What happens when you have a concussion? - Clifford Robbins

Chuyện gì xảy ra khi bạn bị chấn động não? - Clifford Robbins

Translator: Tốt Trần Lâm Reviewer: Ha Ly Nguyen

Hằng năm tại Hoa Kỳ,

Each year in the United States,

players of sports and recreational activities

những vận động viên thể thao và hoạt động giải trí

receive between 2.5 and 4 million concussions.

hứng chịu khoảng 2.5 đến 4 triệu cơn chấn động não.

How dangerous are all those concussions?

Vậy những chấn động này nguy hiểm như thế nào?

The answer is complicated,

Câu trả lời khá phức tạp,

and lies in how the brain responds when something strikes it.

và nằm ở cơ chế phản xạ của bộ não khi có va chạm xảy ra.

The brain is made of soft fatty tissue, with a consistency something like jello.

Bộ não có cấu tạo gồm mô mỡ mềm và đặc quánh như thạch.

Inside its protective membranes and the skull's hard casing,

Nằm trong lớp màng bảo vệ và phần màng cứng của hộp sọ,

this delicate organ is usually well-shielded.

cơ quan mỏng manh này thường được bảo vệ tốt.

But a sudden jolt can make the brain shift

Nhưng một chấn động bất ngờ có thể làm não bị dịch chuyển

and bump against the skull's hard interior,

và va vào phần cứng bên trong hộp sọ,

and unlike jello, the brain's tissue isn't uniform.

và khác với thạch, mô não không đồng nhất.

It's made of a vast network of 90 billion neurons,

Nó được cấu thành từ một mạng lưới khổng lồ với 90 tỉ nơron

which relay signals through their long axons to communicate throughout the brain

có nhiệm vụ truyền tín hiệu qua các sợi trục dài để giao tiếp khắp não bộ

and control our bodies.

và điều khiển cơ thể chúng ta.

Cấu trúc mảnh này khiến các nơron trở nên rất yếu ớt

This spindly structure makes them very fragile

so that when impacted, neurons will stretch and even tear.

nên khi bị va chạm, chúng sẽ dãn ra và thậm chí bị đứt.

That not only disrupts their ability to communicate

Điều đó không chỉ làm gián đoạn khả năng giao tiếp của chúng

but as destroyed axons begin to degenerate,

mà khi các sợi trục bị đứt bắt đầu thoái hóa,

they also release toxins causing the death of other neurons, too.

chúng cũng sẽ giải phóng ra các độc tố làm chết các nơron khác.

This combination of events causes a concussion.

Một chuỗi những sự việc này sẽ gây ra chấn động não.

The damage can manifest in many different ways

Các thương tổn có thể biểu hiện dưới nhiều dạng khác nhau

including blackout,

như bị ngất,

headache,

nhức đầu,

blurry vision,

hoa mắt,

balance problems,

mất thăng bằng,

altered mood and behavior,

thay đổi tâm trạng và hành vi,

problems with memory, thinking, and sleeping,

vấn đề về trí nhớ, suy nghĩ, và giấc ngủ,

and the onset of anxiety and depression.

và sự bùng phát của những lo âu và trầm cảm.

Every brain is different,

Mọi bộ não đều khác nhau,

which explains why people's experiences of concussions vary so widely.

đó là lý giải cho việc những cơn chấn động của mọi người cũng rất khác nhau.

Luckily, the majority of concussions fully heal

May mắn là đa số các cơn chấn động não đều có thể hồi phục

and symptoms disappear within a matter of days or weeks.

và các triệu chứng biến mất trong vòng vài ngày hoặc vài tuần.

Lots of rest and a gradual return to activity

Nghỉ ngơi nhiều và dần dần hoạt động trở lại

allows the brain to heal itself.

sẽ giúp não bộ tự hồi phục.

On the subject of rest,

Nói về chủ đề nghỉ ngơi,

many people have heard that you're not supposed to sleep

nhiều người nghe nói rằng không nên đi ngủ

shortly after receiving a concussion because you might slip into a coma.

ngay sau khi bị chấn động não vì bạn có thể rơi vào trạng thái hôn mê.

That's a myth.

Đó là một quan niệm sai lầm.

So long as doctors aren't concerned there may also be a more severe brain injury,

Khi mà các bác sĩ không lo ngại về việc có các tổn thương não nặng hơn,

like a brain bleed,

như xuất huyết não,

there's no documented problem with going to sleep after a concussion.

thì vẫn không có vấn đề nào được ghi nhận về việc ngủ sau khi bị chấn động não.

Sometimes, victims of concussion can experience something

Đôi khi người bị tổn thương não có thể trải qua trạng thái

called post-concussion syndrome, or PCS.

gọi là hội chứng sau sang chấn, hay PCS.

People with PCS may experience constant headaches,

Người bị PCS có thể phải trải qua những cơn đau đầu dai dẳng,

learning difficulties,

các vấn đề về học tập,

and behavioral symptoms that even affect their personal relationships

và những triệu chứng về ứng xử ảnh hưởng đến các mối quan hệ cá nhân

for months or years after the injury.

suốt vài tháng hay vài năm sau tổn thương.

Trying to play through a concussion, even for only a few minutes,

Việc cố gắng vận động khi bị chấn động não, dù chỉ trong vài phút,

or returning to sports too soon after a concussion,

hay quay lại chơi thể thao quá sớm sau sang chấn,

makes it more likely to develop PCS.

tăng nguy cơ dẫn tới tình trạng PCS.

In some cases, a concussion can be hard to diagnose

Trong một số trường hợp, rất khó để chẩn đoán chấn động não

because the symptoms unfold slowly over time.

do các triệu chứng thường biểu hiện rất chậm.

That's often true of subconcussive impacts

Điều này thường đúng với các va chạm tiểu chấn

which result from lower impact jolts to the head

dẫn tới các lực tác động vào đầu nhẹ hơn

than those that cause concussions.

so với các va chạm gây chấn động não.

This category of injury doesn't cause noticable symptoms right away,

Loại tổn thương này không gây nên các triệu chứng rõ rệt ngay,

but can lead to severe degenerative brain diseases over time

nhưng có thể dần dẫn đến các bệnh suy não trầm trọng

if it happens repeatedly.

nếu nó cứ xảy ra liên tục.

Take soccer players, who are known for repeatedly heading soccer balls.

Ví dụ như cầu thủ bóng đá, người phải liên tục đỡ bóng bằng đầu.

Using a technique called Diffusion Tensor Imaging,

Ứng dụng công nghệ gọi là hình ảnh tenxơ khuếch tán,

we're beginning to find out what effect that has on the brain.

chúng tôi bắt đầu phát hiện ra những tác động trên bộ não.

This method allows scientists to find large axon bundles

Phương pháp này cho phép các nhà khoa học tìm ra những bó sợi trục lớn

and see how milder blows might alter them structurally.

và quan sát cách các va chạm nhỏ có thể thay đổi chúng về mặt cấu trúc.

In 2013, researchers using this technique discovered

Năm 2013, các nhà nghiên cứu áp dụng công nghệ này đã phát hiện

that athletes who had headed the ball most,

rằng các vận động viên dùng đầu đỡ bóng nhiều nhất,

about 1,800 times a year,

khoảng 1,800 lần một năm,

had damaged the structural integrity of their axon bundles.

đã làm tổn thương cấu trúc nguyên vẹn của các bó sợi trục.

The damage was similar to how a rope will fail

Tổn thương này cũng tương tự như một sợi dây bị đứt

when the individual fibers start to fray.

khi các sợi cấu thành bắt đầu bung ra.

Those players also performed worse on short-term memory tests,

Các vận động viên này cũng làm những bài kiểm tra trí nhớ ngắn hạn kém hơn,

cho nên dù không gặp phải các chấn động cực mạnh,

so even though no one suffered full-blown concussions,

these subconcussive hits added up to measurable damage over time.

những va chạm tiểu chấn này vẫn gây nên các thương tổn đo được sau một thời gian.

In fact, researchers know that an overload of subconcussive hits

Thật vậy, các nhà nghiên cứu hiểu ra rằng sự quá tải các va chạm tiểu chấn

is linked to a degenerative brain disease known as Chronic Traumatic Encephalopathy,

có liên quan đến một bệnh suy não gọi là chấn thương não mãn tính,

or CTE.

hay CTE.

People with CTE suffer from changes in their mood and behavior

Người mắc CTE gặp phải những biến đổi về tâm lý và hành vi

that begin appearing in their 30s or 40s

mà bắt đầu biểu hiện vào tuổi 30 hoặc 40

followed by problems with thinking and memory

và cùng với đó là các vấn đề về suy nghĩ và trí nhớ

that can, in some cases, even result in dementia.

mà trong một số trường hợp có thể dẫn đến chứng đãng trí.

The culprit is a protein called tau.

Thủ phạm là một loại protein gọi là tau.

Usually, tau proteins support tiny tubes inside our axons called microtubules.

Thường thì protein tau hỗ trợ các ống nhỏ trong các sợi trục, gọi là các vi ống.

It's thought that repeated subconcussive hits damage the microtubules,

Người ta cho rằng các va chạm tiểu chấn liên tục sẽ làm tổn thương các vi ống,

causing the tau proteins to dislodge and clump together.

khiến các protein tau bị bật ra và rối với nhau.

The clumps disrupt transport and communication along the neuron

Bó rối này làm gián đoạn quá trình truyền tin và giao tiếp giữa các nơron

and drive the breakdown of connections within the brain.

và dẫn tới sự sụp đổ của các mối liên kết trong não bộ.

Once the tau proteins start clumping together,

Một khi các protein tau bắt đầu kết tụ lại,

they cause more clumps to form

chúng làm hình thành nhiều khối kết tụ hơn

and continue to spread throughout the brain,

và tiếp tục lan rộng khắp bộ não,

even after head impacts have stopped.

ngay cả khi các va chạm tác động vào đầu đã dừng.

The data show that at least among football players,

Dữ liệu cho thấy trong số các cầu thủ bóng đá có ít nhất

between 50 and 80% of concussions go unreported and untreated.

khoảng 50 đến 80% các chấn động não không được báo cáo và điều trị.

Sometimes that's because it's hard to tell

Đôi khi đó là do khó có thể nhận biết

a concussion has occurred in the first place.

một cơn chấn động não xảy ra ban đầu.

But it's also often due to pressure or a desire to keep going

Nhưng cũng thường là do áp lực hoặc mong muốn tiếp tục cuộc chơi

despite the fact that something's wrong.

mặc cho sự thật là có gì đó không ổn.

Điều này không chỉ làm suy yếu việc hồi phục.

This doesn't just undermine recovery.

It's also dangerous.

Nó cũng tiềm ẩn nhiều nguy hiểm.

Our brains aren't invincible.

Bộ não của chúng ta không phải thần thánh.

They still need us to shield them from harm

Nó vẫn cần được chúng ta bảo vệ khỏi tổn thương

and help them undo damage once it's been done.

và giúp hóa giải thương tổn một khi nó đã xảy ra.