Sex Determination: More Complicated Than You Thought

Translator: Bedirhan Cinar

Translator: Mie Cho Reviewer: sann tint

My wife is pregnant right now with our first child,

ကျွန်တော့်အမျိုးသမီးက သားဦးကိုယ်ဝန်ဆောင်ထားပါတယ်

and when people see her with her big baby bump,

သူမရဲ့ ဗိုက်ပူပူကြီးကို တွေ့တဲ့အခါ

the first question people ask, almost without fail, is,

မပျက်မကွက်မေးတဲ့ ဦးဆုံးမေးခွန်းကတော့

"Is it a boy or is it a girl?"

"သားလေးလား၊ သမီးလေးလား?" ဆိုတာပါပဲ

Now, there are some assumptions behind that question

ကျွန်ုပ်တို့က လူ့ဇီဝဗေဒကို ရင်းနှီးပြီးသားဖြစ်လို့

that we take for granted

ဒီမေးခွန်းရဲ့နောက်က

because of our familiarity with our own human biology.

အခြားယူဆချက်အချို့ကို အလေးမမူမိပါဘူး

For human babies, we take it for granted that there's a 50/50 chance

ကလေးက ယောင်္ကျားလေး သို့မဟုတ် မိန်းကလေး ဆိုတဲ့ ၅၀/၅၀ အဖြေကို

of either answer, boy or girl.

မျှော်လင့်ထားပြီးသားပါ

But why is it that way?

ဒါပေမဲ့ ဘာလို့ အဲ့လိုဖြစ်ရတာလဲ?

Well, the answer depends on the sex determination system

အဖြေကတော့ ကျွန်ုပ်တို့ မျိုးနွယ်တွေ အတွက် ဖြစ်ထွန်းခဲ့တဲ့

that has evolved for our species.

လိင်သတ်မှတ်စနစ် ကြောင့်ပါ

You see, for most mammals,

နို့တိုက်သတ္တဝါအများစုအတွက်

the sex of a baby is determined genetically

ကလေးတစ်ဦးရဲ့ လိင်ကို မျိုးရိုးဗီဇအလိုက်

with the XY chromosome system.

XY ခရိုမိုဇုန်းစနစ်နဲ့ သတ်မှတ်ပါတယ်

Mammals have a pair of sex chromosomes,

နို့တိုက်သတ္တဝါတွေမှာ အမေ့ဆီက နဲ့ အဖေ့ဆီက

one passed down from mom, and one from dad.

အမွေရတဲ့ လိင်ခရိုမိုဇုန်း တစ်စုံစီရှိပါတယ်

A pair of X's gives us a girl,

X တစ်စုံ ရပါက မိန်းကလေးဖြစ်ပြီး

and an X and a Y together gives us a boy.

X နဲ့ Y ရပါက ယောင်္ကျားလေး ဖြစ်သွားပါမယ်

Since females only have X's to pass on in their egg cells,

အမတွေက သူတို့မျိုးဥကိုပေးဖို့ X ပဲရှိပြီး၊

and males can give either an X or a Y in their sperm cells,

အဖိုတွေက သူတို့ရဲ့ သုတ်ဆဲလ်မှ X သို့မဟုတ် Y ကို ပေးနိုင်တာကြောင့်

the sex is determined by the father

လိင်ကို အဖေ့ဆီကရခြင်းဖြစ်ပြီး

and the chance of producing a male or a female is 50/50.

အမ သို့မဟုတ် အထီး ဖြစ်နိုင်ခြေက ၅၀/၅၀ ရှိပါတယ်

This system has worked well for mammals,

ဒီစနစ်ကနို့တိုက်သတ္တဝါတွေအတွက် ကိုက်ညီပြီး

but throughout the tree of life, we can see other systems

အခြားမျိုးစိတ်ကွဲတိရိစ္ဆာန်တွေအတွက် ကိုက်ညီတဲ့

that have worked just as well for other animals.

အခြားစနစ်တွေကိုလည်း တွေ့ရပါတယ်

There are other groups of animals that also have genetic sex determination,

မျိုးရိုးဗီဇနဲ့ဆိုင်သော လိင်သတ်မှတ်တဲ့ အခြားတိရိစ္ဆန်အုပ်စုတွေလည်း ရှိပေမဲ့

but their systems can be pretty different from ours.

အဲ့ဒီစနစ်တွေက ကျွန်ုပ်တို့နဲ့ အတော် ကွဲပြားနိုင်ပါတယ်

Birds and some reptiles have their sex genetically determined,

ငှက်တွေ နဲ့ တွားသွားသတ္တဝါ အချို့မှာ မျိုးရိုးဗီဇနည်းအရ လိင်သတ်မှတ်ပြီး

but instead of the sex being determined by dad,

အဖေကြောင့် မဟုတ်ဘဲ

their sex is determined by mom.

အမေကြောင့် လိင်ကွဲပြားစေတာပါ

In those groups, a pair of Z sex chromosomes

အဲ့ဒီ အုပ်စုတွေမှာ Z လိင်ခရိုမိုဇုန်း တစ်စုံက

produces a male, so these males only have Z's to give.

အထီးဖြစ်စေတဲ့အတွက်၊ ဒီအထီးလေးတွေမှာ ပြန်ပေးစရာ Z ပဲရှိပါတယ်

However, in these animals, one Z and one W chromosome together,

ဒါပေမဲ့ ဒီတိရစ္ဆာန်လေးတွေမှာ ခရိုမိုဇုန်း Z တစ်ခုနဲ့ W တစ်ခု စုံတွဲက

as a pair, produces a female.

အမ ဖြစ်စေပါတယ်

In this system, the chance of a male or a female is still 50/50,

ဒီစနစ်မှာ အထီး သို့မဟုတ် အမဖြစ်နိုင်ခြေ ကလည်း ၅၀/၅၀ ပဲ ရှိဆဲဖြစ်ပြီး၊

it just depends on whether mom puts a Z or a W

အမေက သူ့မျိုးဥ တွေထဲကို Z သို့မဟုတ် W ထည့်ပေးတဲ့အပေါ်

into her egg.

မူတည်ပါတယ်

Certain groups have taken genetic sex determination

အချို့အုပ်စုတွေမှာ မျိုးရိုးဗီဇအရ လိင်သတ်မှတ်တဲ့စနစ် က

in completely other directions.

လုံးဝခြားနားပါတယ်

Ants, for example, have one of the most interesting systems

ဥပမာ- ပုရွက်ဆိတ်တွေက လိင်သတ်မှတ်မှု အတွက် သိပ်ကို စိတ်ဝင်စားစရာ

for determining sex, and because of it, if you are a male ant,

ကောင်းတဲ့စနစ်တွေထဲက တစ်ခုဖြစ်ပါတယ် အကြောင်းက ပုရွက်ဆိတ်အထီးဖြစ်ရင်

you do not have a father.

အဖေ မရှိပါဘူး

In an ant colony, there are dramatic divisions of labor.

ပုရွက်ဆိတ်အုံတစ်အုံမှာ အံ့ဩဖွယ် လုပ်အားခွဲဝေမှု ရှိပါတယ်

There are soldiers that defend the colony,

ပုရွက်ဆိတ်အုံကိုကာကွယ်ဖို့ စစ်သည်ပုရွက်ဆိတ်တွေ

there are workers that collect food, clean the nest and care for the young,

အစာစုဆောင်းတဲ့ လုပ်သားတွေ၊ အသိုက်သန့်ရှင်းရေးနဲ့ ကလေးထိန်းလုပ်သားတွေ၊

and there's a queen and a small group of male reproductives.

ဘုရင်မတစ်ကောင်နဲ့ မျိုးပွားဖို့ အထီးအုပ်စုငယ် တို့ရှိပါတယ်

Now, the queen will mate and then store sperm from the males.

ဘုရင်မက မိတ်လိုက်ပြီး၊ အထီးတွေဆီက သုတ်တွေကို သိုလှောင်ထားတယ်

And this is where the system gets really interesting.

ဒီစနစ်က ဒီနေရာမှာ အရမ်းစိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းလာပါပြီ

If the queen uses the stored sperm to fertilize an egg,

ဘုရင်မက သိုလှောင်ထားတဲ့ သုတ်တွေကို သားဥ မျိုးအောင်ဖို့ သုံးမယ်ဆိုရင်

then that egg will grow up to become female.

သားဥက အမလေး အဖြစ် ကြီးထွားလာမှာ ဖြစ်ပြီး

However, if she lays an egg without fertilizing it,

သူမရဲ့ ဥကို မျိုးမဖောက်ခဲ့ရင်

then that egg will still grow up to be an ant,

ပုရွက်ဆိတ်လေးတော့ ပေါက်လာမှာ ဖြစ်ပေမဲ့

but it will always be a male.

အမြဲတမ်း အထီးလေး ဖြစ်နေမှာပါ

So you see, it's impossible for male ants to have fathers.

ဒါကြောင့် ပုရွက်ဆိတ်ထီးတွေမှာ အဖေလုံးဝမရှိနိုင်ပါ

And male ants live their life like this, with only one copy of every gene,

ပုရွက်ဆိတ်ထီးတွေက ဗီဇတိုင်းရဲ့ မူပွား တစ်ခုအဖြစ်၊ လိင်ဆဲလ်တစ်ခုအနေနဲ့ပဲ

much like a walking sex cell.

အသက်ရှင်ကြပါတယ်

This system is called a haplodiploid system,

ဒီစနစ်ကို haplodiploid စနစ်လို့ ခေါ်ပြီး

and we see it not only in ants,

ပုရွက်ဆိတ်တွေ မှာ သာမက

but also in other highly social insects like bees and wasps.

ပျားနဲ့ နကျယ်ကောင်တွေလို အုံကျင်းဖွဲ့ နေတဲ့ ပိုးမွှားတွေမှာလည်းတွေ့ရတယ်

Since our own sex is determined by genes,

ကျွန်ုပ်တို့ကို ဗီဇအရ လိင်သတ်မှတ်ပြီး၊

and we do know of these other animals that have their sex determined by genes,

အလားတူ လိင်သတ်မှတ်တဲ့ တိရိစ္ဆာန်တွေကိုလည်း သိထားတဲ့အတွက်

it's easy to assume that for all animals

တိရိစ္ဆာန် အားလုံးအတွက် သူတို့ကလေးတွေကို

the sex of their babies still must be determined by genetics.

မျိုးရိုးဗီဇအလိုက် လိင်သတ်မှတ်တယ်လို့ အလွယ် ယူဆထားမိပါတယ်

However, for some animals, the question of whether it will be a boy or a girl

ဒါပေမဲ့ အချို့ တိရိစ္ဆာန်တွေအတွက် အထီးဖြစ်မလား အမ ဖြစ်မလား ဆိုတာကတော့

has nothing to do with genes at all,

ဗီဇနဲ့ လုံးဝမပတ်သက်ဘဲ

and it can depend on something like the weather.

အခြားအရာတစ်ခုပေါ် မူတည်ပါတယ် ဥပမာ- "ရာသီဥတု" လိုမျိုးပေါ့

These are animals like alligators and most turtles.

မိကျောင်းခေါင်းတိုနဲ့ ပင်လယ်လိပ် တွေက အဲ့လိုသတ္တဝါတွေပါ

In these animals, the sex of an embryo in a developing egg

ဒီသတ္တဝါတွေမှာ ဖွံ့ဖြိုးဆဲဥမှ သန္ဓေသားရဲ့ လိင်က

is determined by the temperature.

အပူချိန်ပေါ်လိုက်ပြီး ပြောင်းလဲပါတယ်

In these species, the sex of the baby

ဒီမျိုးစိတ်တွေမှာ ကလေးတွေရဲ့လိင်က

is not yet determined when the egg is laid,

ဥစတင်ဥလိုက်တဲ့ အချိန်ကနေ

and it remains undetermined until sometime in the middle

တောက်လျှောက် မကွဲပြားသေးဘဲ

of the overall development period, when a critical time is reached.

ဖွံ့ဖြိုးနေတဲ့ကာလအလယ် အရေးကြီးတဲ့အချိန် ရောက်တဲ့အထိပါပဲ

And during this time, the sex is completely determined

အဲ့ဒီအချိန်မှာ အသိုက်တွင်း အပူချိန်ပေါ် လုံးဝမူတည်ပြီး

by temperature in the nest.

လိင် ကွဲပြားသွားပါတယ်

In painted turtles, for example,

ဥပမာ - ရောင်စုံပင်လယ်လိပ်တွေမှာ

warm temperatures above the critical temperature

အကဲဖြတ် အပူချိန်ထက် ပိုနွေးတဲ့ အပူချိန်မှာ

will produce females within the eggs,

အမလေးတွေ ပေါက်စေပြီး

and cool temperatures will produce a male.

အေးတဲ့အပူချိန်က အထီးလေးတွေ ပေါက်စေပါတယ်

I'm not sure who came up with this mnemonic,

ဒီ ဉာဏ်ကူစကားတိုလေးက ဘယ်သူအကြံပြုသလဲ မသိပေမဲ့

but you can remember that when it comes to painted turtles,

ရောင်စုံခြယ်ပင်လယ်လိပ်တွေနဲ့ ပတ်သက်လာရင် မှတ်မိလွယ်စေပါတယ်

they are all hot chicks and cool dudes.

အဲ့ဒါကတော့ hot chicks နဲ့ cool dudes ပါ

For some tropical fish, the question of will it be a boy or will it be a girl

အချို့ အပူပိုင်းဒေသ ငါးတွေအတွက် အထီးလား၊ အမလား ဆိုတာကတော့

isn't settled until even later in life.

အရွယ်အတော်ရတဲ့အထိ အတည်မဖြစ်သေးပါဘူး

You see, clownfish all start out their lives as males,

Clownfish တွေ အကုန်လုံးက စပေါက်ချိန်မှာ အထီးတွေပါ

However, as they mature, they become female.

ဒါပေမဲ့ အရွယ်ရောက်ချိန်မှာ အမတွေ ဖြစ်သွားပါတယ်

They also spend their lives in small groups with a strict dominance hierarchy

သူတို့က အားကြီးသူ အဆင့်အလိုက်နေရာယူတဲ့ အုပ်စုငယ်တွေအလိုက် နေကြပြီး

where only the most dominant male and female reproduce.

ခွန်အားအကြီးဆုံး အထီးနဲ့ အမကပဲ မျိုးပွားပါတယ်

And amazingly, if the dominant female in the group dies,

အံ့ဩစရာကောင်းတာက အုပ်စုထဲက ခွန်အားကြီးတဲ့ အမ သေသွားတဲ့အခါ

the largest and most dominant male will then quickly become female

အကြီးဆုံးနဲ့ ခွန်အားအရှိဆုံး အထီးက အမြန် အမ ဖြစ်သွားပြီး

and take her place, and all of the other males

သေသွားတဲ့ အမနေရာကို ဝင်ယူလိုက်ပါတယ် အခြား အထီးတွေက

will move up one rank in the hierarchy.

အဆင့်အလိုက် အဆင့်တစ်ဆင့် တက်သွားပါတယ်

In another very different ocean animal,

သူနဲ့လုံးဝကွဲပြားတဲ့ အခြား ပင်လယ်သတ္တဝါ

the green spoonworm,

green spoonworm မှာ

the sex of the babies is determined

အကောင်ပေါက်လေးတွေရဲ့ လိင်က

by a completely different aspect of the environment.

ပတ်ဝန်းကျင်ရဲ့ အခြားကဏ္ဍပေါ် လုံးဝမူတည်ပါတယ်

For this species, it is simply a matter of where a larva

ဒီမျိုးစိတ်အတွက်၊ ပိုးလောင်းလေးက

happens to randomly fall on the sea floor.

ပင်လယ်ကြမ်းပြင်ရဲ့ ဘယ်နေရာကို ကျသလဲ အပေါ်မူတည်ပါတယ်

If a larva lands on the open sea floor, then it will become a female.

ပင်လယ်ကြမ်းပြင်လွတ် ပေါ်ကျရင် ပိုးကောင်မလေး ဖြစ်သွားပြီး

But if it lands on top of a female, then it will become a male.

ပိုးကောင်အမပေါ်ကို ကျရင်တော့ ပိုးကောင်ထီးလေး ဖြစ်သွားပါတယ်

So for some species, the question of boy or girl

ဒါကြောင့် အချို့မျိုးစိတ်တွေအတွက် အထီးလား အမ လား ဆိုတဲ့မေးခွန်းက

is answered by genetics.

မျိုးရိုးဗီဇပေါ် မူတည်ပြီး

For others, it's answered by the environment.

အချို့အတွက်တော့ ပတ်ဝန်းကျင်ပေါ်မှာ မူတည်ပါတယ်

And for others still, they don't even bother with the question at all.

အချို့ အချို့တွေကျပြန်တော့ ဒီမေးခွန်းမေးဖို့တောင် မလိုတော့ပါဘူး

Take whiptail lizards, for example.

ဥပမာ - whiptail lizard ကိုကြည့်ပါ

For those desert lizards, the answer is easy.

ဒီ ကန္တာရ lizard တွေအတွက် အ​ဖြေကတော့ လွယ်ပါတယ်

It's a girl. It's always a girl.

မိန်းကလေးပေါ့၊ အမြဲတမ်း မိန်းကလေးပါပဲ

They are a nearly all-female species, and although they still lay eggs,

သူတို့က အမတွေပဲ ရှိတဲ့ မျိုးစိတ်ဖြစ်ပြီး၊ ဥတွေ ဥကြပေမဲ့

these eggs hatch out female clones of themselves.

ဒီဥတွေက သူတို့ရဲ့ ကိုယ်ပွား အမလေးတွေသာ ပေါက်လာပါတယ်

So will it be a girl or will it be a boy?

ဒါကြောင့် အမလေး လား၊ အထီးလေး လား?

Throughout the entire animal kingdom,

တိရစ္ဆာန်လောက တစ်ခုလုံးမှာ

it does really all depend on the system of sex determination.

အားလုံးက လိင်သတ်မှတ်မှုစနစ် အပေါ် မူတည်ပြီး ကွဲပြားကြပါတယ်

For humans, that system is a genetic XY system.

လူသားတွေအတွက် ကတော့ ဒီစနစ်က XY မျိုးရိုးဗီဇစနစ်ပါ

And for me and my wife, we found out

ကျွန်တော်နဲ့ အမျိူးသမီးအတွက်ကတော့

it's going to be a baby boy.

သားလေးမွေးမယ်လို့ သိလိုက်ရပါပြီ

(Kiss)

(နမ်းသံ)