemistry,

Choć Austen miała kilka sympatii,

she never married.

nigdy nie wyszła za mąż.

Elements of her circumstances can be found in many of her characters;

Elementy jej życiorysu można znaleźć u wielu jej bohaterek,

often intelligent women with witty, pragmatic personalities,

inteligentnych i dowcipnych kobiet o praktycznym podejściu do życia

and rich inner lives.

i bogatym życiu wewnętrznym.

These headstrong heroines provide an entertaining anchor

Te uparte bohaterki to ciekawy filar

for their tumultuous romantic narratives.

dla burzliwych historii miłosnych.

Like the irreverent Elizabeth Bennet of "Pride and Prejudice,"

Zuchwała Elizabeth Bennett z "Dumy i uprzedzenia"

whose devotion to her sisters’ love lives blinds her to a clumsy suitor.

tak troszczy się o życie uczuciowe sióstr, że nie zauważa nieporadnego konkurenta.

Or the iron-willed Anne Elliot of "Persuasion,"

Nieugięta Anne Elliot z "Perswazji"

who chooses to remain unmarried after the disappearance of her first love.

postanawia nigdy nie wyjść za mąż, zachowując wierność pierwszej miłości.

And Elinor Dashwood,

Elinor Dashwood zawzięcie chroni rodzinę

who fiercely protects her family at the cost of her own desires

kosztem własnych pragnień

in "Sense and Sensibility."

w "Rozważnej i romantycznej".

These women all encounter difficult choices

Kobiety te stają przed trudnymi wyborami

about romantic, filial, and financial stability,

uczuciowymi, rodzinnymi i finansowymi,

and they resolve them without sacrificing their values–

i dokonują ich, nie poświęcając swoich wartości

or their sense of humor.

ani nie tracąc poczucia humoru.

Of course, these characters are far from perfect.

Oczywiście postaciom tym daleko do ideału.

They often think they have all the answers.

Często sądzą, że wszystko wiedzą.

And by telling the story from their perspective,

Opowiadając historię z ich perspektywy,

Austen tricks the viewer into believing their heroine knows best–

Austen pozwala nam wierzyć, że bohaterka ma rację,

only to pull the rug out from under the protagonist and the reader.

tylko po to, żeby zaraz pokazać, jak się mylimy - i my, i bohaterka.

In "Emma," the titular character feels surrounded by dull neighbors,

Tytułowa bohaterka "Emmy" czuje, że otaczają ją nudni sąsiedzi

and friends who can’t hope to match her wit.

i przyjaciele, którzy nie mogą dorównać jej sprytem.

As her guests prattle on and on about nothing,

Jej goście paplają cały czas o niczym

the reader begins to agree–

i czytelnik zaczyna się zgadzać,

Emma is the only exciting character in this quiet neighborhood.

że Emma to jedyna fascynująca postać w tej spokojnej okolicy.

Yet despite her swelling ego,

Jednak choć ma wybujałe ego, może tylko się jej wydaje,

Emma may not be as in control as she thinks – in life or love.

że ma wszystko pod kontrolą w życiu i w miłości.

And Austen’s intimate use of perspective

Poczucie bliskości z bohaterką sprawia,

makes these revelations doubly surprising,

że takie niespodzianki są podwójnie zaskakujące,

blindsiding both Emma and her audience.

bo nie spodziewa się ich ani Emma, ani czytelnik.

But rather than diminishing her host of heroines,

Jednak wady bohaterek nie umniejszają ich samych,

these flaws only confirm “the inconsistency of all human characters.”

a jedynie dowodzą "ludzkiej niestałości".

Their complexity has kept Austen prominent on stage and screen,

Złożoność postaci zapewniła Austen powodzenie na scenie i ekranie

and made her work easily adaptable for modern sensibilities.

i sprawiła, że jej powieści są bliskie współczesnemu odbiorcy.

So hopefully,

Oby więc nowi czytelnicy znajdowali w pannie Austen przyjaciółkę

new readers will continue to find a friend in Ms. Austen

for many years to come.

przez wiele kolejnych lat.