How one scientist took on the chemical industry - Mark Lytle

436,945 views ・ 2020-03-17

TED-Ed


ဗီဒီယိုကိုဖွင့်ရန် အောက်ပါ အင်္ဂလိပ်စာတန်းများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။

Translator: Sanda Aung Reviewer: Myo Aung
00:06
In 1958, Rachel Carson received a letter
0
6841
3030
၁၉၅၈ ခုနှစ်တွင် Rachel Carson ဟာ စာတစ်စောင် ရခဲ့ရာ
00:09
describing songbirds suddenly dropping from tree branches.
1
9871
3409
တေးသီငှက်တွေ သစ်ကိုင်တွေပေါ်မှ ရုတ်တရက် ပြုတ်ကျလာနေကြတာ သိလာခဲ့ရတယ်။
00:13
The writer blamed their deaths on a pesticide called DDT
2
13280
3640
စာရေးပို့သူက ငှက်တွေ သေရတာဟာ DDT ခေါ် ပိုးသတ်ဆေးကြောင့် ဖြစ်တယ်၊
00:16
that exterminators had sprayed on a nearby marsh.
3
16920
3000
မကြာမီတုန်းက ပိုးသတ်သူတွေက အနီးရှိ စိမ့်တောတွေမှာ ဆေးဖြန်းခဲ့ကြလို့ ဆိုပါတယ်။
00:19
The letter was the push Carson needed to investigate DDT.
4
19920
3740
အဲဒီစာဟာ Carson အား DDT ကို စုံစမ်းဖို့ နှိုးဆွပေးလိုက်ပါတယ်။
00:23
She had already heard from scientists and conservationists who were worried
5
23660
4040
သူမဟာ သိပ္ပံပညာရှင်များနဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်ကို ထိန်းသိမ်းထားလိုကြသူတို့ထံမှနေပြီး
00:27
that rampant use of the pesticide posed a threat to fish, birds,
6
27700
4532
ပိုးသတ်ဆေးကို နေရာတိုင်းမှာ သုံးနေခြင်းက ငါးတွေ၊ ငှက်တွေနဲ့
လူသားကိုယ်၌ အတွက်ပါ အန္တရာယ် ဖြစ်နိုင် ကြောင်း စိုးရိမ်မှုတွေ သိထားသူပါ။
00:32
and possibly humans.
7
32232
1630
00:33
She began to make inquiries through government contacts
8
33862
3058
သူမဟာ နှစ်ပေါင်း များစွာကြာ သူမ အလုပ်လုပ်ခဲ့ဘူးတဲ့
00:36
from her years working in the United States Bureau of Fisheries.
9
36920
3436
United States Bureau of Fisheries ရှိ အဆက်အသွယ်များမှ စုံစမ်းကြည့်ခဲ့တယ်။
00:40
She asked: “what has already silenced the voices of spring?”
10
40356
5145
“နွေဦး တေးသံကို တိတ်သွားအောင် လုပ်ပစ်ခဲ့တာ ဘာများလဲ” သူမက မေးကြည့်ခဲ့တယ်။
00:45
In 1962, Carson published her findings in "Silent Spring."
11
45501
5283
၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် Carson ဟာ သူမ တွေ့ရှိခဲ့ တာကို "Silent Spring" စာအုပ်ထဲ ရေးခဲ့တယ်။
သူမရဲ့ စာအုပ်က ဓာတုပစ္စည်းတွေ အလွဲ သုံးစားမှုတွေကို မှတ်တမ်းတင်ခဲ့ပြီး
00:50
Her book documented the misuse of chemicals
12
50784
2730
သဘာဝနှင့်လူ့ကျန်းမာရေးအတွက် ၎င်းတို့ရဲ့ အန္တရာယ်ကို ထောက်ပြခဲ့တယ်။
00:53
and their toll on nature and human health.
13
53514
2860
00:56
"Silent Spring" immediately drew both applause and impassioned dissent—
14
56374
4963
"Silent Spring" ချက်ချင်း ချီးမွမ်းခံခဲ့ရ သလို လုံးဝလက်မခံသူတွေ ပေါ်လာခဲ့ကြပြီး
01:01
along with vicious personal attacks on the author.
15
61337
2910
စာရေးသူကို သည်းသည်းမဲမဲ တိုက်ခိုက်လာခဲ့ကြပါတယ်။
01:04
How did this mild-mannered biologist and writer ignite such controversy?
16
64247
5876
နူးညံ့သိမ်မွေ့တဲ့ ဇီဝဗေဒပညာရှင်က ဘယ်လို လုပ် အဲဒီလို ငြင်းခုံမှုကို ဆွပေးခဲ့တာလဲ။
01:10
Carson began her career as a hardworking graduate student,
17
70123
3650
Carson ဟာ အလုပ်ကို ကြိုးစားအားထုတ်တဲ့ ဘွဲ့ယူ ကျောင်းသား အဖြစ် စတင်ခဲ့ပြီး
01:13
balancing her studies in biology at John Hopkins University
18
73773
3811
John Hopkins University မှာ ဇီဝဗေဒကို လေ့လာရင်း
အချိန်ပိုင်း အလုပ်တွေကို လုပ်ကိုင်ခဲ့ရတယ်။
01:17
with part time jobs.
19
77584
1350
01:18
Still, she had to leave school before completing her doctorate
20
78934
3270
ဒါပေမဲ့ မကျန်းမာတဲ့ ဖခင်နဲ့ ညီမလေးကို စောင့်ရှောက်ပေးရန်
01:22
to provide for her ailing father and sister.
21
82204
3070
သူမရဲ့ ပါရဂူဘွဲ့သင်တန်း မပြီးဆုံးခင် ထွက်သွားခဲ့ရတယ်။
01:25
Carson found part time work with the Bureau of Fisheries
22
85274
3040
Bureau of Fisheries အတွက် အဏ္ဏဝါ ဇီဝဗေဒ ရေဒီယို အစီအစဉ်အတွက်
01:28
writing for a radio program on marine biology.
23
88314
3650
ရေးပေးသူအဖြစ် Carson ဟာ အချိန်ပိုင်း အလုပ်ကို လုပ်ခဲ့တယ်။
01:31
Her ability to write materials that could hold the general public’s attention
24
91964
4090
အများပြည်သူရဲ့ အာရုံကိုဆွဲဆောင်နိုင်အောင် သူမ ရေးသားနိုင်တာကို
01:36
impressed her superiors, and in 1936,
25
96054
3260
သူမ အကြီးအကဲတို့က အားကျမိလို့ ၁၉၃၆ ခုနှစ်တွင်
01:39
she became the second woman to be hired at the Bureau full time.
26
99314
4040
သူမဟာ အဲဒီ ဗျူရိုတွင် အချိန်ပြည့် အလုပ် ရတဲ့ ဒုတိယအမျိုးသမီး ဖြစ်လာခဲ့တယ်။
01:43
In 1941, she published the first of three books on the ocean,
27
103354
4415
၁၉၄၁ ခုနှစ်တွင် သူမဟာ သမုဒ္ဒရာဆိုင်ရာ စာအုပ်သုံးအုပ်အနက်
01:47
combining science with lyrical meditations on underwater worlds.
28
107769
4396
ပထမစာအုပ် ထုတ်ဝေခဲ့ရာ သိပ္ပံပညာကို ရေအောက် ကမ္ဘာရဲ့ အလှတရားနဲ့ ရေးဖွဲ့ခဲ့တယ်။
01:52
These explorations resonated with a wide audience.
29
112165
4349
သူမရဲ့ စူးစမ်းမှုတွေဟာ ကျယ်ပြန့်တဲ့ တုံ့ပြန်မှုကို ရရှိခဲ့တယ်။
01:56
In "Silent Spring," Carson turned her attention
30
116514
2968
"Silent Spring" ထဲမှာကျတော့ Carson ဟာ လူသားရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေ
01:59
to the ways human actions threaten the balance of nature.
31
119482
4342
သဘာဝတရားရဲ့ ချိန်ခွင်လျှာကို ခြိမ်းခြောက်နေတာကို အလေးပေး ထောက်ပြခဲ့တယ်။
02:03
DDT was originally used during World War II to shield crops from insects
32
123824
5156
ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်းမှာ ကောက်ပဲသီးနှံတွေကို ပိုးမွှားများမှ ကာကွယ်ပေးရန် နဲ့
စစ်သားတွေကို ပိုးမွှားများမှ ရရှိတဲ့ ရောဂါ များမှ ကာကွယ်ပေးရန် DDT ကို သုံးခဲ့ကြတယ်။
02:08
and protect soldiers from insect-borne diseases.
33
128980
3510
02:12
After the war, it was routinely sprayed in wide swaths to fight pests,
34
132490
4847
စစ်ပြီးသွားတဲ့ နောက်မှာ အဲဒီပိုးသတ်ဆေးကို ကျယ်ပြန့်စွာ ကြဲဖြန်းပေးလာခဲ့ကြပြီး
မကြာခဏဆိုသလို အကျိုးရှိမှန်းတောင် မသိခဲ့ကြပါ။
02:17
often with unforeseen results.
35
137337
2310
02:19
One attempt to eradicate fire ants in the southern U.S.
36
139647
3239
တခါတုန်းက အမေရိက တောင်ပိုင်းမှာ ပုရွက်ဆိတ် တမျိုးကို သုတ်သင်ရန် ကြိုးပမ်းစဉ်
02:22
killed wildlife indiscriminately, but did little to eliminate the ants.
37
142886
6174
တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်တွေ ချေမှုန်းခံလိုက်ရကာ ပုရွက်ဆိတ် အနည်းငယ်မျှ သုတ်သင်နိုင်ခဲ့တယ်။
02:29
In spite of this and other mishaps, the US Department of Agriculture
38
149060
4110
အဲဒါနဲ့ အခြား မအောင်မှုတွေ ရှိခဲ့ပေမဲ့ US Department of Agriculture နဲ့
02:33
and chemical companies extolled the benefits of DDT.
39
153170
3926
ဓာတုကုမ္ပဏီတွေဟာ DDT ရဲ့ အကျိုးကျေးဇူး တွေကို ချီးကျူးလို့ မဆုံးနိုင်ခဲ့ကြပါ။
02:37
There was little regulation or public awareness about its potential harm.
40
157096
4074
အဲဒါအတွက် စည်းကမ်းချက်တွေ နည်းပါးခဲ့ပြီး ပြည်သူတွေ ရှိနိုင်ခြေအန္တရာယ် မသိခဲ့ပါ။
02:41
But Carson showed how the overuse of chemicals
41
161170
3224
ဒါပေမဲ့ Carson ဟာ ဓာတုပစ္စည်းတွေ အလွန်အကျွံသုံးစွဲမှုက
02:44
led to the evolution of resistant species—
42
164394
3022
ပိုးမွှား မျိုးစိတ်တွေရဲ့ ခံနိုင်ရည်ကို ဆင့်ကဲမြှင့်ပေးခဲ့လို့
02:47
which, in turn, encouraged the development of deadlier chemicals.
43
167416
4330
ပိုလို့ကို အန္တရာယ်များတဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေ ထုတ်လုပ်လာနေရပုံကို ထောက်ပြခဲ့ပါတယ်။
02:51
Since DDT does not dissolve in water,
44
171746
2584
DDT ဟာ ရေထဲတွင် မပျော်နိုင်လို့
02:54
she asserted that over time it would accumulate in the environment,
45
174330
4472
အချိန်ကြာလာတာနဲ့အမျှ ပတ်ဝန်းကျင်ထဲမှာ
02:58
the bodies of insects, the tissues of animals who consume those insects,
46
178802
4299
ပိုးမွှားတွေရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ထဲ၊ ပိုးမွှားတွေ စားသုံးတဲ့ သတ္တဝါတွေရဲ့ တစ်ရှူးများထဲမှာ၊
အဆုံးမှာ လူသားတို့ထဲမှာပါ စုစည်းလာမှာကို အခိုင်အမာ ညွှန်ပြခဲ့တယ်။
03:03
and eventually humans.
47
183101
1740
03:04
She suggested that exposure to DDT might alter the structure of genes,
48
184841
5066
DDT နဲ့ ထိတွေ့မှုကြောင့် မျိုးရိုးဗီဇ ဖွဲ့စည်းပုံ ပြောင်းလဲသွားနိုင်ပြီး
03:09
with unknown consequences for future generations.
49
189907
3820
အနာဂတ် မျိုးဆက်များအဖို့ မသိရတဲ့ အကျိုး ဆက်တွေ ရှိလာနိုင်တာကို သတိပေးခဲ့ပါတယ်။
03:13
The response to "Silent Spring" was explosive.
50
193727
3445
"Silent Spring" အား တုံ့ပြန်မှုဟာ ပေါက်ကွဲမှုနဲ့ တူခဲ့ပါတယ်။
လူအများအပြားအတွက် အဲဒီစာအုပ်က ဧရာမအန္တရာယ် များနိုင်တဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေ ထိန်းချုပ်ရန်
03:17
For many people the book was a call to regulate substances
51
197172
3370
03:20
capable of catastrophic harm.
52
200542
2400
လှုံ့ဆော်ချက် ဖြစ်လာခဲ့တယ်။
03:22
Others objected that Carson hadn’t mentioned DDT’s role
53
202942
3860
လူသားရဲ့ ကျန်းမာရေးအား ပိုးမွှားတွေ ခြိမ်း ခြောက်မှု ထိန်းချုပ်ရာမှာ DDT အရေးပါတာကို
03:26
controlling the threat insects posed to human health.
54
206802
3630
Carson ဟာ ထည့်သွင်း မဖေါ်ပြခဲ့တာကို ဆင်ခြေ ပေး ငြင်းခုန်ကြတဲ့ သူတွေလည်း ရှိခဲ့ကြတယ်။
03:30
Former Secretary of Agriculture Ezra Taft Benson demanded to know
55
210432
4853
စိုက်ပျိုးရေးဝန်ကြီးဟောင်း Ezra Taft Benson ဆိုရင်
03:35
“why a spinster with no children was so concerned about genetics?”
56
215285
5212
“ကလေးမရှိ အပျိုဟိုင်းက မျိုးရိုးဗီဇကိစ္စ ဒီလောက် စိုးရိမ်နေတာ ဘာကြောင့်လဲ”
03:40
and dismissed Carson as “probably a Communist.”
57
220497
4270
မေးလိုက်ပြီး Carson ဟာ “ကွန်မြူနစ်ဖြစ်ဖို့ များတယ်”လို့ ရှုတ်ချလိုက်တယ်။
03:44
A lawyer for a pesticide manufacturer alluded to Carson and her supporters
58
224767
5029
ပိုးသတ်ဆေး ကုမ္ပဏီရဲ့ ရှေ့နေက Carson နဲ့ သူမရဲ့ နောက်လိုက်တွေကို
03:49
as “sinister influences” aiming to paint businesses as “immoral.”
59
229796
5783
လုပ်ငန်းရှင်တွေကို “ယုတ်မာသူတွေ”လို ပုံ ဖေါ်လိုတဲ့ “ဩဇာပေးမှုတွေ” စွပ်စွဲခဲ့ကြတယ်။
အမှန်တကယ်က၊ ဓာတုပစ္စည်းတွေရဲ့ ကောင်းမှုတွေ ကို ကျယ်ပြန့်စွာ ရေးနေကြချိန်မှာ Carson ဟာ
03:55
In reality, Carson had focused on the dangers of chemicals
60
235579
3520
03:59
because they weren’t widely understood, while the merits were well publicized.
61
239099
4503
အများပြည်သူတွေ နားမလည်ကြတဲ့ အန္တရာယ်တွေကို အာရုံစိုက်စေလိုခဲ့တာပါ။
04:03
She rejected the prevailing belief that humans
62
243602
2406
လူသားဟာ သဘာဝတရားကို ထိန်းချုပ်သင့်ပြီး ထိန်းချုပ်ရမယ် ဆိုတဲ့
04:06
should and could control nature.
63
246008
2728
အများရဲ့ ခံယူချက်ကို သူမဟာ ငြင်းပယ်ခဲ့တယ်။
04:08
Instead, she challenged people to cultivate
64
248736
2800
အဲဒီအစား လူသားဟာ “သဘာဝကို မဟုတ်ဘဲ၊ မိမိကို မိမိ ရင့်ကျက်အောင်၊ ကျွမ်းကျင်အ​ောင်”
04:11
“maturity and mastery, not of nature, but of ourselves.”
65
251536
5150
လျေ့ကျင့်ဖို့ လိုတယ်လို့ စိန်ခေါ်ခဲ့ပါတယ်။
04:16
Carson died of cancer in 1964,
66
256686
3530
Carson ဟာ ကင်ဆာရောဂါနဲ့ ၁၉၆၄ ခုနှစ်တွင် ကွယ်လွန်သွားခဲ့ရာ၊
04:20
only two years after the publication of "Silent Spring."
67
260216
3690
"Silent Spring" စာအုပ်ထုတ်ဝေပြီးလို့ နှစ်နှစ်အတွင်းမှာပါ။
04:23
Her work galvanized a generation of environmental activists.
68
263906
4678
သူမစာအုပ်က ပတ်ဝန်းကျင်ကို တက်ကြွတိုက်ပွဲ ဝင်မယ့် မျိုးဆက်ကို ပေါက်ဖွားလာစေခဲ့ပါတယ်။
04:28
In 1969, under pressure from environmentalists,
69
268584
3740
၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင် ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး သမားတို့ရဲ့ ဖိအားပေးမှုကြောင့်
04:32
Congress passed the National Environmental Policy Act
70
272324
3722
ကွန်ဂရက်ဟာ National Environmental Policy Act ကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ရာ
04:36
that required federal agencies to evaluate environmental impacts of their actions.
71
276046
5513
ဆက်ဒရယ် အေဂျင်စီများက သူတို့ လုပ်ဆောင်ချက် တွေရဲ့ အကျိုးဆက်တွေ အကဲခတ်လာရပါတယ်။
04:41
To enforce the act,
72
281559
1430
အဲဒီ ဥပဒေကို ရုပ်လုံးဖေါ်ဖို့
04:42
President Richard Nixon created the Environmental Protection Agency.
73
282989
4227
သမ္မတ Richard Nixon ဟာ Environmental Protection Agency ကို ထူထောင်ခဲ့ရတယ်။
04:47
And in 1972, the EPA issued a partial ban on the use of DDT.
74
287216
6350
၁၉၇၂ တွင် EPA မှ DDT သုံးစွဲမှု တစ်စိတ် တစ်ပိုင်း တားမြစ်ချက်ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့တယ်။
04:53
Long after her death, Rachel Carson continued to advocate for nature
75
293566
4688
Rachel Carson ဟာ သူမသေဆုံးသွားတဲ့ နောက်မှာတောင် သူမရဲ့ ရေးသားချက်များဖြင့်
04:58
through the lingering impact of her writing.
76
298254
2680
ပတ်ဝန်းကျင်ရဲ့ အကျိုးကို ရှေ့ဆက် ထမ်းဆောင်ပေးနေတုန်းပါပဲ။
ဤဝဘ်ဆိုဒ်အကြောင်း

ဤဆိုက်သည် သင့်အား အင်္ဂလိပ်စာလေ့လာရန်အတွက် အသုံးဝင်သော YouTube ဗီဒီယိုများနှင့် မိတ်ဆက်ပေးပါမည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှ ထိပ်တန်းဆရာများ သင်ကြားပေးသော အင်္ဂလိပ်စာသင်ခန်းစာများကို သင်တွေ့မြင်ရပါမည်။ ဗီဒီယိုစာမျက်နှာတစ်ခုစီတွင် ပြသထားသည့် အင်္ဂလိပ်စာတန်းထိုးများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။ စာတန်းထိုးများသည် ဗီဒီယိုပြန်ဖွင့်ခြင်းနှင့်အတူ ထပ်တူပြု၍ လှိမ့်သွားနိုင်သည်။ သင့်တွင် မှတ်ချက်များ သို့မဟုတ် တောင်းဆိုမှုများရှိပါက ဤဆက်သွယ်ရန်ပုံစံကို အသုံးပြု၍ ကျွန်ုပ်တို့ထံ ဆက်သွယ်ပါ။

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7