What happens when you have a concussion? - Clifford Robbins

Çeviri: İnci Arslan Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

Each year in the United States,

Her yıl Amerika Birleşik Devletleri'nde,

players of sports and recreational activities

sporcular ve eğlence faaliyetleri ile uğraşanların

receive between 2.5 and 4 million concussions.

2,5 ila 4 milyon kadarı beyin sarsıntısı yaşamaktadır.

How dangerous are all those concussions?

Peki bu beyin sarsıntıları ne kadar tehlikeli?

The answer is complicated,

Cevap karmaşık ve

and lies in how the brain responds when something strikes it.

beyne bir şey çarptığında beynin verdiği tepkiye bağlı.

The brain is made of soft fatty tissue, with a consistency something like jello.

Beyin, jöleye benzeyen yumuşak, yağlı bir dokudan oluşmaktadır.

Inside its protective membranes and the skull's hard casing,

Koruyucu zarının ve kafatasının sert tabakasının içinde,

this delicate organ is usually well-shielded.

bu hassas organ çoğunlukla iyi korunmaktadır.

But a sudden jolt can make the brain shift

Ama ani bir sarsıntı beyni kaydırıp

and bump against the skull's hard interior,

kafatasının sert iç kısmına çarpmasına neden olabilir

and unlike jello, the brain's tissue isn't uniform.

ve jölenin aksine, beynin dokusu tek tip değil.

It's made of a vast network of 90 billion neurons,

90 milyar kadar nörondan oluşan büyük bir ağ, ki bu nöronlar

which relay signals through their long axons to communicate throughout the brain

uzun aksonları aracılığıyla beyinle iletişim sağlamak ve vücudu kontrol etmek

and control our bodies.

için sinyaller yollarlar.

This spindly structure makes them very fragile

Bu cılız yapı beyinleri o kadar kırılgan yapıyor ki

so that when impacted, neurons will stretch and even tear.

çarpma durumunda, nöronlar genişliyor ve hatta yırtılıyor.

That not only disrupts their ability to communicate

Bu sadece iletişim kabiliyetlerini kaybettirmiyor,

but as destroyed axons begin to degenerate,

aynı zamanda yok olan aksonların bozulmasının başlamasıyla

they also release toxins causing the death of other neurons, too.

diğer nöronların da ölümüne sebep olacak toksinler salgılıyorlar.

This combination of events causes a concussion.

Bu olayların birleşimi beyin sarsıntısına neden oluyor.

The damage can manifest in many different ways

Hasar kendini bayılma,

including blackout,

baş ağrısı,

headache,

bulanık görme,

blurry vision,

denge problemleri,

balance problems,

değişik hâl ve tavır,

altered mood and behavior,

hafıza, düşünme ve uyuma problemleri,

problems with memory, thinking, and sleeping,

endişe ve depresyon başlangıcı gibi

and the onset of anxiety and depression.

birçok farklı şekilde gösterebilir.

Every brain is different,

Her beyin farklıdır,

which explains why people's experiences of concussions vary so widely.

bu da insanların sarsıntı sonuçlarının neden bu kadar değişken olduğunu açıklar.

Luckily, the majority of concussions fully heal

Neyse ki, beyin sarsıntılarının büyük bir çoğunluğu tamamen iyileşir ve

and symptoms disappear within a matter of days or weeks.

semptomlar günler veya haftalar içinde yok olur.

Lots of rest and a gradual return to activity

Bolca dinlenme ve eylemlere kademe kademe geri dönüş

allows the brain to heal itself.

beynin kendini iyileştirmesini mümkün kılar.

On the subject of rest,

Dinlenme konusuna gelince,

many people have heard that you're not supposed to sleep

beyin sarsıntısı yaşadıktan kısa süre sonra uyumamanız gerektiğini

shortly after receiving a concussion because you might slip into a coma.

çünkü uykunun komaya kayabileceğini çoğu insan duymuştur.

That's a myth.

Bu bir efsane.

So long as doctors aren't concerned there may also be a more severe brain injury,

Doktorlar beyin kanaması gibi daha ciddi bir beyin hasarı olduğundan

like a brain bleed,

şüphelenmedikleri sürece,

there's no documented problem with going to sleep after a concussion.

sarsıntıdan sonra uyumanın sorun olduğunu gösteren belgelenmiş bir problem yok.

Sometimes, victims of concussion can experience something

Bazen, beyin sarsıntısı mağdurları sarsıntı sonrası sendromu

called post-concussion syndrome, or PCS.

veya SSS denilen bir durum yaşayabilirler.

People with PCS may experience constant headaches,

SSS olan insanlar sürekli baş ağrısı, öğrenme zorlukları ve

learning difficulties,

hasardan aylar veya yıllar sonra

and behavioral symptoms that even affect their personal relationships

bile kişisel ilişkilerini etkileyebilecek davranışsal belirtiler

for months or years after the injury.

yaşayabilirler.

Trying to play through a concussion, even for only a few minutes,

Beyin sarsıntısı varken, birkaç dakika bile, oynamaya çalışmak veya

or returning to sports too soon after a concussion,

sarsıntıdan sonra kısa sürede tekrar spora devam etmek,

makes it more likely to develop PCS.

SSS'ye yakalanmayı daha olası yapar.

In some cases, a concussion can be hard to diagnose

Bazı durumlarda, beyin sarsıntısını teşhis etmek zor olabilir

because the symptoms unfold slowly over time.

çünkü belirtiler zamanla ve yavaşça ortaya çıkar.

That's often true of subconcussive impacts

Bu genelde hafif etkili çarpmalar oluşturan,

which result from lower impact jolts to the head

beyin sarsıntısına sebep olmayan ve

than those that cause concussions.

sarsıntı sınırının altında kalan darbeler için geçerlidir.

This category of injury doesn't cause noticable symptoms right away,

Bu tarz incinmeler fark edilebilir semptomların hemen oluşmasına sebep olmaz

but can lead to severe degenerative brain diseases over time

ama tekrarlarlarsa zamanla kötüleşmeye meyilli beyin hasarları

if it happens repeatedly.

ortaya çıkarabilirler.

Take soccer players, who are known for repeatedly heading soccer balls.

Futbol toplarına defalarca kafa attıkları bilinen futbolcuları ele alalım.

Using a technique called Diffusion Tensor Imaging,

Yayınımsal MR denilen bir teknik kullanarak

we're beginning to find out what effect that has on the brain.

beyin üzerinde nelerin etkili olduğunu keşfetmeye başladık.

This method allows scientists to find large axon bundles

Bu yöntem sayesinde bilim insanları büyük akson demetlerini bulup

and see how milder blows might alter them structurally.

yumuşak darbelerin onları yapısal olarak nasıl değiştirdiğini görebiliyorlar.

In 2013, researchers using this technique discovered

Bu yöntemi kullanan araştırmacılar 2013'te

that athletes who had headed the ball most,

topa en çok kafa atan sporcuların,

about 1,800 times a year,

yaklaşık yılda 1800 kere,

had damaged the structural integrity of their axon bundles.

akson demetlerinin yapısal bütünlüğüne zarar verdiklerini keşfettiler.

The damage was similar to how a rope will fail

Bu zarar, lifleri teker teker koptuğunda

when the individual fibers start to fray.

saçaklanan halata benzetilebilir.

Those players also performed worse on short-term memory tests,

Bu oyuncular kısa süreli hafıza testinde daha kötü performans gösterirler.

so even though no one suffered full-blown concussions,

Yani tam kapsamlı bir beyin sarsıntısı geçirmeseler bile

these subconcussive hits added up to measurable damage over time.

bu sınır altındaki darbeler zamanla gözle görülebilir zarara yol açar.

In fact, researchers know that an overload of subconcussive hits

Aslında, araştırmacılar sınır altındaki darbelere fazla maruz kalınmasıyla

is linked to a degenerative brain disease known as Chronic Traumatic Encephalopathy,

kronik travmatik ensefalopati, ya da KTE denilen beyin hastalığının bağlantılı

or CTE.

olduğunu biliyor.

People with CTE suffer from changes in their mood and behavior

KTE hastaları, 30-40 yaşlarında görülmeye başlanan duygu ve davranış değişimlerinden

that begin appearing in their 30s or 40s

ve beraberinde bazı durumlarda demansla

followed by problems with thinking and memory

bile sonuçlanabilen düşünme ve hafıza

that can, in some cases, even result in dementia.

problemlerinden muzdariplerdir.

The culprit is a protein called tau.

Suçlu ise tau proteinidir.

Usually, tau proteins support tiny tubes inside our axons called microtubules.

Tau proteinleri mikrotübülleri (aksonların içindeki ince boruları) destekler.

It's thought that repeated subconcussive hits damage the microtubules,

Tekrarlanan zayıf darbelerin mikrotübüllere zarar verdiği, bunun da

causing the tau proteins to dislodge and clump together.

tau proteinlerinin kopup kümelenmesine yol açtığı düşünülüyor.

The clumps disrupt transport and communication along the neuron

Bu kümeler, nöronlar arasındaki taşımayı ve iletişimi engeller

and drive the breakdown of connections within the brain.

ve beynin içindeki iletişimin çökmesine sebep olur.

Once the tau proteins start clumping together,

Tau proteinleri bir kere kümelenmeye başladı mı

they cause more clumps to form

daha fazla kümenin oluşmasına

and continue to spread throughout the brain,

ve bu kümelerin sarsıntının etkilerinden sonra bile

even after head impacts have stopped.

beyinde yayılmaya devam etmesine sebep olur.

The data show that at least among football players,

Bu bilgi, en azından futbolcular arasında, sarsıntıların

between 50 and 80% of concussions go unreported and untreated.

%50 ila %80'inin bildirilmemiş ve tedavi edilmemiş olarak kaldığını gösteriyor.

Sometimes that's because it's hard to tell

Bu bazen sarsıntının olup olmadığını

a concussion has occurred in the first place.

en başta anlamak zor olduğu için olabilir.

But it's also often due to pressure or a desire to keep going

Ama aynı zamanda sebep baskı ve yanlış bir şeyler olsa bile

despite the fact that something's wrong.

yapılan aktiviteye devam etme arzusudur.

This doesn't just undermine recovery.

Bu yalnızca iyileşmeyi baltalamıyor,

It's also dangerous.

aynı zamanda tehlikeli de.

Our brains aren't invincible.

Beynimiz yenilmez değil.

They still need us to shield them from harm

Hâlâ onları zarardan korumamıza ve hasar bir kez

and help them undo damage once it's been done.

oluştuğunda onu, geri çevirmek için yardımımıza ihtiyaçları var.