How do tornadoes form? - James Spann

Çeviri: Gözde Alpçetin Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

They call me the tornado chaser.

Bana kasırga avcısı derler.

When the wind is up and conditions are right,

Rüzgâr olduğunda ve şartlar uygun olduğunda

I get in my car and follow violent storms.

arabama atlıyorum ve şiddetli fırtınaları takip ediyorum.

"Bu çılgınca" mı diyorsunuz? Muhtemelen.

"Crazy," you say? Perhaps, but really I chase these sky beasts to learn about them.

Ama aslında bu gökyüzü canavarlarını onları öğrenmek için kovalıyorum.

I want to share with you what I know.

Bildiklerimi sizinle paylaşmak istiyorum.

Tornadoes are rapidly rotating columns of air that form inside storms

Kasırgalar, fırtınaların içinde oluşan hızla dönen kolonlardır,

that connect with the ground via a funnel of cloud.

bir bulut borusu aracılığıyla yerle birleşirler.

When that happens, they tear across the Earth,

Bu olduğunda yeryüzü boyunca yıkıma neden olur,

posing a huge threat to life and property.

yaşama ve mülklere çok büyük bir tehdit oluştururlar.

Because of this, there's a great deal of research into these phenomena,

Bu yüzden bu olgular bir hayli araştırılır

but the truth is, there's still a lot we don't know about how tornadoes form.

ama gerçek şu ki

hala kasırgaların nasıl oluştuğu hakkında bilmediğimiz çok şey var.

The conditions that may give rise to one tornado

Bir kasırgaya sebebiyet verebilen şartlar

won't necessarily cause another.

ille de bir başkasına neden olmaz.

But we have learned a lot since people first started recording tornadoes,

Ama insanlar ilk kez kasırgaları kayda almaya başladıklarından beri

çok şey öğrendik,

like how to recognize the signs when one is brewing in the sky.

bir tanesi gökyüzünde hazırlandığında oluşan belirtileri fark etmek gibi.

Are you coming along for the ride?

Gezintiye geliyor musunuz?

Tornadoes begin with a thunderstorm but not just any thunderstorm.

Kasırgalar gök gürültülü bir sağanakla başlar ama herhangi bir sağanakla değil.

These are especially powerful, towering thunderstorms called supercells.

Bunlar özellikle süper hücre denen güçlü, şiddetli sağanaklardır.

Reaching up to over 50,000 feet, they bring high force winds,

1500 metreye ulaşarak çok güçlü rüzgarları, devasa dolu parçalarını,

giant hailstones, sometimes flooding and great flashes of lightning, too.

bazen seli ve muazzam şimşek çakmalarını da getirirler.

These are the kinds of storms that breed tornadoes,

Bunlar kasırgalara sebep olan türden fırtınalardır

but only if there are also very specific conditions in place,

ama bir yerde çok spesifik şartların olması kaydıyla,

clues that we can measure and look out for when we're trying to forecast a storm.

bir fırtınayı tahmin etmeye çalıştığınızda

ölçebileceğiniz ve bakabileceğiniz ipuçları.

Rising air is the first ingredient needed for a tornado to develop.

Yükselen hava bir kasırganın gelişmesi için gereken ilk malzemedir.

Any storm is formed when condensation occurs,

Bir fırtına, bulutların türevi olan yoğuşma meydana geldiğinde oluşur.

the byproducts of the clouds.

Condensation releases heat,

Yoğuşma ısı salar

and heat becomes the energy that drives huge upward drafts of air.

ve ısı havayı yukarı doğru çeken enerji hâline gelir.

The more condensation and the bigger the storm clouds grow,

Yoğuşma ne kadar çok olursa fırtına bulutları da o kadar büyük olur,

the more powerful those updrafts become.

dolayısıyla yukarı yönlü hava akımı da daha güçlü hâle gelir.

In supercells, this rising airmass is particularly strong.

Süper hücrelerde, bu yükselen hava kütlesi özellikle güçlüdür.

As the air climbs, it can change direction and start to move more quickly.

Hava tırmandıkça yön değiştirebilir ve daha hızlı hareket etmeye başlayabilir.

Finally, at the storm's base, if there is a lot of moisture,

En sonunda fırtınanın temelinde çok nem varsa

a huge cloud base develops, giving the tornado

devasa bir bulut tabanı gelişir,

something to feed off later, if it gets that far.

eğer o kadar yol alırsa kasırganın daha sonrasında kullanacağı bir şey verir.

When all these things are in place, a vortex can develop enclosed by the storm,

Tüm bunlar yerini aldığında

fırtına tarafından çevrelenmiş bir girdap gelişebilir

and forming a wide, tall tube of spinning air that then gets pulled upwards.

ve yukarı doğru çekilen geniş, uzun bir dönen hava borusu oluşabilir.

We call this a mesocyclone.

Biz buna mesosiklon diyoruz.

Outside, cool, dry, sinking air

Dışarıda serin, kuru, alçalan hava

starts to wrap around the back of this mesocyclone,

bu mesosiklonun arkasını sarmalamaya başlar,

forming what's known as a rear flank downdraft.

arka yan alt çekiş olarak bilinen şeyi oluşturur.

This unusual scenario creates a stark temperature difference

Bu olağandışı senaryo, mesosiklonun içindeki ve dışındaki hava arasında

between the air inside the mesocyclone, and the air outside,

sert bir sıcaklık farkı yaratır,

building up a level of instability that allows a tornado to thrive.

kasırganın büyüyebilmesi için olanak veren bir istikrarsızlık düzeyi geliştirir.

Then, the mesocyclone's lower part becomes tighter,

Daha sonra mesosiklonun alt kısmı daha sıkılaşır,

increasing the speed of the wind.

rüzgârın hızını arttırır.

If, and that's a big if, this funnel of air moves down

Eğer ve bu çok büyük bir eğer, bu hava borusu aşağıya,

into that large, moist cloud base at the bottom of the parent storm,

ana fırtınanın temelindeki bu geniş, nemli bulut tabanına hareket eder,

it sucks it in and turns it into a rotating wall of cloud,

içine emer ve dönen bir bulut duvarına dönüştürür,

forming a link between the storm that created it and the Earth.

kasırgayı yaratan fırtına ve yeryüzü arasında bir bağlantı oluşturur.

The second that tube of spinning cloud touches the ground,

Dönen bulut borusu yere dokunur dokunmaz

it becomes a tornado.

bir kasırga hâlini alır.

Most are small and short-lived, producing winds of 65-110 miles per hour,

Çoğu küçük ve kısa ömürlüdür, saatte 104 -160 km hızda rüzgarlar oluşturur

but others can last for over an hour, producing 200 mile per hour winds.

ama diğerleri bir saatten fazla sürebilir, saatte 321 km hızda rüzgarlar oluşturur.

They are beautiful but terrifying,

Çok güzeller ama korkutucular da

especially if you or your town is in its path.

özellikle de siz veya kasabanız onun yolundaysa.

In that case, no one, not even tornado chasers like me,

Bu durumda kimse, benim gibi kasırga avcıları bile

enjoy watching thing unfold.

o şeyin baş göstermesini izlemekten hoşlanmaz.

Just like everything, however, tornadoes do come to an end.

Yine de her şey gibi kasırgalar da sona erer.

When the temperature difference disappears and conditions grow more stable,

Sıcaklık farkı yok olduğunda ve şartlar daha sabit hale geldiğinde

or the moisture in the air dries up,

veya havadaki nem kuruduğunda

the once fierce parent storm loses momentum and draws its tornado back inside.

bir zamanlar şiddetli olan ana fırtına hızını kaybeder ve kasırgayı içeri çeker.

Even so, meteorologists and storm chasers like me will remain on the lookout,

Yine de meteorolojistler ve benim gibi fırtına avcıları beklemede kalacaklar,

watching, always watching to see if the storm releases its long rope again.

tekrar bir fırtınanın uzun halatını salıp salmayacağını görmek için

her zaman izlemede olacaklar.