How do tornadoes form? - James Spann

Lốc xoáy được hình thành như thế nào? - James Spann

Translator: Thu Ha Tran Reviewer: Nhu PHAM

They call me the tornado chaser.

Họ gọi tôi là người săn lốc xoáy.

When the wind is up and conditions are right,

Khi có gió mạnh và dấu hiệu chính xác,

I get in my car and follow violent storms.

tôi lấy xe và đuổi theo cơn bão dữ.

Bạn sẽ nghĩ: "Thật điên rồ", nhưng tôi đuổi theo để tìm hiểu chúng.

"Crazy," you say? Perhaps, but really I chase these sky beasts to learn about them.

I want to share with you what I know.

Tôi sẽ chia sẻ với bạn những điều tôi biết.

Tornadoes are rapidly rotating columns of air that form inside storms

Lốc xoáy là những cột không khí xoay tròn với tốc độ lớn, hình thành trong cơn bão

that connect with the ground via a funnel of cloud.

được nối với mặt đất qua một cái phễu làm từ mây.

When that happens, they tear across the Earth,

Khi xảy ra, nó xé tan mọi thứ trên Trái đất

posing a huge threat to life and property.

mang theo mối đe dọa lớn về người và của.

Because of this, there's a great deal of research into these phenomena,

Có rất nhiều nghiên cứu về hiện tượng này,

but the truth is, there's still a lot we don't know about how tornadoes form.

nhưng còn rất nhiều điều ta không biết về cách thức hình thành của lốc xoáy.

The conditions that may give rise to one tornado

Điều kiện để một cơn lốc xoáy xuất hiện

won't necessarily cause another.

chưa hẳn đã giống với những cơn lốc xoáy khác.

But we have learned a lot since people first started recording tornadoes,

Nhưng chúng ta đã biết được nhiều hơn từ khi lốc xoáy bắt đầu được ghi hình ,

like how to recognize the signs when one is brewing in the sky.

ví dụ như dấu hiệu nhận biết rằng chúng đang hình thành trên bầu trời.

Are you coming along for the ride?

Bạn có muốn cùng đi tìm hiểu không?

Tornadoes begin with a thunderstorm but not just any thunderstorm.

Lốc xoáy bắt đầu bằng cơn giông nhưng không phải một cơn giông bất kì.

These are especially powerful, towering thunderstorms called supercells.

Chúng là những cơn giông cực mạnh, cao ngất, và được gọi là "supercell".

Reaching up to over 50,000 feet, they bring high force winds,

Cao hơn 15 km chúng mang theo gió mạnh

giant hailstones, sometimes flooding and great flashes of lightning, too.

mưa đá khổng lồ, đôi khi là lũ lụt và sấm sét.

These are the kinds of storms that breed tornadoes,

Có nhiều loại bão có thể tạo lốc xoáy,

but only if there are also very specific conditions in place,

nhưng chỉ khi những điều kiện đặc trưng xuất hiện,

clues that we can measure and look out for when we're trying to forecast a storm.

mới có manh mối để đo đạc và tìm hiểu khi muốn dự báo một cơn bão.

Rising air is the first ingredient needed for a tornado to develop.

Luồng không khí lên cao là nhân tố đầu tiên của lốc xoáy.

Any storm is formed when condensation occurs,

Các cơn bão đều được hình thành khi có sự ngưng tụ,

the byproducts of the clouds.

sản phẩm được tạo bởi mây.

Condensation releases heat,

Sự ngưng tụ tỏa nhiệt,

and heat becomes the energy that drives huge upward drafts of air.

và nhiệt chuyển thành năng lượng nâng không khí đi lên.

The more condensation and the bigger the storm clouds grow,

Sự ngưng tụ càng nhiều, gốc cơn bão càng lớn,

the more powerful those updrafts become.

không khí bị đẩy lên càng mạnh.

In supercells, this rising airmass is particularly strong.

Trong supercells, lượng khí đi lên này cực mạnh.

As the air climbs, it can change direction and start to move more quickly.

Khi đi lên, không khí chuyển hướng và bắt đầu di chuyển nhanh.

Finally, at the storm's base, if there is a lot of moisture,

Cuối cùng, ở gốc cơn bão, nếu độ ẩm lớn,

a huge cloud base develops, giving the tornado

gốc bão sẽ phát triển và cung cấp năng lượng cho lốc xoáy

something to feed off later, if it gets that far.

When all these things are in place, a vortex can develop enclosed by the storm,

Khi hội đủ những điều kiện trên, xoáy nước có thể phát triển,

and forming a wide, tall tube of spinning air that then gets pulled upwards.

tạo ra ống không khí xoáy, cao và rộng được kéo lên trên.

We call this a mesocyclone.

Chúng ta gọi đây là mesocyclone.

Outside, cool, dry, sinking air

Ở bên ngoài, không khí thấp, mát, khô,

starts to wrap around the back of this mesocyclone,

bắt đầu bao bọc phía sau mesocyclone,

forming what's known as a rear flank downdraft.

hình thành dòng đi xuống ở sườn sau.

This unusual scenario creates a stark temperature difference

Diễn biến bất thường này tạo ra sự chênh lệch nhiệt độ

between the air inside the mesocyclone, and the air outside,

giữa không khí bên trong và bên ngoài mesocyclone,

building up a level of instability that allows a tornado to thrive.

tạo ra sự bất ổn định giúp lốc xoáy phát triển.

Then, the mesocyclone's lower part becomes tighter,

Sau đó, phần dưới của mesocyclone trở nên nhẹ hơn,

increasing the speed of the wind.

làm tăng tốc độ của gió.

If, and that's a big if, this funnel of air moves down

Nếu phễu không khí này di chuyển xuống dưới

into that large, moist cloud base at the bottom of the parent storm,

về phía gốc lớn và ẩm của bão mẹ,

it sucks it in and turns it into a rotating wall of cloud,

nó sẽ bị hút vào và trở thành bức tường mây xoay tròn,

forming a link between the storm that created it and the Earth.

hình thành liên kết giữa cơn bão đã tạo ra nó và Trái đất.

The second that tube of spinning cloud touches the ground,

Khoảnh khắc ống bão chạm vào mặt đất,

it becomes a tornado.

tạo ra lốc xoáy.

Most are small and short-lived, producing winds of 65-110 miles per hour,

Lốc xoáy thường nhỏ và ngắn ngủi, tạo ra gió từ 100-180 km/giờ,

but others can last for over an hour, producing 200 mile per hour winds.

một số khác, kéo dài quá 1 tiếng thường tạo ra vận tốc gió hơn 320km/giờ.

They are beautiful but terrifying,

Chúng đẹp nhưng cũng thật khủng khiếp,

especially if you or your town is in its path.

đặc biệt khi bạn hay thị trấn của bạn nằm trên đường đi của nó.

In that case, no one, not even tornado chasers like me,

Trong trường hợp đó, kể cả người săn lốc xoáy như tôi,

enjoy watching thing unfold.

cũng không muốn mục sở thị thứ đáng sợ này.

Just like everything, however, tornadoes do come to an end.

Giống như tất cả mọi thứ khác, lốc xoáy rồi cũng kết thúc.

When the temperature difference disappears and conditions grow more stable,

Khi không còn sự chênh lệch nhiệt độ và điều kiện ổn định hơn,

or the moisture in the air dries up,

hoặc độ ẩm trong không khí giảm đi,

the once fierce parent storm loses momentum and draws its tornado back inside.

cơn bão mẹ hung hãn khi nãy mất động lượng và kéo lốc xoáy vào trong.

Even so, meteorologists and storm chasers like me will remain on the lookout,

Khi đó, các nhà khí tượng học và thợ săn lốc xoáy chỉ có thể đứng nhìn

watching, always watching to see if the storm releases its long rope again.

quan sát xem liệu cơn bão có trở lại.