How do tornadoes form? - James Spann

Jak powstają tornada? - James Spann

Tłumaczenie: Michal Czapelka Korekta: Rysia Wand

They call me the tornado chaser.

Nazywają mnie łowcą burz.

When the wind is up and conditions are right,

Gdy wiatr się wzmaga a warunki są odpowiednie,

I get in my car and follow violent storms.

wsiadam do samochodu i śledzę gwałtowne burze.

"Crazy," you say? Perhaps, but really I chase these sky beasts to learn about them.

"Wariat", powiecie?

Może, ale tak naprawdę ścigam te bestie, by je lepiej poznać.

I want to share with you what I know.

Chcę podzielić się z wami swoją wiedzą.

Tornadoes are rapidly rotating columns of air that form inside storms

Tornada to gwałtownie wirujące kolumny burzowego powietrza,

that connect with the ground via a funnel of cloud.

docierające do ziemi jako lej chmur.

When that happens, they tear across the Earth,

Pędząc po powierzchni ziemi

posing a huge threat to life and property.

tornada są poważnym zagrożeniem dla życia i dobytku.

Because of this, there's a great deal of research into these phenomena,

Dlatego wielu naukowców prowadzi badania nad tym zjawiskiem,

but the truth is, there's still a lot we don't know about how tornadoes form.

choć ich powstawanie wciąż nie jest do końca zrozumiałe.

The conditions that may give rise to one tornado

Warunki mogące spowodować jedno tornado

won't necessarily cause another.

niekoniecznie wywołają kolejne.

But we have learned a lot since people first started recording tornadoes,

Odkąd zaczęliśmy badać tornada, wiele rzeczy udało się już ustalić,

like how to recognize the signs when one is brewing in the sky.

na przykład jak rozpoznać, że tornado tworzy się w powietrzu.

Are you coming along for the ride?

Zapraszam na przejażdżkę.

Tornadoes begin with a thunderstorm but not just any thunderstorm.

Tornada wywoływane są przez niektóre burze z piorunami.

These are especially powerful, towering thunderstorms called supercells.

Te gwałtowne, potężne burze nazywane są burzowymi superkomórkami.

Reaching up to over 50,000 feet, they bring high force winds,

Sięgając wysokości 15 km, powodują bardzo silne wiatry,

giant hailstones, sometimes flooding and great flashes of lightning, too.

gradobicia, a czasem też powodzie i oślepiające błyskawice.

These are the kinds of storms that breed tornadoes,

Takie burze wywołują tornada,

but only if there are also very specific conditions in place,

ale tylko w ściśle określonych warunkach,

clues that we can measure and look out for when we're trying to forecast a storm.

które są dla nas wskazówkami, gdy próbujemy przewidzieć burze.

Rising air is the first ingredient needed for a tornado to develop.

Pierwszym składnikiem tornada jest wznoszące się powietrze.

Any storm is formed when condensation occurs,

Burze powstają w wyniku kondensacji,

the byproducts of the clouds.

będącej produktem ubocznym chmur.

Condensation releases heat,

Kondensacja uwalnia ciepło,

and heat becomes the energy that drives huge upward drafts of air.

które powoduje wznoszenie się olbrzymich mas powietrza.

The more condensation and the bigger the storm clouds grow,

Im silniejsza kondensacja i im większe chmury burzowe,

the more powerful those updrafts become.

tym silniejsze wstępujące prądy powietrza.

In supercells, this rising airmass is particularly strong.

W superkomórkach

te wstępujące masy powietrza są szczególnie silne.

As the air climbs, it can change direction and start to move more quickly.

Wznoszące się powietrze może zmieniać kierunek i przyspieszać.

Finally, at the storm's base, if there is a lot of moisture,

Wreszcie, gdy u podstawy burzy wytworzy się wysoka wilgotność,

a huge cloud base develops, giving the tornado

powstaje ogromne podłoże chmurowe,

something to feed off later, if it gets that far.

które tornado później wykorzystuje jeśli do tego dojdzie.

When all these things are in place, a vortex can develop enclosed by the storm,

Gdy te warunki są spełnione, wewnątrz burzy powstać może wir,

and forming a wide, tall tube of spinning air that then gets pulled upwards.

tworząc szeroką, wirującą wznoszącą się kolumnę powietrza.

We call this a mesocyclone.

Nazywamy to mezocyklonem.

Outside, cool, dry, sinking air

Na zewnątrz, chłodne, suche, opadające powietrze

starts to wrap around the back of this mesocyclone,

zaczyna otaczać tył mezocyklonu,

forming what's known as a rear flank downdraft.

tworząc tak zwany tylny prąd zstępujący.

This unusual scenario creates a stark temperature difference

Ta niecodzienna sytuacja skutkuje wysoką różnicą temperatur

between the air inside the mesocyclone, and the air outside,

między powietrzem wewnątrz mezocyklonu a powietrzem na zewnątrz,

building up a level of instability that allows a tornado to thrive.

powodując silne wahania atmosferyczne,

podczas których łatwo powstają tornada.

Then, the mesocyclone's lower part becomes tighter,

Następnie dolna część mezocyklonu zacieśnia się,

increasing the speed of the wind.

zwiększając prędkość wiatru.

If, and that's a big if, this funnel of air moves down

Bardzo rzadko ten powietrzny lej opada

into that large, moist cloud base at the bottom of the parent storm,

na dużą, wilgotną podstawę chmur u dołu burzy źródłowej,

it sucks it in and turns it into a rotating wall of cloud,

zasysa ją i zamienia w wirującą ścianę chmur,

forming a link between the storm that created it and the Earth.

która łączy źródłową burzę z ziemią.

The second that tube of spinning cloud touches the ground,

Gdy kolumna wirujących chmur dotyka ziemi,

it becomes a tornado.

przeistacza się w tornado.

Most are small and short-lived, producing winds of 65-110 miles per hour,

Większość z nich jest mała i trwa krótko,

z prędkością wiatru do 105 do 175 km/h,

but others can last for over an hour, producing 200 mile per hour winds.

ale niektóre trwają ponad godzinę,

a wiatr osiąga prędkość 320 km/h.

They are beautiful but terrifying,

Tornada są piękne ale i przerażające,

especially if you or your town is in its path.

zwłaszcza jeśli ty lub twoje miasto stajecie im na drodze.

In that case, no one, not even tornado chasers like me,

Nikt, nawet łowcy burz jak ja,

enjoy watching thing unfold.

nie lubi przyglądać się takim sytuacjom.

Just like everything, however, tornadoes do come to an end.

Jednak tak jak wszytko inne, tornada też mają swój koniec.

When the temperature difference disappears and conditions grow more stable,

Gdy różnica temperatur zanika a warunki się stabilizują,

or the moisture in the air dries up,

albo gdy spada wilgotność powietrza,

the once fierce parent storm loses momentum and draws its tornado back inside.

szalejąca burza źródłowa traci impet i wchłania tornado.

Even so, meteorologists and storm chasers like me will remain on the lookout,

Jednak nawet wtedy, meteorolodzy i łowcy burz, jak ja, pozostają czujni,

watching, always watching to see if the storm releases its long rope again.

wypatrując, czy burza nie zamierza znów kręcić lassem.