What happens when you have a concussion? - Clifford Robbins

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Kanhaiya Verma

Each year in the United States,

အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုမှာ နှစ်စဉ်

players of sports and recreational activities

အားကစားနဲ့ အပန်းဖြေတဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေမှာ ကစားသမားတွေ

receive between 2.5 and 4 million concussions.

၂.၅ သန်း နဲ့ ၄ သန်း ကြားဟာ ခေါင်းထိခိုက်ပြီး သတိမေ့တာကို ကြုံရတယ်။

How dangerous are all those concussions?

ဒီခေါင်းထိခိုက်ပြီး သတိမေ့တာက ဘယ်လောက်အန္တရာယ်ရှိလဲ။

The answer is complicated,

အဖြေက ရှုပ်ထွေးပြီး

and lies in how the brain responds when something strikes it.

တစ်ခုခုက ထိခိုက်တဲ့အခါ ဦးနှောက်ရဲ့တုံ့ပြန်ပုံမှာ မူတည်ပါတယ်။

The brain is made of soft fatty tissue, with a consistency something like jello.

ဦးနှောက်ကို ဂျယ်လီလို အပျော့အမာပါတဲ့ အဆီတစ်ရှူးပျော့တွေနဲ့ လုပ်ထားတာပါ။

Inside its protective membranes and the skull's hard casing,

အကာအကွယ်ပေးတဲ့ အမြှေးပါးတွေနဲ့ ဦးခေါင်းခွံရဲ့ မာကျောတဲ့ အင်္ဂါအတွင်းမှာ

this delicate organ is usually well-shielded.

ဒီသိမ်မွေ့တဲ့ အင်္ဂါကို အများအားဖြင့် ကောင်းကောင်း ကာကွယ်ပေးလေ့ရှိတယ်။

But a sudden jolt can make the brain shift

ဒါပေမဲ့ ရုတ်တရက် ဝင်ဆောင့်မှုက ဦးနှောက်ကို ရွေ့စေကာ

and bump against the skull's hard interior,

ဦးခေါင်းခွံရဲ့ မာကျောတဲ့ အတွင်းပိုင်းကို ဆောင့်မိပြီး

and unlike jello, the brain's tissue isn't uniform.

ဂျယ်လီလိုမဟုတ်တဲ့ ဦးနှောက်ရဲ့ တစ်ရှူးက တသမတ်ဖြစ်မနေဘူး။

It's made of a vast network of 90 billion neurons,

ဒါက ဦးနှောက် တစ်လျှောက် ဆက်သွယ်ပြီး ကိုယ်ခန္ဓာကို ထိန်းချုပ်ဖို့ ရှည်လျားတဲ့

which relay signals through their long axons to communicate throughout the brain

နာဗ်ဆဲလ်တွေကနေ အချက်ပြမှုတွေကိုလွှဲပြောင်း ပေးတဲ့၊ နျူရွန်း ၉၀ ဘီလီယံရဲ့ ကျယ်ပြန့်တဲ့

and control our bodies.

ကွန်ရက်တစ်ခုနဲ့ လုပ်ထားတာပါ။

ဒီရိုးတံငေါငေါ ဖွဲ့စည်းမှုက ထိခိုက်ခံရတဲ့အခါ၊

This spindly structure makes them very fragile

so that when impacted, neurons will stretch and even tear.

နျူရွန်းတွေ ဆန့်ပြီး စုတ်ပြဲသွားလောက် အောင်ကို အထိမခံစေတာပါ။

That not only disrupts their ability to communicate

ဒါက ဆက်သွယ်နိုင်စွမ်းကို အလျဉ်ပြတ်စေရုံသာမက၊

but as destroyed axons begin to degenerate,

ပျက်စီးသွားတဲ့ နာဗ်ဆဲလ်တွေက ယိုယွင်းလာတာကြောင့်၊

they also release toxins causing the death of other neurons, too.

ဒါတွေက အခြားနျူရွန်းတွေကို သေဆုံးစေတဲ့ အဆိပ်အတောက်တွေကိုလည်း ထုတ်လွှတ်ပေးတယ်

This combination of events causes a concussion.

ဒီဖြစ်ရပ်တွေ ပေါင်းစပ်လိုက်တာက သတိမေ့မှုကို ဖြစ်စေတာပါ။

The damage can manifest in many different ways

ပျက်စီးမှုက သတိလစ်၊ ခေါင်းကိုက်၊ အမြင်မှုန်ဝါးမှု၊

including blackout,

ဟန်ချက် ပြဿနာတွေ၊

headache,

စိတ်နဲ့ အပြုအမူ

blurry vision,

ပြောင်းလဲတာတွေ

balance problems,

မှတ်ဉာဏ်၊အတွေး၊ အိပ်စက်မှု

altered mood and behavior,

ပြဿနာတွေနဲ့

problems with memory, thinking, and sleeping,

စိုးရိမ်မှုနဲ့ စိတ်ကျရောဂါ စတင်တာ အပါအဝင်

and the onset of anxiety and depression.

နည်းအမျိုးမျိုးနဲ့ ပေါ်လာနိုင်တယ်။

Every brain is different,

ဦးနှောက်တိုင်းက မတူကြဘူး၊

which explains why people's experiences of concussions vary so widely.

ဒါက လူတွေရဲ့ ထိခိုက်မှု အတွေ့အကြုံတွေက ဘာကြောင့် ဒီလောက် ကျယ်ပြန့်တာကို ပြနေတာပါ။

Luckily, the majority of concussions fully heal

ကံတောင်းတာက ထိခိုက်မှု အများစုဟာ အပြည့်အဝ ပျောက်ကင်းပြီး

and symptoms disappear within a matter of days or weeks.

နေ့တွေ ဒါမှမဟုတ် သီတင်းပတ်အနည်းငယ်အတွင်း ရောဂါလက္ခဏာတွေ ပျောက်ကွယ်သွားတာပါ။

Lots of rest and a gradual return to activity

များများ အနားယူပြီး တဖြည်းဖြည်း ပြန်လှုပ်ရှားတာက

allows the brain to heal itself.

ဦးနှောက်က ၎င်းဘာသာ သက်သာခွင့်ပေးတယ်။

On the subject of rest,

အနားယူတာနဲ့ပတ်သက်ပြီး

many people have heard that you're not supposed to sleep

သင်ဟာ မေ့မြောသွားနိုင်တာကြောင့်၊ ထိခိုက်ပြီး မကြာခင်မှာ

shortly after receiving a concussion because you might slip into a coma.

မအိပ်သင့်ဘူးလို့ လူအတော်များများ ကြားခဲ့ဖူးလောက်တယ်။

That's a myth.

ဒါက ယုံမှတ်မှားမှုတစ်ခုပါ။

So long as doctors aren't concerned there may also be a more severe brain injury,

ဒါကြောင့် ဆရာဝန်တွေက အရေးတကြီးမလုပ်သရွေ့၊ ဦးနှောက် သွေးယိုတာလို၊ ဦးနှောက်ထိခိုက်မှု

like a brain bleed,

ပိုပြင်းထန်လာလောက်တယ်၊

there's no documented problem with going to sleep after a concussion.

ထိခိုက်ပြီးနောက် အိပ်စက်တာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မှတ်တမ်းတင် ထားတဲ့ ပြဿနာမရှိဘူး။

Sometimes, victims of concussion can experience something

တစ်ခါတစ်ရံ ထိခိုက်မှု ဖြစ်တဲ့သူတွေဟာ post-concussion syndrome

called post-concussion syndrome, or PCS.

ဒါမှမဟုတ် PCS လို့ခေါ်တာ တစ်ခုခုကို ကြုံတွေ့နိုင်တယ်။

People with PCS may experience constant headaches,

PCS ရှိတဲ့ လူနာတွေဟာ ဒဏ်ရာရပြီးနောက် လတွေ ဒါမှမဟုတ် နှစ်တွေချီတဲ့

learning difficulties,

ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ ဆက်ဆံရေးကိုတောင်

and behavioral symptoms that even affect their personal relationships

ထိခိုက်စေတဲ့ အမြဲ ခေါင်းကိုက်တာ၊ သင်ယူရေး အခက်အခဲတွေနဲ့

for months or years after the injury.

အပြုအမူဆိုင်ရာလက္ခဏာတွေကို ခံစားရနိုင်တယ်။

Trying to play through a concussion, even for only a few minutes,

ထိခိုက်တာကနေ မိနစ် အနည်းငယ် ကစားဖို့ကြိုးစားတာတောင်၊

or returning to sports too soon after a concussion,

ဒါမှမဟုတ် ထိခိုက်မှုအပြီး မကြာခင် အားကစားပြန်လုပ်တာက

makes it more likely to develop PCS.

PCS ဖြစ်ပွားဖို့ ဖြစ်နိုင်ခြေပိုများစေတယ်။

In some cases, a concussion can be hard to diagnose

တချို့ဖြစ်ရပ်တွေမှာ၊ ရောဂါလက္ခဏာတွေ ကြာလာတာနဲ့ တဖြည်းဖြည်း

because the symptoms unfold slowly over time.

ပေါ်လာတာကြောင့်၊ ထိခိုက်တာကို ရှာဖွေဖို့ ခက်ခဲနိုင်တယ်။

That's often true of subconcussive impacts

ဒါက သက်‌ရောက်မှုနည်းတဲ့ ဦးခေါင်းဆောင့်မိတာ တွေကနေထိခိုက်တာတွေ ဖြစ်စေတဲ့ အရာတွေအထိ

which result from lower impact jolts to the head

ဖြစ်ပေါ်စေတဲ့ အသေးစား ဆောင့်မိတာတွေအတွက်

than those that cause concussions.

မကြာခဏ မှန်ပါတယ်။

This category of injury doesn't cause noticable symptoms right away,

ဒီထိခိုက်မှု အမျိုးအစားက ချက်ချင်း သတိပြုမိနိုင်တဲ့လက္ခဏာတွေကို မဖြစ်စေပေမဲ့၊

but can lead to severe degenerative brain diseases over time

ဒါက အကြိမ်ကြိမ် ဖြစ်နေရင်၊ ကြာလာတာနဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ ဦးနှောက်

if it happens repeatedly.

ယိုယွင်းတဲ့ရောဂါတွေ ဖြစ်စေနိုင်တယ်။

Take soccer players, who are known for repeatedly heading soccer balls.

ဘောလုံးတွေကို ထပ်တလဲလဲ ခေါင်းတိုက်တာအတွက် လူသိများတဲ့ ဘောလုံးကစားသမားတွေကို ကြည့်ပါ။

Using a technique called Diffusion Tensor Imaging,

Diffusion Tensor Imaging လို့ခေါ်တဲ့ နည်းပညာကိုသုံးပြီး

we're beginning to find out what effect that has on the brain.

ဦးနှောက်အပေါ် သက်ရောက်မှုရှိတာကို စတင်ရှာဖွေနေပါတယ်။

This method allows scientists to find large axon bundles

ဒီနည်းက သိပ္ပံပညာရှင်တွေကို နာဗ်ဆဲလ်အစုတွေကို ရှာဖွေပြီး

and see how milder blows might alter them structurally.

ပိုအားပျော့တဲ့ တိုက်တာတွေက ဒါတွေကို တည်ဆောက်ပုံပြောင်းလဲနိုင်ပုံကို မြင်စေတယ်။

In 2013, researchers using this technique discovered

၂၀၁၃ ခုနှစ်မှာ ဒီနည်းပညာကိုသုံးပြီး သုတေသီတွေက ဘောလုံးကို

that athletes who had headed the ball most,

တစ်နှစ်ကို အကြိမ်ပေါင်း ၁,၈၀၀ လောက် ခေါင်းနဲ့တိုက်တဲ့

about 1,800 times a year,

အားကစားသမားတွေဟာ

သူတို့ရဲ့ နာဗ်ဆဲလ် အစုတွေရဲ့ တည်ဆောက်ပုံ ခိုင်မြဲမှုကိုပျက်စီးစေတာကိုတွေ့ရှိခဲ့တယ်။

had damaged the structural integrity of their axon bundles.

The damage was similar to how a rope will fail

ဒီပျက်စီးမှုက အမျှင်တစ်ချောင်းစီ စုတ်ပြဲလာတဲ့အခါ၊

when the individual fibers start to fray.

ကြိုးတစ်ချောင်း ပျက်စီးသွားပုံနဲ့ ဆင်တူတယ်။

Those players also performed worse on short-term memory tests,

ဒီကစားသမားတွေဟာ ရေတို မှတ်ဉာဏ် စမ်းသပ်မှု တွေမှာလည်း ပိုဆိုးရွားစွာ လုပ်ဆောင်တော့

ဘယ်သူမှ အပြည့်အဝ ထိခိုက် သတိမေ့မှု မခံစားခဲ့ရတာတောင်၊

so even though no one suffered full-blown concussions,

these subconcussive hits added up to measurable damage over time.

ဒီအသေးစား ထိခိုက်မှုတွေဟာ ကြာလာတာနဲ့ တိုင်းတာနိုင်တဲ့ ပျက်စီးမှုကို တိုးစေတယ်။

In fact, researchers know that an overload of subconcussive hits

တကယ်တော့ အသေးစား ထိခိုက်မှု အဆမတန်များတာက Chronic Traumatic Encephalopathy

is linked to a degenerative brain disease known as Chronic Traumatic Encephalopathy,

ဒါမှမဟုတ် CTE လို့ သိကြတဲ့ ယိုယွင်းလာတဲ့ ဦးနှောက်ရောဂါနဲ့ ဆက်နွှယ်နေတာကို သုတေသီတွေ

or CTE.

သိထားကြတယ်။

People with CTE suffer from changes in their mood and behavior

CTE ရောဂါရှိသူတွေဟာ သူတို့ရဲ့ အသက် ၃၀၊ ၄၀ ကျော်မှာ စတင် ပေါ် လာတဲ့ စိတ်ထားနဲ့

that begin appearing in their 30s or 40s

အပြုအမူ ပြောင်းလဲမှုတွေကို ခံစား နေရပြီး ၊

followed by problems with thinking and memory

တချို့ဖြစ်ရပ်တွေမှာ မှတ်ဉာဏ်ယိုယွင်းမှု ရောဂါကိုတောင် ဖြစ်စေနိုင်တဲ့

that can, in some cases, even result in dementia.

တွေးတောမှုနဲ့ မှတ်ဉာဏ် ပြဿနာတွေ နောက်ဆက်တွဲပါလာတယ်။

The culprit is a protein called tau.

တရားခံကတော့ tau လို့ခေါ်တဲ့ ပရိုတင်းတစ်ခုပါ။

Usually, tau proteins support tiny tubes inside our axons called microtubules.

tau ပရိုတင်းတွေက microtubules လို့ခေါ်တဲ့ နာဗ်ဆဲလ်တွေထဲက ပြွန်လေးတွေကိုထောက်ပံ့တာပါ။

It's thought that repeated subconcussive hits damage the microtubules,

အထပ်ထပ် အသေးစား ထိခိုက်မှုက microtubules တွေကို ထိခိုက်စေပြီး

causing the tau proteins to dislodge and clump together.

tau ပရိုတင်းတွေကို ဖဲ့ထုတ်ပြီး အတူတူ စုစည်းသွားစေတယ်လို့ ယူဆရတယ်။

The clumps disrupt transport and communication along the neuron

ဒီအစုတွေက နျူရွန်း တစ်လျှောက် ပို့ဆောင် ရေးနဲ့ ဆက်သွယ်ရေးကို အလျဉ်ပြတ်စေပြီး

and drive the breakdown of connections within the brain.

ဦးနှောက်အတွင်းက အဆက်အသွယ်တွေ ပျက်ယွင်းမှုကို တွန်းအားပေးတယ်။

Once the tau proteins start clumping together,

tau ပရိုတင်းတွေ အတူ စုစည်းလာတာနဲ့၊

they cause more clumps to form

ဦးခေါင်း ထိခိုက်မှုတွေ ရပ်တန့်သွားပြီးနောက်မှာတောင်၊

and continue to spread throughout the brain,

ဒါတွေက အစုတွေကို ဦးနှောက်တစ်လျှောက် ဖြစ်ပေါ်ပြီး

even after head impacts have stopped.

ဆက်လက် ပျံ့နှံ့သွားစေတယ်။

The data show that at least among football players,

အနည်းဆုံး ဘောလုံးသမားတွေအကြား၊ ထိခိုက်မှု ၅၀ နဲ့

between 50 and 80% of concussions go unreported and untreated.

၈၀% ကြားဟာ အကြောင်းမကြား ကုသမှုမရှိဘဲ ဖြစ်နေတယ်လို့ ဒေတာတွေက ပြသတယ်။

Sometimes that's because it's hard to tell

ဒါက တစ်ခါတလေ ပထမအနေနဲ့

a concussion has occurred in the first place.

ဒါက ထိခိုက်မှု ဖြစ်တာကို ပြောဖို့ ခက်တာကြောင့်ပါ။

But it's also often due to pressure or a desire to keep going

ဒါပေမဲ့ မကြာခဏတော့ တစ်စုံတစ်ရာ မှားယွင်းနေပေမဲ့၊

despite the fact that something's wrong.

ဖိအား ဒါမှမဟုတ် ဆက်ကစားဖို့ ဆန္ဒ ကြောင့်ရောပါ။

This doesn't just undermine recovery.

ဒါက နာလန်ထူမှုကို လျော့ပါးစေရုံမက၊

It's also dangerous.

အန္တရာယ်လည်းရှိပါတယ်။

Our brains aren't invincible.

ဦးနှောက်တွေဟာ မပျက်စီးနိုင်တာမဟုတ်ပါဘူး။

They still need us to shield them from harm

ဒါတွေကို အန္တရာယ်ကနေ ကာကွယ်ဖို့လိုပြီး

and help them undo damage once it's been done.

ဖြစ်ပြီးတာနဲ့ ပျက်စီးမှုကို ပြုပြင်ဖို့ အကူအညီလိုအပ်ဆဲပါ။