The history of the world according to corn - Chris A. Kniesly

2,545,587 views ・ 2019-11-26

TED-Ed


ဗီဒီယိုကိုဖွင့်ရန် အောက်ပါ အင်္ဂလိပ်စာတန်းများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။

Translator: Ko Ko Oo Reviewer: Myo Aung
00:06
Corn currently accounts for more than one tenth of our global crop production.
0
6574
5792
ပြောင်းဖူးဟာ လက်ရှိကမ္ဘာ့စိုက်ပျိုးရေးရဲ့ ဆယ်ပုံတစ်ပုံကို လွှမ်းမိုးထားပါတယ်။
00:12
The United States alone has enough cornfields to cover Germany.
1
12366
4964
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက ပြောင်းခင်းတွေဟာ ဂျာမနီတပြည်လုံးကိုတောင် ဖုံးထားနိုင်ပါတယ်။
00:17
But while other crops we grow come in a range of varieties,
2
17330
3430
သို့သော် တခြားသီးနှံတွေကို အမျိုးအစားမျိုးစုံ စိုက်ပျိုးကြပေမဲ့
00:20
over 99% of cultivated corn is the exact same type: Yellow Dent #2.
3
20760
7827
ပြောင်းဖူးကိုတော့ Yellow Dent #2 ဆိုတဲ့ မျိုးတစ်ခုတည်းကိုပဲ ၉၉ % စိုက်ကြတယ်။
00:28
This means that humans grow more Yellow Dent #2
4
28587
3730
ပြောရမယ်ဆိုရင်တော့ Yellow Dent #2 ဆိုတဲ့ ပြောင်းဖူးမျိုးကို တခြားအပင်တွေထက်
00:32
than any other plant on the planet.
5
32317
2795
ပိုပြီးစိုက်ပျိုးကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။
00:35
So how did this single variety of this single plant
6
35112
3444
ဆိုတော့ကာ ဒီမျိုးအစား တစ်ခုတည်းက ဘယ်လိုလုပ်ပြီး
00:38
become the biggest success story in agricultural history?
7
38556
4965
ကမ္ဘာ့စိုက်ပျိုးရေးသမိုင်းမှာ အကြီးဆုံး အောင်မြင်လာခဲ့တာလဲ?
00:43
Nearly 9,000 years ago, corn, also called maize,
8
43521
4090
ပြောင်းဖူး (Corn ခေါ် Maize) ဟာ လွန်ခဲ့တဲ့နှစ် ၉၀၀၀ လောက်က
00:47
was first domesticated from teosinte, a grass native to Mesoamerica.
9
47611
5354
အမေရိကတိုက်အလယ်ပိုင်းက Teosinte ဆိုတဲ့ မြက်မျိုးရင်းကနေ လူတွေနဲ့ရင်းနှီးလာတာပါ။
00:52
Teosinte’s rock-hard seeds were barely edible,
10
52965
3820
သူ့ရဲ့အစေ့ဟာ အရမ်းမာပြီး စားဖို့ခက်ပေမဲ့
00:56
but its fibrous husk could be turned into a versatile material.
11
56785
4524
သူ့ရဲ့အမွှေးများတဲ့အခွံကို လူ့အသုံးအဆောင်တွေ တီထွင်ဖန်တီးပါတယ်။
01:01
Over the next 4,700 years, farmers bred the plant into a staple crop,
12
61309
5943
နောင်နှစ်ပေါင်း ၄၇၀၀ ကျော်မှ လယ်သမားတွေက အူတိုင်အလုံးကြီးပြီး အသားများတဲ့
01:07
with larger cobs and edible kernels.
13
67252
3140
စားလို့ရတဲ့ပြောင်းအဖြစ် မွေးနိုင်ခဲ့တယ်။
01:10
As maize spread throughout the Americas, it took on an important role,
14
70392
4319
အမေရိကတိုက်အနှံ့ ပျံ့နှံ့လာတဲ့အခါမှာတော့
01:14
with multiple indigenous societies revering a “Corn Mother”
15
74711
3982
ဒေသခံလူမျိုးတွေက စိုက်ပျိုးရေးကို ဖန်တီးပေးတဲ့နတ်ဘုရား၊
01:18
as the goddess who created agriculture.
16
78693
3304
ပြောင်းမိခင် အဖြစ် အလေးထားကိုးကွယ်ကြပါတယ်။
01:21
When Europeans first arrived in America, they shunned the strange plant.
17
81997
4532
ဥရောပသားတွေ အမေရိကားရောက်လာတော့ ပြောင်းကို စိမ်းနေလို့ ရှောင်ရှားခဲ့ပါတယ်။
01:26
Many even believed it was the source of physical and cultural differences
18
86529
4214
တချို့တွေကလည်း ဒေသခံတွေနဲ့ မိမိတို့ဥရောပသားတွေ
01:30
between them and the Mesoamericans.
19
90743
2160
ယဉ်ကျေးမှုမတူဘူး ဆိုပြီး ပစ်ပယ်ခဲ့ကြတယ်။
01:32
However,
20
92903
764
သို့သော်လည်း၊
01:33
their attempts to cultivate European crops in American soil quickly failed,
21
93667
5009
ဥရောပက စားပင်တွေကို အမေရိကမှာ ဘယ်လိုမှ စိုက်လို့မရတဲ့အခါမှာ
01:38
and the settlers were forced to expand their diet.
22
98676
3290
ပြောင်းကို စမ်းစားကြည့်ဖို့ အကြောင်းဖန်လာပါတော့တယ်။
01:41
Finding the crop to their taste, maize soon crossed the Atlantic,
23
101966
4017
သူတို့အကြိုက်အရသာဖြစ်လာတဲ့အခါမှာ ပြောင်းဟာ အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာကိုဖြတ်ပြီး
01:45
where its ability to grow in diverse climates made it a popular grain
24
105983
4348
ဥရောပကို ရောက်ရှိလာခဲ့ပါတယ်။ ဥတုမရွေး ရှင်သန်နိုင်တဲ့ သူ့အစွမ်းကြောင့်
01:50
in many European countries.
25
110331
2453
ပြောင်းဟာ ဥရောပမှာ ထင်ရှားလာပါတယ်။
01:52
But the newly established United States was still the corn capital of the world.
26
112784
5315
သို့သော် အမေရိကကတော့ ကမ္ဘာ့ပြောင်းစျေးကွက် အချက်အခြာ ဖြစ်နေပါသေးတယ်။
01:58
In the early 1800’s, different regions across the country
27
118099
3880
၁၈၀၀ ပြည့်နှစ် အစောပိုင်းတွေက အမေရိကန်ပြည်နယ်တွေ ဒေသတွေမှာ
02:01
produced strains of varying size and taste.
28
121979
3523
အရသာရော အရွယ်ပါမတူညီတဲ့ ပြောင်းမျိုးတွေကို မတူညီစွာ စိုက်ပျိုးခဲ့ကြပါတယ်။
02:05
In the 1850’s, however,
29
125502
1895
သို့သော် ၁၈၅၀ ပြည့်နှစ်တွေမှာတော့
02:07
these unique varieties proved difficult for train operators to package,
30
127397
4779
ဒီလိုမတူတဲ့မျိုးတွေကြောင့် ရထားကုမ္ပဏီတွေ၊ ကုန်သည်တွေအနေနဲ့
02:12
and for traders to sell.
31
132176
2120
ထုတ်ပိုးသယ်ယူရောင်းချဖို့ ခက်ခဲလာစေတာမို့
02:14
Trade boards in rail hubs like Chicago encouraged corn farmers
32
134296
4359
ချီကာဂိုလို ရထားလမ်းဆုံမြို့တွေက ကုန်သည်အဖွဲ့တွေက လယ်သမားတွေကို
02:18
to breed one standardized crop.
33
138655
2325
စံတစ်မျိုးတည်းသာ စိုက်ကြဖို့ တိုက်တွန်းလာပါတယ်။
02:20
This dream would finally be realized at 1893’s World’s Fair,
34
140980
5329
၁၈၉၃ ခုနှစ် World’s Fair မှာတော့ ဒီအိပ်မက်ကို အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့ပါတယ်။
02:26
where James Reid’s yellow dent corn won the Blue Ribbon.
35
146309
4783
James Reid ရဲ့ yellow dent ပြောင်းမျိုးဟာ ဖဲကြိုးပြာဆု ဆွတ်ခူးခဲ့ပါတယ်။
02:31
Over the next 50 years, yellow dent corn swept the nation.
36
151092
4130
နောင်နှစ် ၅၀ ကျော်မှာ yellow dent မျိုးဟာ အမေရိကန်တစ်နိုင်ငံလုံး ခြုံလွှမ်းခဲ့ပါတယ်။
02:35
Following the technological developments of World War II,
37
155222
3093
ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြောင့် နည်းပညာတွေတိုးတက်လာတဲ့အခါ
02:38
mechanized harvesters became widely available.
38
158315
3067
စက်မှုလယ်ယာ ရိတ်သိမ်းစက်တွေ အသုံးများလာခဲ့ပါတယ်။
02:41
This meant a batch of corn that previously took a full day to harvest by hand
39
161382
5021
အရင်ကတစ်ရက်လုံး လက်နဲ့ရိတ်ရတဲ့ ပြောင်းခင်းကို
02:46
could now be collected in just 5 minutes.
40
166403
3180
ငါးမိနစ်နဲ့ အပြီးရိတ်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။
02:49
Another wartime technology, the chemical explosive ammonium nitrate,
41
169583
4762
စစ်သုံးနည်းပညာတစ်ခုဖြစ်တဲ့ ဗုံးလုပ် ammonium nitrate ဟာလည်း
02:54
also found new life on the farm.
42
174345
2950
လယ်ယာတွေအတွက် ဓာတ်မြေသြဇာအဖြစ် အသုံးဝင်လာပြီး
02:57
With this new synthetic fertilizer,
43
177295
2137
ခေတ်တစ်ခုဖြစ်လာပါတယ်။
02:59
farmers could plant dense fields of corn year after year,
44
179432
4010
ဓာတ်မြေသြဇာကြောင့် မြေကို ပြန်ပြင်စရာ၊ အချိန်ပေးစရာ မလိုတော့ပဲ
03:03
without the need to rotate their crops and restore nitrogen to the soil.
45
183442
4513
ထူထဲလှတဲ့ပြောင်းခင်းကြီးတွေ နှစ်စဉ်စိုက်လို့ ရသွားပါတယ်။
03:07
While these advances made corn an attractive crop to American farmers,
46
187955
4215
ဒီလို ခေတ်မှီနည်းပညာတွေကြောင့် ပြောင်းကို အမေရိကန်လယ်သမားတွေ
03:12
US agricultural policy limited the amount farmers could grow
47
192170
4024
စိတ်ဝင်စားလာပေမယ့် အစိုးရက စျေးနှုန်းတည်ငြိမ်အောင်
03:16
to ensure high sale prices.
48
196194
2225
ပြောင်းစိုက်ပျိုးပမာဏကို ကန့်သတ်ထားခဲ့ပါတယ်။
03:18
But in 1972, President Richard Nixon removed these limitations
49
198419
4906
၁၉၇၂ မှာ ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုကို ပြောင်းအကြီးအကျယ် တင်ပို့ကာမှ
03:23
while negotiating massive grain sales to the Soviet Union.
50
203325
3960
အမေရိကန်သမ္မတနစ်ဆင်က ဒီကန့်သတ်ချက်ကို ဖယ်ရှားပေးခဲ့ပါတယ်။
03:27
With this new trade deal and WWII technology,
51
207285
3628
ဒီလို ကုန်သွယ်လမ်းသစ်တွေနဲ့ စစ်သုံးနည်းပညာတွေကြောင့်
03:30
corn production exploded into a global phenomenon.
52
210913
4488
ပြောင်းထုတ်လုပ်မှုဟာ ကမ္ဘာ့ဖြစ်စဉ်တစ်ခုထိ ထင်ရှားလာခဲ့ပါတယ်။
03:35
These mountains of maize inspired numerous corn concoctions.
53
215401
4250
ဒီလိုပေါများလှတဲ့ ပြောင်းဖူးတွေနဲ့အတူ ပြောင်းအသုံးဝင်ပုံတွေကလည်း များပြားလာပါတယ်
03:39
Cornstarch could be used as a thickening agent for everything from gasoline to glue
54
219651
5110
ပြောင်းမှုန့်ကို ဓာတ်ဆီကနေ ကော်ထုတ်တဲ့အထိ Thickening Agent အဖြစ် အသုံးပြုလာသလို
03:44
or processed into a low-cost sweetener known as High-Fructose Corn Syrup.
55
224761
5966
Fructose မြင့် အချိုရည်အနေနဲ့ စျေးချိုစွာ ထုတ်လုပ်နိုင်လာပါတယ်။
03:50
Maize quickly became one of the cheapest animal feeds worldwide.
56
230727
4420
ပြောင်း (Maize) က ကမ္ဘာ့စျေးအပေါဆုံး တိရိစ္ဆာန်အစာ ဖြစ်လာပြန်ပါတယ်။
03:55
This allowed for inexpensive meat production,
57
235147
2530
ဒါ့ကြောင့် အသားထုတ်လုပ်မှုစရိတ် ကျဆင်းလာသလို
03:57
which in turn increased the demand for meat and corn feed.
58
237677
4273
တဖက်မှာလည်း အသားနဲ့ ပြောင်း လိုအပ်မှုပမာဏ မြင့်တက်လာပါတယ်။
04:01
Today, humans eat only 40% of all cultivated corn,
59
241950
4706
ယနေ့ခေတ်မှာ လူတွေဟာ စိုက်သမျှပြောင်းရဲ့ ၄၀ ရာနှုန်းကိုပဲ စားပြီး
04:06
while the remaining 60% supports consumer good industries worldwide.
60
246656
5810
ကျန် ၆၀ ရာနှုန်းကတော့ တခြားထုတ်ကုန်တွေအတွက် သုံးနေပါတယ်။
04:12
Yet the spread of this wonder-crop has come at a price.
61
252466
3630
ပြောင်းသီးနှံရဲ့ အံ့မခန်းအောင်မြင်မှုအတွက် ပြန်ပေးဆပ်ရတာတွေတော့ ရှိပါတယ်။
04:16
Global water sources are polluted by excess ammonium nitrate from cornfields.
62
256096
5121
ပြောင်းခင်းတွေက ပိုလျှံဓာတ်မြေသြဇာတွေဟာ ကမ္ဘာ့ရေထုကို ညစ်ညမ်းစေသလို
04:21
Corn accounts for a large portion of agriculture-related carbon emissions,
63
261217
5128
အသားထုတ်လုပ်မှု များပြားလာတာနဲ့အတူ စိုက်ပျိုးရေးတွေထဲက ပြောင်းဟာ
04:26
partly due to the increased meat production it enables.
64
266345
3380
ကာဘွန်ထုတ်လွှတ်မှု အများဆုံးဖြစ်လာပါတယ်။
04:29
The use of high fructose corn syrup may be a contributor to diabetes and obesity.
65
269725
5438
ပြောင်းကထုတ်တဲ့အချိုရည် သုံးတာကလည်း ဆီးချိုနဲ့ အဝလွန်တာတွေ ဖြစ်လာစေပါတယ်။
04:35
And the rise of monoculture farming
66
275163
2720
ပြောင်းတစ်မျိုးတည်းကို တစိုက်မတ်မတ် စိုက်ပျိုးနေတာကလည်း
04:37
has left our food supply dangerously vulnerable to pests and pathogens—
67
277883
5089
အဖျက်ပိုးအန္တရာယ်အရမ်းကြီးမားနေပြီး ပြောင်းကို ဖျက်တဲ့ပိုးတစ်မျိုးတည်းက
04:42
a single virus could infect the world’s supply of this ubiquitous crop.
68
282972
5364
လူသားအားလုံးကို ဒုက္ခပေးသွားနိုင်ပါတယ်။
04:48
Corn has gone from a bushy grass
69
288336
2910
ပြောင်းဟာ ချုံမြက်သာသာ ဘဝကနေ
04:51
to an essential element of the world’s industries.
70
291246
3246
ကမ္ဘာထုတ်ကုန်တွေရဲ့ အရေးပါတဲ့အရာ ဖြစ်လာပါပြီ။
04:54
But only time will tell if it has led us into a maze of unsustainability.
71
294492
5338
ဒါပေမဲ့ ဘယ်လောက်ထိခံမလဲ ဆိုတာကတော့ အချိန်ကသာ ဆုံးဖြတ်ပေးသွားပါလိမ့်မယ်။
ဤဝဘ်ဆိုဒ်အကြောင်း

ဤဆိုက်သည် သင့်အား အင်္ဂလိပ်စာလေ့လာရန်အတွက် အသုံးဝင်သော YouTube ဗီဒီယိုများနှင့် မိတ်ဆက်ပေးပါမည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှ ထိပ်တန်းဆရာများ သင်ကြားပေးသော အင်္ဂလိပ်စာသင်ခန်းစာများကို သင်တွေ့မြင်ရပါမည်။ ဗီဒီယိုစာမျက်နှာတစ်ခုစီတွင် ပြသထားသည့် အင်္ဂလိပ်စာတန်းထိုးများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။ စာတန်းထိုးများသည် ဗီဒီယိုပြန်ဖွင့်ခြင်းနှင့်အတူ ထပ်တူပြု၍ လှိမ့်သွားနိုင်သည်။ သင့်တွင် မှတ်ချက်များ သို့မဟုတ် တောင်းဆိုမှုများရှိပါက ဤဆက်သွယ်ရန်ပုံစံကို အသုံးပြု၍ ကျွန်ုပ်တို့ထံ ဆက်သွယ်ပါ။

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7