Sex Determination: More Complicated Than You Thought

Geslachtsbepaling: Gecompliceerder dan je denkt

Translator: Bedirhan Cinar

Vertaald door: Melissa Csikszentmihályi Nagekeken door: Christel Foncke

(Muziek)

My wife is pregnant right now with our first child,

Mijn vouw is zwanger van ons eerste kind.

and when people see her with her big baby bump,

Elke keer iemand haar dikke buik ziet,

the first question people ask, almost without fail, is,

vraagt die meteen:

"Is it a boy or is it a girl?"

"Jongetje of meisje?"

Now, there are some assumptions behind that question

Deze vraag verbergt enkele veronderstellingen

that we take for granted

die we als vanzelfsprekend beschouwen door onze vertrouwdheid met onze eigen menselijke biologie.

because of our familiarity with our own human biology.

Voor menselijke baby's vinden we het vanzelfsprekend dat de kans

For human babies, we take it for granted that there's a 50/50 chance

of either answer, boy or girl.

op een jongetje of een meisje 50/50 is.

But why is it that way?

Waarom?

Well, the answer depends on the sex determination system

Het antwoord hangt af van het geslachtsbepalend systeem

that has evolved for our species.

dat zich ontwikkelde voor onze soort.

You see, for most mammals,

Bij de meeste zoogdieren

the sex of a baby is determined genetically

is het geslacht van een baby genetisch bepaald

with the XY chromosome system.

door het XY chromosomensysteem.

Mammals have a pair of sex chromosomes,

Zoogdieren hebben twee geslachtschromosomen,

eentje afkomstig van de moeder en eentje van de vader.

one passed down from mom, and one from dad.

A pair of X's gives us a girl,

Twee X'en wordt een meisje.

and an X and a Y together gives us a boy.

Een X in combinatie met een Y wordt een jongen.

Omdat vrouwen enkel X'en kunnen doorgeven,

Since females only have X's to pass on in their egg cells,

and males can give either an X or a Y in their sperm cells,

en mannen zowel X als Y kunnen doorgeven via het sperma,

the sex is determined by the father

bepaalt de vader het geslacht,

and the chance of producing a male or a female is 50/50.

en de kans op een jongen of meisje wordt 50/50.

This system has worked well for mammals,

Dit systeem werkte goed bij zoogdieren,

but throughout the tree of life, we can see other systems

maar in de loop der tijd zagen we andere systemen

that have worked just as well for other animals.

die net zo goed werkten bij andere dieren.

There are other groups of animals that also have genetic sex determination,

Er zijn andere dierengroepen wiens geslacht genetisch bepaald is,

but their systems can be pretty different from ours.

maar hun systeem kan nogal verschillen van het onze.

Het geslacht van vogels en enkele reptielen wordt ook

Birds and some reptiles have their sex genetically determined,

but instead of the sex being determined by dad,

genetisch bepaald maar in dit geval door de

their sex is determined by mom.

moeder en niet door de vader.

In those groups, a pair of Z sex chromosomes

In die groepen zijn het twee Z-geslachtschromosomen

produces a male, so these males only have Z's to give.

die een mannetje produceren. De mannetjes kunnen enkel Z'en geven.

However, in these animals, one Z and one W chromosome together,

Bij deze dieren echter

maakt een Z in combinatie met een W een vrouwtje.

as a pair, produces a female.

maakt een Z in combinatie met een W een vrouwtje.

In this system, the chance of a male or a female is still 50/50,

De kans op een mannelijk of een vrouwelijk dier is nog steeds 50/50.

it just depends on whether mom puts a Z or a W

Het hangt enkel af of moeder

into her egg.

voor de Z of de W zorgt.

Certain groups have taken genetic sex determination

Enkele groepen brachten genetische geslachtsbepaling

in completely other directions.

in een heel andere richting.

Ants, for example, have one of the most interesting systems

De mieren bijvoorbeeld hebben een van de meest boeiende systemen

for determining sex, and because of it, if you are a male ant,

voor geslachtsbepaling. Als je een mannelijke mier bent,

you do not have a father.

heb je helemaal geen vader.

In an ant colony, there are dramatic divisions of labor.

In een mierenkolonie zijn er strikte taakindelingen.

There are soldiers that defend the colony,

De soldaten verdedigen de kolonie,

there are workers that collect food, clean the nest and care for the young,

de werkers verzamelen voedsel, maken de nesten schoon en verzorgen de kleintjes.

and there's a queen and a small group of male reproductives.

De koningin en een klein groep mannelijke mieren reproduceren.

Now, the queen will mate and then store sperm from the males.

De koningin zal paren en het mannelijke zaad bewaren.

And this is where the system gets really interesting.

Hier wordt het interessant.

If the queen uses the stored sperm to fertilize an egg,

Indien de koningin het bewaarde zaad gebruikt om het ei te bevruchten,

then that egg will grow up to become female.

groeit er een vrouwtje uit.

However, if she lays an egg without fertilizing it,

Als ze echter een ei legt zonder dat het bevrucht wordt,

then that egg will still grow up to be an ant,

wordt het nog steeds een mier,

but it will always be a male.

maar dan altijd een mannelijke.

So you see, it's impossible for male ants to have fathers.

Een mannelijke mier heeft dus nooit een vader.

And male ants live their life like this, with only one copy of every gene,

Mannelijke mieren leven op die manier,

met maar één kopie van elk gen,

much like a walking sex cell.

vergelijkbaar met een wandelende geslachtscel.

This system is called a haplodiploid system,

Dit noemen we een haplodiploïd systeem.

and we see it not only in ants,

We zien het niet alleen bij mieren,

but also in other highly social insects like bees and wasps.

maar ook bij andere sociale insecten zoals bijen en wespen.

Since our own sex is determined by genes,

Omdat ons eigen geslacht genetisch bepaald wordt

and we do know of these other animals that have their sex determined by genes,

en we andere dieren kennen waar dat ook zo is,

it's easy to assume that for all animals

veronderstellen we dat dit bij alle dieren

the sex of their babies still must be determined by genetics.

het geval is.

However, for some animals, the question of whether it will be a boy or a girl

Toch heeft het geslacht bij sommige diersoorten

has nothing to do with genes at all,

helemaal niets te maken met genen

and it can depend on something like the weather.

maar hangt het bijvoorbeeld af van het weer

zoals bij alligators en zeeschildpadden.

These are animals like alligators and most turtles.

In these animals, the sex of an embryo in a developing egg

Bij deze dieren wordt het geslacht van het embryo in een ontwikkelend ei

is determined by the temperature.

bepaald door de temperatuur.

Het geslacht is nog niet bepaald als het ei gelegd wordt

In these species, the sex of the baby

is not yet determined when the egg is laid,

and it remains undetermined until sometime in the middle

en het blijft onbepaald tot ongeveer het midden van de

of the overall development period, when a critical time is reached.

ontwikkelingsperiode wanneer een bepaalde tijd voorbij is.

And during this time, the sex is completely determined

Op dat moment bepaalt de temperatuur in het nest het geslacht.

by temperature in the nest.

Op dat moment bepaalt de temperatuur in het nest het geslacht.

In painted turtles, for example,

Bij sierschildpadden

warm temperatures above the critical temperature

zal een temperatuur boven een bepaalde warmtedrempel

will produce females within the eggs,

vrouwelijke dieren produceren

and cool temperatures will produce a male.

en koude temperaturen mannelijke.

Een onbekende bedacht hiervoor een ezelsbruggetje.

I'm not sure who came up with this mnemonic,

but you can remember that when it comes to painted turtles,

Bij sierschildpadden zijn het allemaal 'hete meisjes' en 'coole gasten'.

they are all hot chicks and cool dudes.

bij sierschildpadden zijn het allemaal 'hete meisjes' en 'coole gasten'.

Bij enkele soorten tropische vissen

For some tropical fish, the question of will it be a boy or will it be a girl

isn't settled until even later in life.

wordt het geslacht pas op latere leeftijd duidelijk.

You see, clownfish all start out their lives as males,

De anemoonvissen beginnen hun leven allemaal mannelijk.

Als ze groeien, worden het vrouwelijke vissen.

However, as they mature, they become female.

They also spend their lives in small groups with a strict dominance hierarchy

Ze leven in kleine groepen met een strenge dominante hiërarchie.

where only the most dominant male and female reproduce.

Enkel de meest dominante mannetjes en vrouwtjes reproduceren.

And amazingly, if the dominant female in the group dies,

Het is verbazingwekkend dat als het dominante vrouwtje overlijdt,

the largest and most dominant male will then quickly become female

het grootste en meest dominante mannetje snel transformeert tot een vrouwtje

and take her place, and all of the other males

en haar plaats overneemt. De overge mannetjes schuiven een rang op in de hiërarchie.

will move up one rank in the hierarchy.

In een ander oceaandier,

In another very different ocean animal,

the green spoonworm,

de Echiura [soort adder],

the sex of the babies is determined

wordt het geslacht bepaald door een compleet ander aspect uit de omgeving.

by a completely different aspect of the environment.

Het is een kwestie van de plaats op de zeebodem waar de larve toevallig neerkomt.

For this species, it is simply a matter of where a larva

happens to randomly fall on the sea floor.

Het is een kwestie van de plaats op de zeebodem waar de larve toevallig neerkomt.

If a larva lands on the open sea floor, then it will become a female.

Als een larve op de open zeebodem neerkomt,

wordt het een vrouwtje.

But if it lands on top of a female, then it will become a male.

Maar als het op een vouwtje landt,

wordt het een mannetje.

So for some species, the question of boy or girl

Bij sommige soorten wordt het geslacht genetisch bepaald.

is answered by genetics.

Bij anderen door de omgeving.

For others, it's answered by the environment.

And for others still, they don't even bother with the question at all.

Bij nog anderen is deze vraag helemaal niet relevant.

Take whiptail lizards, for example.

Neem bijvoorbeeld woestijnhagedissen.

For those desert lizards, the answer is easy.

Het antwoord is heel simpel:

het is altijd een meisje.

It's a girl. It's always a girl.

They are a nearly all-female species, and although they still lay eggs,

Het zijn bijna allemaal vrouwelijke soorten,

Ze leggen nog steeds eieren maar het worden vrouwelijke klonen.

these eggs hatch out female clones of themselves.

Wordt het dus een meisje of een jongen?

So will it be a girl or will it be a boy?

Throughout the entire animal kingdom,

Door de hele dierenwereld

it does really all depend on the system of sex determination.

hangt dit volledig af van het systeem van geslachtsbepaling.

For humans, that system is a genetic XY system.

Bij mensen is het een genetisch XY-systeem.

And for me and my wife, we found out

Mijn vrouw en ik kregen te horen

it's going to be a baby boy.

dat het een jongen wordt.

(Kiss)