How do tornadoes form? - James Spann

Translator: Deren Dlsoz Reviewer: Daban Q. Jaff

They call me the tornado chaser.

ئەوان پێم دەڵێن ڕاوکەری گەردەلول.

When the wind is up and conditions are right,

کاتێک با هەڵدێت و مەرجەکان ڕاستن،

I get in my car and follow violent storms.

دەچمە ناو ئۆتۆمبێلەکەمەوە و بەدوای زریانی توند دەکەوم.

"Crazy," you say? Perhaps, but really I chase these sky beasts to learn about them.

تۆ دەڵێیت "شێت؟" لەوانەیە، بەڵام بەڕاستی من بۆ ئەوەی دەربارەیان فێربم.

I want to share with you what I know.

دەمەوێت ئەوەی دەیزانم لەگەڵت بەشی بکەم.

Tornadoes are rapidly rotating columns of air that form inside storms

تۆرنادۆکان بە خێرایی ستوونەکان دەخولانەوە لە هەوا کە لە ناو زریاندا دروست دەبێت

that connect with the ground via a funnel of cloud.

پەیوەندی بە زەویەوە هەیە لە ڕێگەی پلوسکەوە لە هەور.

When that happens, they tear across the Earth,

کاتێک ئەوە ڕوودەدات لە زەوی دادەدڕن،

posing a huge threat to life and property.

مەترسیەکی گەورە لەسەر ژیان و موڵک دروست دەکات.

Because of this, there's a great deal of research into these phenomena,

لەبەر ئەمە، پەیمامێکی زۆر باش هەیە بۆ لێکۆڵینەوە لەم جۆرە شتانە،

but the truth is, there's still a lot we don't know about how tornadoes form.

بەڵام ڕاستی ئەوەیە، هێشتا زۆرێک هەیە نازانین گەردەلول چۆن دروست دەبێت.

The conditions that may give rise to one tornado

ئەو مەرجانەی کە ڕەنگە ببنە ھۆی یەک گەردەلول

won't necessarily cause another.

پێویست ناکات ببیتە هۆی یەکێکی تر.

But we have learned a lot since people first started recording tornadoes,

بەڵام ئێمە زۆر شت فێربووین لەو کاتەی خەڵک سەرەتا دەستیان کرد بە تۆمارکردنی گەردەلول،

like how to recognize the signs when one is brewing in the sky.

ەک چۆن نیشانەکان بناسینەوە کاتێک یەکێک لە ئاسماندا دروست بوو.

Are you coming along for the ride?

تۆ لەگەڵ گەشتەکە دێیت؟

Tornadoes begin with a thunderstorm but not just any thunderstorm.

گەردەلولەکان بە هەورەتریشقە دەست پێدەکات بەڵام نەک هەر هەورە بروسکەیەک.

These are especially powerful, towering thunderstorms called supercells.

ئەمانە بەتایبەتی بەهێزن، هەورە تریشقەی قووچن پێی دەڵێن خانەی سوپەر.

Reaching up to over 50,000 feet, they bring high force winds,

دەگاتە ٥٠٠٠٠ پێ بەرز، بای بەهێز دەهێنن،

giant hailstones, sometimes flooding and great flashes of lightning, too.

بەردی گەورەی تەرزە، هەندێک جار لافاو هەروەها، بروسکەی گەورەش.

These are the kinds of storms that breed tornadoes,

ئەمانە جۆرە زریانێکن کە گەدەلولەکان دەتاشێت،

but only if there are also very specific conditions in place,

بەڵام تەنھا ئەگەر مەرجی زۆر تایبەت ھەبێت،

clues that we can measure and look out for when we're trying to forecast a storm.

ئاماژانەی دەتوانین پێوانەوچاودێری بکەین کە هەوڵ دەدەین پێشبینی ڕەشەبا بکەین.

Rising air is the first ingredient needed for a tornado to develop.

بەرزبوونەوەی هەوا یەکەم پێکهاتەیە پێویستە بۆ گەردەلول بۆ گەشەسەندن.

Any storm is formed when condensation occurs,

هەر زریانێک دروست بێت کاتێک چڕبوونەوە ڕوودەدات،

the byproducts of the clouds.

بەرهەمی لاوەکی هەورەکان.

Condensation releases heat,

چڕبوونەوە گەرمی دروست دەکات،

and heat becomes the energy that drives huge upward drafts of air.

و گەرمی دەبێتە ئەو وزەیەی کە دەچێتە ڕەشنووسی گەورەی ئاسمانی.

The more condensation and the bigger the storm clouds grow,

تا زیاتر چڕبوونەوە ھەبێت هەورە گەردەلولەکان گەورەتر دەبن،

the more powerful those updrafts become.

ڕەشنووسەکانی سەرەوە بەهێزتر دەبن.

In supercells, this rising airmass is particularly strong.

لە خانەی سوپەردا، ئەم بارستە هەواییە بەرزە بە تایبەتی بەهێزە.

As the air climbs, it can change direction and start to move more quickly.

لەگەڵ سەرکەشی هەوا، دەتوانێت ئاڕاستە بگۆڕێت و دەست بە جووڵەی خێراتر بکات.

Finally, at the storm's base, if there is a lot of moisture,

لە کۆتای، لە بنکەی گەردەلوولەکە، ئەگەر شێ زۆر بێت،

a huge cloud base develops, giving the tornado

کە بناغەیەکی هەوری گەورە گەشە دەکات، پێدانی گەردەلوولەکە

something to feed off later, if it gets that far.

دواتر شتێکی پێبدات، ئەگەر ئەوەنە دوور بێت.

When all these things are in place, a vortex can develop enclosed by the storm,

کاتێک هەموو ئەم شتانە لە جێی خۆیانن، گێژاوێک دەتوانێت گەشە بکات بەو زریانە.

and forming a wide, tall tube of spinning air that then gets pulled upwards.

و دروستکردنی بۆرییەکی فراوانی درێژ لە خولانەوەی ئەو هەوایەی بەرەو سەرەوە دەڕوات.

We call this a mesocyclone.

ئێمە ئەمە بە میسۆسیلۆن ناودەبەین.

Outside, cool, dry, sinking air

دەرەوە، فێنک، وشک و ھەوای نقووم بوو

starts to wrap around the back of this mesocyclone,

دەست دەکات بە سوڕانەوە لە دواوەی ئەم میسۆسیلۆنە،

forming what's known as a rear flank downdraft.

پێکهێنانی ئەوەی کە ناسراوە بە دواوەی دواوە.

This unusual scenario creates a stark temperature difference

ئەم سیناریۆیە نائاساییه دروست دەبێت جیاوازییەکی گەرمی وشک

between the air inside the mesocyclone, and the air outside,

لە نێوان هەواکەی ناو میسۆسیلۆن و هەوای دەرەوە،

building up a level of instability that allows a tornado to thrive.

بنیاتنانی ئاستێک لە ناسەقامگیری کە ڕێگە بە گەردەلول دەدات بۆ گەشەکردن.

Then, the mesocyclone's lower part becomes tighter,

پاشان، بەشی خوارەوەی میسۆسایکلۆن توندتر دەبێت،

increasing the speed of the wind.

خێرایی با زیاد دەکات.

If, and that's a big if, this funnel of air moves down

ئەگەر، و ئەوە شتێکی گەورەیە ئەگەر، پلووسکەی هەوا بجوڵێت بۆ خوارەوە

into that large, moist cloud base at the bottom of the parent storm,

بۆ ناو ئەو بنکە هەورە شێدارە گەورەیە، لە خوارەوەی زریانی سەرەکی،

it sucks it in and turns it into a rotating wall of cloud,

ئەو دەمژێت و دەیسوڕێنێت بۆ ناو دیواری خولاوی هەور،

forming a link between the storm that created it and the Earth.

پێکهێنانی بەستەرێک لە نێوان ئەو ڕەشەبایە کە دروستی کرد و زەویەکە.

The second that tube of spinning cloud touches the ground,

دووەم ئەو بۆرییەی هەوری لێدەدات و بەر زەوی دەکەوێت،

it becomes a tornado.

دەبێتە گەردەلوول.

Most are small and short-lived, producing winds of 65-110 miles per hour,

زۆربەیان بچوک و کورتن بای ٦٥-١١٠ میل لە کاتژمێرێکدا بەرهەم دەهێنن،

but others can last for over an hour, producing 200 mile per hour winds.

بەڵام ئەوانی تر ماوەی زیاتر لە کاتژمێرێک، بەرهەم هێنانی ٢٠٠میل لە کاتژمێرێکدا.

They are beautiful but terrifying,

جوانن بەڵام ترسناکن،

especially if you or your town is in its path.

بەتایبەتی ئەگەر تۆ یان شارەکەت لەسەر ڕێی بن.

In that case, no one, not even tornado chasers like me,

لەو حاڵەتەدا، هیچ کەسێک، تەنانەت من وەک ڕاوکەری تۆرنادۆ،

enjoy watching thing unfold.

چێژ لە تەماشاکردنی شت ئەبینین.

Just like everything, however, tornadoes do come to an end.

وەک هەموو شتێک، ھەرچۆنێک، گەردەلوولەکان بەرەو کۆتایی دێن.

When the temperature difference disappears and conditions grow more stable,

کاتێک جیاوازی پلەی گەرمی نامێنێت و بارودۆخەکان زیاتر جێگیر دەبن،

or the moisture in the air dries up,

و شێی ھەوا وشک دەبێت،

the once fierce parent storm loses momentum and draws its tornado back inside.

زریانە سەرەکییەکە تەوژم لە دەست دەدات و گەردەلوولەکە بۆ ناوەوە گلداداتەوە.

Even so, meteorologists and storm chasers like me will remain on the lookout,

هەرچەندە، کەشناسی و ڕاوکەرەکانی زریان وەک من لەسەر تەماشاکردن دەمێنێتەوە،

watching, always watching to see if the storm releases its long rope again.

سەیرکردن، هەمیشە سەیرکردن بۆ بینین ئەگەر گەردەلولەکە دووبارە پەتە درێژەکەی بڵاوبکاتەوە.