How do tornadoes form? - James Spann

Translator: Tun Min Reviewer: sann tint

They call me the tornado chaser.

ကျွန်တော့်ကိုလေဆင်နှာမောင်းဖမ်းသူလို့ ခေါ်ကြတယ်

When the wind is up and conditions are right,

လေပြင်းပြီးအခြေအနေတွေ ဟန်ကျတဲ့အခါ

I get in my car and follow violent storms.

ကားပေါ်တက်ပြီး ပြင်းထန်တဲ့မုန်တိုင်းတွေ နောက် ကျွန်တော် လိုက်ကြည့်တယ်။

"Crazy," you say? Perhaps, but really I chase these sky beasts to learn about them.

"ကြောင်တယ်"လို့ခင်ဗျားတို့ပြောမလား။ပြောရင် ပြောမယ်။ဒါပေမဲ့ မိုးပေါ်ကဒီကောင်ကြီးတွေကို

I want to share with you what I know.

သိနိုင်ဖို့ လိုက်ကြည့်တာပါ။ သိလာတာတွေ မျှဝေချင်တယ်။

Tornadoes are rapidly rotating columns of air that form inside storms

လေဆင်နှာမောင်းတွေဟာ မုန်တိုင်းတွေထဲ ဖြစ်တဲ့ မြန်မြန်လှည့်နေတဲ့ လေထုတိုင်တွေပါ။

that connect with the ground via a funnel of cloud.

ဒီလေတိုင်တွေက တိမ်ကတော့တစ်ခုကတစ်ဆင့် မြေကြီးနဲ့ ဆက်သွယ်ပေးတယ်။

When that happens, they tear across the Earth,

ဒါဖြစ်လာရင်လေဆင်နှာမောင်းတွေ မြေပေါ်ဖြတ်ပြီးဖျက်တယ်။

posing a huge threat to life and property.

အသက်အိုးအိမ်စည်းစိမ်တွေကို များစွာ ခြိမ်းခြောက်တော့တယ်။

Because of this, there's a great deal of research into these phenomena,

ဒါကြောင့်ဒီအခြင်းအရာတွေကို သုတေသနအများကြီး လုပ်ကြတယ်။

but the truth is, there's still a lot we don't know about how tornadoes form.

ဒါပေမဲ့အမှန်ကလေဆင်နှာမောင်းတွေဘယ်လိုဖြစ် လာလဲဆိုတာနဲ့ပတ်သက်ပြီး မသိတာတွေ များဆဲပါ။

The conditions that may give rise to one tornado

လေဆင်နှာမောင်းတစ်ခု ဖြစ်စေနိုင်တဲ့ အခြေအနေတွေဟာ

won't necessarily cause another.

နောက်တစ်ခုကို သေချာပေါက် မဖြစ်စေပါဘူး။

But we have learned a lot since people first started recording tornadoes,

ဒါပေမဲ့ လေဆင်နှာမောင်းတွေကို လူတွေစတင် မှတ်တမ်းတင်လာကတည်းက အများကြီးသိလာပါပြီ။

like how to recognize the signs when one is brewing in the sky.

ဥပမာ ကောင်းကင်ပေါ်လေဆင်နှာမောင်းတစ်လုံး အစပျိုးနေတဲ့အမှတ်လက္ခဏာတွေသိနိုင်တဲ့နည်းပါ

Are you coming along for the ride?

ခင်ဗျားတို့ လိုက်စီးကြည့်ကြဦးမလား။

Tornadoes begin with a thunderstorm but not just any thunderstorm.

လေဆင်နှာမောင်းတွေဟာ မိုးကြိုးမုန်တိုင်းနဲ့ စတင်တတ်ပေမယ့်မုန်းတိုင်းဖြစ်တိုင်းမဖြစ်ဘူး

These are especially powerful, towering thunderstorms called supercells.

ဒါတွေဟာ အထူးအားကောင်းပြီး မိုးထိုးနေတဲ့ မိုးကြိုးမုန်တိုင်းတွေပါ။supercellခေါ်တယ်။

Reaching up to over 50,000 feet, they bring high force winds,

ပေ ၅၀၀၀၀ ကျော်ထိမြင့်ပြီး လေပြင်းတွေ ပါလာတတ်တယ်။

giant hailstones, sometimes flooding and great flashes of lightning, too.

မိုးသီးမုန်တိုင်းကြီးတွေ၊တစ်ခါတစ်ရံရေကြီး တာ၊ လျှပ်စီးကြီးလက်တာတွေလည်း ဖြစ်တတ်တယ်။

These are the kinds of storms that breed tornadoes,

ဒါတွေဟာ လေဆင်နှာမောင်းတွေ ဖြစ်စေတဲ့ မုန်တိုင်းမျိုးတွေပါ။

but only if there are also very specific conditions in place,

ဒါပေမဲ့ သတ်မှတ်အခြေအနေတွေလည်း နေသားတကျ ရှိနေမှ ဖြစ်ပါတယ်။

clues that we can measure and look out for when we're trying to forecast a storm.

မုန်တိုင်းခန့်မှန်းဖို့ကြိုးစားရင် တိုင်း တာပြီး သတိပြုကြည့်နိုင်တဲ့သဲလွန်စတွေပါ။

Rising air is the first ingredient needed for a tornado to develop.

လေပြင်းလာမှုဟာ လေဆင်နှာမောင်းဖြစ်စေဖို့ လိုအပ်တဲ့ ပထမ အရာဝတ္ထုပါ။

Any storm is formed when condensation occurs,

ငွေ့ရည်ဖွဲ့မှု ဖြစ်လာတဲ့အခါ ဘယ်မုန်တိုင်း မဆို ဖြစ်တတ်တယ်။

the byproducts of the clouds.

မိုးတိမ်တွေရဲ့ ဘေးထွက်ပစ္စည်းတွေပေါ့။

Condensation releases heat,

ငွေ့ရည်ဖွဲ့ခြင်းဟာ အပူကို ထုတ်ပေးပြီး

and heat becomes the energy that drives huge upward drafts of air.

အပူကနေ အထက်စုန်လေကြီးတွေကို တွန်းပေးတဲ့ အား ဖြစ်လာတယ်။

The more condensation and the bigger the storm clouds grow,

ငွေ့ရည်ဖွဲ့မှုများပြီး မုန်တိုင်းတိမ်တွေ ပိုကြီးလာလေလေ

the more powerful those updrafts become.

ဒီအထက်စုန်လေတွေ ပိုအားကောင်းလေပါပဲ။

In supercells, this rising airmass is particularly strong.

supercell ထဲမှာ ဒီအထက်စုန်လေထုဟာ အထူးအားကောင်းပါတယ်။

As the air climbs, it can change direction and start to move more quickly.

လေပြင်းလာရင် လမ်းကြောင်းပြောင်းလာပြီး ပိုလို့မြန်မြန် စတင်လှုပ်ရှားလာနိုင်တယ်။

Finally, at the storm's base, if there is a lot of moisture,

နောက်ဆုံးတော့ မုန်တိုင်းအောက်ခြေမှာ စိုထိုင်းမှုများရင်

a huge cloud base develops, giving the tornado

မိုးတိမ်အောက်ခြေကြီးဖြစ်လာပြီး လေဆင်နှာမောင်း ဒီလောက်

something to feed off later, if it gets that far.

ဝေးဝေးရောက်ရင် နောက်မှဖြည့်ဆည်းပေးစရာတစ်ခု ပေးပါတယ်။

When all these things are in place, a vortex can develop enclosed by the storm,

ဒါတွေအားလုံးနေသားတကျဖြစ်တဲ့အခါ မုန်တိုင်း ပိတ်လှောင်ထားတဲ့ ဝဲတစ်ခုဖြစ်လာတတ်တယ်။

and forming a wide, tall tube of spinning air that then gets pulled upwards.

နောက်ပြီး အထက်ကိုဆွဲယူသွားမယ့် ကျယ်ပြန့် မြင့်မားတဲ့ ဝဲလေပြွန်တစ်ခု ဖြစ်လာတယ်။

We call this a mesocyclone.

ဒီဝဲလေပြွန်ကို mesocyclone လို့ ခေါ်တယ်။

Outside, cool, dry, sinking air

အပြင်ဘက်မှာတော့အေးမြခြောက်သွေ့နိမ့်ဆင်းတဲ့ လေတွေက

starts to wrap around the back of this mesocyclone,

ဒီ mesocyclone ကျောလက်တဝိုက် စတင်ရစ်ပတ်လာတယ်။

forming what's known as a rear flank downdraft.

နောက်ဘက်ဘေး အဆင်းလေလို့သိကြတဲ့ လေတစ်မျိုး ဖြစ်လာတယ်။

This unusual scenario creates a stark temperature difference

ဒီထူးဆန်းတဲ့ မြင်ကွင်းက mesocyclone အတွင်း လေနဲ့ ပြင်ပလေအကြား

between the air inside the mesocyclone, and the air outside,

အပူချိန် လုံးဝ ခြားနားမှုကို ဖြစ်စေတယ်။

building up a level of instability that allows a tornado to thrive.

လေဆင်နှာမောင်း ဖြစ်လာစေတဲ့ မတည်ငြိမ်မှု အဆင့်ကို တည်ဆောက်ပေးတယ်။

Then, the mesocyclone's lower part becomes tighter,

ဒီနောက်မှာတော့ mesocyclone အောက်ခြေပိုင်း ပိုတင်းလာတယ်။

increasing the speed of the wind.

လေတိုက်နှုန်းကို တိုးလာစေတယ်။

If, and that's a big if, this funnel of air moves down

တကယ်လို့ပေါ့ဗျာ ... ဒီလေကတော့ဟာ မူလမုန်တိုင်းအောက်ခြေက

into that large, moist cloud base at the bottom of the parent storm,

ကြီးမားစိုထိုင်းတဲ့ အဲဒီမိုးတိမ်အောက်ခြေ ပိုင်းအတွင်း ကျသွားတယ်ဆိုရင်

it sucks it in and turns it into a rotating wall of cloud,

ဒါကို စုပ်ယူပြီး လည်နေတဲ့ တိမ်နံရံတစ်ခု အဖြစ် ပြောင်းပစ်လိုက်တယ်။

forming a link between the storm that created it and the Earth.

ဒါကို ဖန်တီးပေးတဲ့ မုန်တိုင်းနဲ့ ကမ္ဘာကြား ဆက်သွယ်ပေးပါတယ်။

The second that tube of spinning cloud touches the ground,

ဒီလည်နေတဲ့ တိမ်ပြွန်ချောင်း မြေပြင်ပေါ် ထိလိုက်တာနဲ့

it becomes a tornado.

လေဆင်နှာမောင်း ဖြစ်လာပါတယ်။

Most are small and short-lived, producing winds of 65-110 miles per hour,

လေဆင်နှာမောင်းအများစုဟာ သေးငယ်ပြီးအချိန် မကြာပါဘူး။ ၁ နာရီ မိုင် ၆၀-၁၁၀ နှုန်းနဲ့

but others can last for over an hour, producing 200 mile per hour winds.

လေတိုက်တတ်တယ်။ အချို့က ၁ နာရီကျော် ကြာတတ်ပြီး ၁ နာရီမိုင် ၂၀၀ ရှိနိုင်တယ်။

They are beautiful but terrifying,

လေဆင်နှာမောင်းတွေဟာ လှပေမယ့် ကြောက်စရာကြီးပါ။

especially if you or your town is in its path.

အထူးသဖြင့် သင် သို့မဟုတ် သင့်မြို့ လမ်းကြောင်းပေါ်ရောက်နေရင်ပေါ့။

In that case, no one, not even tornado chasers like me,

ဒီလိုအခြေအနေဆိုရင် ဘယ်သူမှ ကျွန်တော့်လို လေဆင်နှာမောင်းလိုက်ဖမ်းသူတောင်

enjoy watching thing unfold.

ဖြစ်ပျက်သွားတာတွေကို ကြည့်ရှုခံစားလို့ မရပါဘူး။

Just like everything, however, tornadoes do come to an end.

ဒါပေမဲ့ အရာတိုင်းလိုပဲ လေဆင်နှာမောင်းတွေ လည်း ပြီးဆုံးသွားတာပါပဲ။

When the temperature difference disappears and conditions grow more stable,

အပူချိန်ကွာခြားချက် ပျောက်သွားပြီး အခြေအနေ တွေ ပိုတည်ငြိမ်လာတဲ့အခါပဲဖြစ်ဖြစ်

or the moisture in the air dries up,

လေထုထဲကရေငွေ့တွေခန်းခြောက်သွားရင်ဖြစ်ဖြစ်

the once fierce parent storm loses momentum and draws its tornado back inside.

အရင်ကြောက်စရာ့ပင်မမုန်တိုင်းဟာ အရှိန်လျော့ လာပြီး လေဆင်နှာမောင်းကိုအတွင်းပြန်ဆွဲတယ်။

Even so, meteorologists and storm chasers like me will remain on the lookout,

ဒါတောင် မိုးလေဝသပညာရှင်တွေနဲ့ကျွန်တော့်လို မုန်တိုင်းဖမ်းသူတွေက သတိထားကြည့်နေမှာပါ။

watching, always watching to see if the storm releases its long rope again.

မုန်တိုင်းက သူ့ရဲ့ကြိုးရှည်ကို ပြန်ထုတ်ရင် မြင်နိုင်ဖို့ အမြဲစောင့်ကြည့်နေကြပါတယ်။