Why should you read Tolstoy's "War and Peace"? - Brendan Pelsue

Tłumaczenie: Ewa Bogdańska Korekta: Ola Królikowska

"War and Peace,"

"Wojna i pokój",

a tome,

tomiszcze,

a slog,

męczarnia,

the sort of book you shouldn't read in bed because if you fall asleep,

książka, której lepiej nie czytać w łóżku, bo jeśli się zaśnie,

it could give you a concussion, right?

można dostać wstrząśnienia mózgu, prawda?

Only partly.

Nie całkiem.

"War and Peace" is a long book, sure,

"Wojna i pokój'' to długa książka,

but it's also a thrilling examination of history,

ale też ekscytujący przegląd historii

populated with some of the deepest, most realistic characters you'll find anywhere.

z najbardziej realistycznymi postaciami literackimi.

And if its length intimidates you, just image how poor Tolstoy felt.

Jeśli jej długość was przeraża, pomyślcie, co musiał czuć biedny Tołstoj.

W 1863 roku postanowił napisać opowiadanie o buntowniku politycznym

In 1863, he set out to write a short novel about a political dissident

returning from exile in Siberia.

wracającym z zesłania na Syberii.

W ciągu pięciu lat stworzył epos na 1200 stron ukazujący

Five years later, he had produced a 1,200 page epic

featuring love stories,

historie miłosne,

bitwy,

battlefields,

bankruptcies,

firing squads,

bankructwa,

plutony egzekucyjne,

religious visions,

objawienia religijne,

the burning of Moscow,

pożar Moskwy

and a semi-domesticated bear,

i na wpół udomowionego niedźwiedzia,

but no exile and no political dissidents.

ale nie było tam nic o zesłaniu ani o politycznym buntowniku.

Here's how it happened.

Oto jak do tego doszło.

Tolstoy, a volcanic soul,

Wybuchowy Tołstoj

was born to a famously eccentric aristocratic family in 1828.

urodził się w ekscentrycznej rodzinie arystokratycznej w 1828 roku.

By the time he was 30, he had already dropped out of Kazan University,

Zanim skończył 30 lat, rzucił studia na uniwersytecie w Kazaniu,

gambled away the family fortune,

przegrał rodzinną fortunę,

joined the army,

zaciągnął się do wojska,

written memoirs,

spisał wspomnienia,

and rejected the literary establishment to travel Europe.

odrzucił środowisko literackie i podróżował po Europie.

He then settled into Yasnaya Polyana, his ancestral mansion,

Potem osiadł w rodowym majątku w Jasnej Polanie,

to write about the return of the Decembrists,

żeby napisać o powrocie dekabrystów, grupie dobrze urodzonych rewolucjonistów

a band of well-born revolutionaries pardoned in 1856 after 30 years in exile.

ułaskawionych w 1856 roku po 30-letnim zesłaniu.

But, Tolstoy thought,

Ale Tołstoj stwierdził,

how could he tell the story of the Decembrists return from exile

że nie może opisać historii dekabrystów wracających z zesłania

without telling the story of 1825,

bez opowiedzenia o 1825 roku,

when they revolted against the conservative Tsar Nicholas I?

kiedy ci zbuntowali się przeciw konserwatywnemu carowi Mikołajowi I.

And how could he do that without telling the story of 1812,

A jak mógł opowiedzieć tę historię, nie wspominając o 1812 roku,

when Napoleon's disastrous invasion of Russia

kiedy fatalna wyprawa Napoleona na Rosję

helped trigger the authoritarianism the Decembrists were rebelling against?

pomogła zachwiać ustrojem, przeciw któremu zbuntowali się dekabryści?

And how could he tell the story of 1812 without talking about 1805,

I jak mógł opowiedzieć o 1812 roku, nie wspominając o 1805,

when the Russians first learned of the threat Napoleon posed

kiedy Rosja po raz pierwszy poczuła zagrożenie ze strony Napoleona,

after their defeat at the Battle of Austerlitz?

czyli po przegranej pod Austerlitz?

So Tolstoy began writing,

Tołstoj zaczął pisać

both about the big events of history

o wielkich wydarzeniach historycznych

and the small lives that inhabit those events.

i życiu zwykłych ludzi, będących ich częścią.

He focused on aristocrats, the class he knew best.

Skupił się na arystokracji, którą znał najlepiej.

The book only occasionally touches

Książka tylko czasem wspomina

on the lives of the vast majority of the Russian population,

o reszcie rosyjskiego społeczeństwa,

who were peasants, or even serfs,

czyli chłopach pańszczyźnianych,

farmers bound to serve the owners of the land on which they lived.

rolnikach zobowiązanych do służby właścicielom ziemi.

"War and Peace" opens on the eve of war between France and Russia.

Powieść rozpoczyna się w przeddzień wojny francusko-rosyjskiej.

Aristocrats at a cocktail party fret about the looming violence,

Arystokraci na przyjęciu niepokoją się nadchodzącą wojną,

ale szybko zmieniają temat na rzeczy, które interesują ich bardziej,

but then change the topic to those things aristocrats always seem to care about:

money,

czyli pieniądze,

sex,

seks

and death.

i śmierć.

This first scene is indicative

W pierwszej scenie

of the way the book bounces between the political and personal

wątki polityczne przeplatają się z osobistymi,

over an ever-widening canvas.

które ukazano w tym rozbudowanym dziele.

There are no main characters in "War and Peace."

W powieści nie ma głównych bohaterów.

Instead, readers enter a vast interlocking web

Zamiast tego czytelnicy poznają splątaną sieć

of relationships and questions.

relacji międzyludzkich i dylematów.

Will the hapless and illegitimate son of a count

Czy nieszczęśliwy nieślubny syn hrabiego

marry a beautiful but conniving princess?

ożeni się z piękną, ale przebiegłą księżniczką?

Will his only friend survive the battlefields of Austria?

Czy jego jedyny przyjaciel przeżyje na austriackim froncie?

And what about that nice young girl falling in love with both men at once?

Co z miłą, młodą dziewczyną zakochaną w obu mężczyznach naraz?

Real historical figures mix and mingle with all these fictional folk,

Postacie historyczne mieszają się z fikcyjnymi,

Napoleon appears several times,

sam Napoleon pojawia się kilka razy.

and even one of Tolstoy's ancestors plays a background part.

W powieści możemy nawet znaleźć jednego z przodków Tołstoja.

But while the characters and their psychologies are gripping,

Mimo ekscytujących losów postaci,

Tolstoy is not afraid to interrupt the narrative

Tołstoj nie boi się przerwać narracji,

to pose insightful questions about history.

żeby zadać wnikliwe pytanie o historii.

Why do wars start?

Dlaczego wybuchają wojny?

What are good battlefield tactics?

Które taktyki wojenne są efektywne?

Do nations rise and fall on the actions of so-called great men like Napoleon,

Czy narody powstają i upadają przez czyny wielkich ludzi, jak Napoleon,

czy większą rolę odgrywają kultura i ekonomia?

or are there larger cultural and economic forces at play?

These extended digressions are part of what make "War and Peace"

Te rozbudowane dygresje sprawiają,

so panoramic in scope.

że "Wojna i pokój" to dzieło panoramiczne.

But for some 19th century critics,

Ale według niektórych krytyków XIX wieku

this meant "War and Peace" barely felt like a novel at all.

właśnie dlatego trudno uznać "Wojnę i pokój" za powieść.

Henry James nazwał ją "ogromnym rozlazłym potworem".

It was a "large, loose, baggy monster," in the words of Henry James.

Tolstoy, in fact, agreed.

Tołstoj przyznał mu rację.

To him, novels were a western European form.

Dla niego powieści były zachodnioeuropejską formą.

Russian writers had to write differently because Russian people lived differently.

Rosyjscy pisarze musieli pisać inaczej, bo życie Rosjan było inne.

"What is 'War and Peace'?" he asked.

Pytał: "Czym jest »Wojna i pokój«?''.

"It is not a novel.

"To nie powieść.

Still less an epic poem.

Nie jest to też poemat epicki

Still less a historical chronicle.

ani kronika historyczna.

'War and Peace' is what the author wanted and was able to express

"Wojna i pokój" jest tym, co autor chciał i mógł wyrazić,

in the form in which it was expressed."

w formie, w jakiej to zrobił".

It is, in other words, the sum total of Tolstoy's imaginative powers,

To efekt potęgi wyobraźni Tołstoja

and nothing less.

i nic poza tym.

By the time "War and Peace" ends,

Pod koniec "Wojny i pokoju"

Tolstoy has brought his characters to the year 1820,

Tołstoj przenosi bohaterów do 1820 roku,

36 years before the events he originally hoped to write about.

czyli 36 lat przed wydarzeniami, o których chciał pisać na początku.

In trying to understand his own times,

Próbując zrozumieć własną epokę,

he had become immersed in the years piled up behind him.

Tołstoj zatracił się w latach spiętrzonych w przeszłości.

The result is a grand interrogation into history,

Rezultatem jest wielki przegląd historii,

culture,

kultury,

philosophy,

psychology,

filozofii,

and the human response to war.

psychologii

i ludzkiej reakcji na wojnę.