The history of the world according to corn - Chris A. Kniesly

Translator: Daban Q Jaff Reviewer: halo fariq

Corn currently accounts for more than one tenth of our global crop production.

بەرهەمهێنانی گەنمەشامی ڕێژەی یەک لەسەر دەی بەهەمهێنانی دانەوێڵەی داگیر کردەووە.

The United States alone has enough cornfields to cover Germany.

تەنها ئەمریکا بە قەد خاکی ئەڵمانیا کێڵگەی گەنمەشامی هەیە.

But while other crops we grow come in a range of varieties,

لە کاتێکدا، دانەوێڵەکانیتر هەمەچەشن و هەمەجۆرن،

over 99% of cultivated corn is the exact same type: Yellow Dent #2.

نزیکەی سەدا ٩٩ی بەرهەمی گەنمەشامی لە یەک جۆر بەرهەم دێت: ددان زەردی 2.

This means that humans grow more Yellow Dent #2

ئەمە واتا، مرۆڤ ئەم جۆرە گەنمەشامییە

than any other plant on the planet.

زیاتر لە هەموو شتێکیتر دەچێنێت.

So how did this single variety of this single plant

کەواتا، چۆن ئەم جۆرە دانەوێڵەیە

become the biggest success story in agricultural history?

سەرکەوتوترین چیرۆکی لە مێژووی کشتوکاڵ تۆمار کردووە؟

Nearly 9,000 years ago, corn, also called maize,

نزیکەی نۆ هەزار ساڵ پێش ئێستا گەنمەشامی مەیزیشی پێدەوترا،

was first domesticated from teosinte, a grass native to Mesoamerica.

کە لە جۆرێک گەنمەشامی مەکسیکی لە ناوچەی ناوەڕاست و باشوری ئەمریکا بەرهەم هاتبوو.

Teosinte’s rock-hard seeds were barely edible,

تۆوی تیۆسنەت زۆر رەق و بەکەڵک خوادن نەدەهات،

but its fibrous husk could be turned into a versatile material.

بەڵام گەڵا و ڕیشاڵەکانی بۆ حەسیر درووست کردن بە سوود بوون.

Over the next 4,700 years, farmers bred the plant into a staple crop,

لە ماوەی ٤٧٠٠ ساڵدا، ئەم جۆرە بۆ خوادنی ئاژەڵان بەرهەم هات،

with larger cobs and edible kernels.

کە تەزووەکانی درێژتر و ناوکەکەشی بۆ خواردن شیاو بوو.

As maize spread throughout the Americas, it took on an important role,

پاشان مەیز بە ئەمریکادا بڵاوبوویەوە، ڕۆڵێکی گرنگی بینی،

with multiple indigenous societies revering a “Corn Mother”

دانیشتوانە ڕەسەنەکان گەنمەشامییان بە دایکە پیرۆز دەناساند،

as the goddess who created agriculture.

کە وەک خواوەندێک کشتوکاڵی درووست کردووە.

When Europeans first arrived in America, they shunned the strange plant.

کاتێک ئەوروپییەکان گەیشتنە ئەمریکا گرنگیان بەم دانەوێڵەیە نەدا.،

Many even believed it was the source of physical and cultural differences

زۆرێک پێیان وابوو ئەم دانەوێڵەیە هۆکاری جیاوازی کەلتوری و جەستەی نێوانیان

between them and the Mesoamericans.

ئەوروپییەکان و میزۆئەمریکییەکانە.

However,

لەگەڵ ئەوەشدا،

their attempts to cultivate European crops in American soil quickly failed,

بەرهەم هێنانی دانەوێڵەی ئەوروپییەکان لە خاکی ئەمریکا دەمودەست شکستی هێنا،

and the settlers were forced to expand their diet.

بۆیە ئەوروپییەکان ناچار بوون دانەوێڵەیتر بەکار بهێنن.

Finding the crop to their taste, maize soon crossed the Atlantic,

بەهۆی ئەوەی گەنمەشامییان لا پەسند بوو، زوو گوازرایەوە بۆ ئەوروپا،

where its ability to grow in diverse climates made it a popular grain

بەهۆی توانایی خۆ گونجاندن لەگەڵ کەش و هەوای جیاواز، ئەم دانەوێڵەیە

in many European countries.

لە چەندین وڵاتی ئەوروپی بەناوبانگ بوو.

But the newly established United States was still the corn capital of the world.

بەڵام وڵاتی تازەی ویلایەتە یەکگرتووەکان پایتەختی گەنمەشامی بوو.

In the early 1800’s, different regions across the country

لە سەرەتاکانی ١٨٠٠، لە ناوچەی جیاوازی وڵات

produced strains of varying size and taste.

گەنمەشامی جیاواز لە قەبارە و ڕەنگ بەرهەم دەهات.

In the 1850’s, however,

لەگەڵ ئەوەشدا، لە ناوەراستی سەدەی نۆزدە

these unique varieties proved difficult for train operators to package,

هەمە چەشنی بەرهەمی گەنمەشامی کێشەی بۆ گواستەوە و لە قتونان درووست دەکرد،

and for traders to sell.

ساغ کردنەوەی لە بازار بۆ فرۆشیارانیش قورس بوو.

Trade boards in rail hubs like Chicago encouraged corn farmers

یەکێتییە بازرگانییەکانی وەک یانەی شیکاگۆ، هانی جوتیارانی دەدا

to breed one standardized crop.

کە یەک جۆر گەنمەشامی بەرهەم بهێنن.

This dream would finally be realized at 1893’s World’s Fair,

لە کۆڕبەندی جیهانی ١٨٩٣، لە کۆتایدا ئەم خەونە هاتە دی،

where James Reid’s yellow dent corn won the Blue Ribbon.

کاتێک گەنمەشامی ددانی زەردی جەیمس ریەید قردێلەی شینی بردەوە.

Over the next 50 years, yellow dent corn swept the nation.

لە ماوەی ٥٠ ساڵدا گەنمەشامی ددان زەرد لە گشت شوێنێک دەچێنرا.

Following the technological developments of World War II,

دوای بەرەوپێشچوونی تەکنەلۆژیا دوای جەنگی جیهانی دووەم،

mechanized harvesters became widely available.

دروێنەی میکانیکی بە شێوەیەکی بەرفراوان بەردەست کرا.

This meant a batch of corn that previously took a full day to harvest by hand

ئەمە بە واتای ئەوە دێت ئەو دروێنە دەستییەی کە ڕۆژێکی پێدەچوو

could now be collected in just 5 minutes.

دەتوانرا لە ماوەی ٥ خولەکدا دروێنە بکرێت.

Another wartime technology, the chemical explosive ammonium nitrate,

تەکنەلۆژیایەکیتر جەنگ، ماددەی کیمیایی تەقینەوەی ناترۆجینی ئامۆنی،

also found new life on the farm.

لە کێڵگەکان بەکار دەهێنرا.

With this new synthetic fertilizer,

ئەم بەکارهێنانە بۆ پەین و باشکردنی بەرهەم بوو،

farmers could plant dense fields of corn year after year,

جوتیارەکان دەیانتوانی کێڵگەکان بە شێوەی چڕ و پڕ ساڵ دوای ساڵ بچێنن،

without the need to rotate their crops and restore nitrogen to the soil.

بە بێ ئەوەی ساڵانە بەرهەمەکانیان بگۆڕن و نایترۆجین بۆ خاک بگێڕنەوە.

While these advances made corn an attractive crop to American farmers,

ئەم پێشکەوتنانە بوونە هۆکاری پەسندی گەنمەشامی لای جوتیارە ئەمریکییەکان،

US agricultural policy limited the amount farmers could grow

یاسای کشتوکاڵی ئەمریکی سنوری بۆ چاندنی گەنمەشامی لە لایەن جوتیارانە دانا

to ensure high sale prices.

بۆ دڵنیابوون لە بەرزی نرخی گەنمەشامی.

But in 1972, President Richard Nixon removed these limitations

بەڵام لە ساڵی ١٩٧٢ سەرۆک ریچارد نیکسۆن ئەم بەربەستەی لادا،

while negotiating massive grain sales to the Soviet Union.

کاتێک دانوستانی فرۆشتنی دانەوێڵەی لەگەڵ یەکێتی سۆڤیەت دەکرد.

With this new trade deal and WWII technology,

لەگەڵ ئەم ڕیکەوتنە ئابورییە و تەکنەلۆژیای دوای جەنگی جیهانی دووەم،

corn production exploded into a global phenomenon.

گەشەی چاندنی گەنمەشامی گەشەیەکی جیهانی بەخۆیەوە بینی.

These mountains of maize inspired numerous corn concoctions.

بەرهەمە زۆری مەیز بووە هۆی بەکارهێنانی ئەم دانەوێڵەیە لە چەندین ژەمەدا.

Cornstarch could be used as a thickening agent for everything from gasoline to glue

ئاردی گەنمەشامی دەکرێت وەک ماددەی چڕکردنەوە لە چەندین بەهەمی بەنزین و لکێنەر

or processed into a low-cost sweetener known as High-Fructose Corn Syrup.

یان وەک شیرینکردنەوەیەکی هەرزان بۆ بەرهەم هێنانی شلەی تایبەت بەکاربهێنرێت.

Maize quickly became one of the cheapest animal feeds worldwide.

مەیز بووە هەرزانترین بەهەمی خۆراکی ئاژەڵ لە جیهان.

This allowed for inexpensive meat production,

ئەمەش ڕێگە خۆشکەر بوو بۆ بەهەم هێنانی گۆشتی کەمتێچوو،

which in turn increased the demand for meat and corn feed.

ئەمەش ڕیگەخۆشکەر بوو بۆ بەرزکردنەوەی خواستی گۆشت و گەنمەشامی.

Today, humans eat only 40% of all cultivated corn,

لە ئێستادا، مرۆڤ تەنها سەدا ٤٠ی دانەوێڵەی بەرهەم هێنراو دەخوات،

while the remaining 60% supports consumer good industries worldwide.

لە کاتێکدا، سەدای ٦٠ بەرهەمی دانەوێڵە بۆ جۆرەکانیتری بازرگانی جیهانی بەکاردەهێنرێت.

Yet the spread of this wonder-crop has come at a price.

لەگەڵ ئەوەشدا، بڵاوبوونەوەی ئەم دانەوێڵەیە بە خۆرایی نەبوو،

Global water sources are polluted by excess ammonium nitrate from cornfields.

سەرچاوە ئاوییەکان بە هۆی پەینی نایترۆجینی کێڵگەکانی گەنمەشامی پیس دەبێت.

Corn accounts for a large portion of agriculture-related carbon emissions,

گەنمەشامی بەرپرسیارە لە دەردانی گازە کاربۆنییە زیانبەخشەکان،

partly due to the increased meat production it enables.

بە هۆی ئەوەی کە ڕیگەخۆشکەرە بۆ گەشەی بەرهەمهێنانی گۆشت.

The use of high fructose corn syrup may be a contributor to diabetes and obesity.

بەکارهێنانی شلەی شیرینکەرەوەی گەنمەشامی دەبێتەی هۆی قەڵەوی و شەکرە.

And the rise of monoculture farming

چاندنی گەنمەشامی هۆکاری تاک بەرهەمی کشتوکاڵییە کە

has left our food supply dangerously vulnerable to pests and pathogens—

دەبێتە مەترسی زیانگەیاندن بە بەرهەمهێنانی خۆراک بەتایبەت لەلایەن مێرووە زیانبەخشەکان

a single virus could infect the world’s supply of this ubiquitous crop.

بە تایبەت یەک ڤایرۆس دەتوانێت کۆی بەرهەمی گەنمەشامی جیهان لەناو ببات.

Corn has gone from a bushy grass

گەنمەشامی لە گژوگیایەکەوە

to an essential element of the world’s industries.

بۆ گرنگترین پێداویستی پیشەسازی جیهان گۆڕاوە.

But only time will tell if it has led us into a maze of unsustainability.

تەنها کات ڕوونی دەکاتەوە گەنمەشامی مرۆڤی بەرەو هەڵدێری نادڵنیایی بردووە.