What is an aurora? - Michael Molina

Translator: Tun Lin Aung + 1 Reviewer: sann tint

Every second,

စက္ကန့်တိုင်းမှာ

one million tons of matter is blasted from the Sun

တစ်နာရီ မိုင်တစ်သန်း အလျင်ဖြင့် ဒြပ်ထု တန်ချိန် တစ်သန်းဟာ

at the velocity of one million miles per hour,

နေမင်းကြီးထံမှ အဟုန်ပြင်းစွာ ပေါက်ကွဲလို့ထွက် လာပါပြီ... ပြီးတော့

and it's on a collision course with Earth!

ဒါတွက ကမ္ဘာမြေနဲ့ ဝင်တိုက်မည့် လမ်းကြောင်းပေါ်မှာပါ။

But don't worry,

ဒါပေမဲ့..မစိုးရိမ်ပါနဲ့။

this isn't the opening of a new Michael Bay movie.

ဒါက မိုက်ကယ် ဘေးရိုက်တဲ့ ဇာတ်ကားသစ်ရဲ့ ဇာတ်လမ်းနိဒါန်း မဟုတ်လို့ပါ။

This is The Journey of the Polar Lights.

ဒါဟာ ဝန်ရိုးစွန်း အလင်းတွေရဲ့ ခရီးစဉ် ပါပဲ။

The northern and southern lights, also known as the aurora Borealis

ဥတ္တရအလင်းနဲ့ ဒက္ခိဏအလင်းရယ်လို့ အသီးသီး ခေါ်ဆိုကြတဲ့

and aurora Australis, respectively,

မြောက်ပိုင်းနဲ့ တောင်ပိုင်း အလင်းတွေဟာ

occur when high energy particles from the Sun

လေထုမှ လျှပ်ပြယ် အက်တမ်တွေနဲ့

collide with neutral atoms in our atmosphere.

နေမှ စွမ်းအင်မြင့် အမှုန်တွေ တိုက်မိရာက ဖြစ်လာတာပါ။

The energy emitted from this crash produces a spectacle of light

ဒီဝင်တိုက်မှုက ထုတ်လွှတ်တဲ့ စွမ်းအင်ဟာ အလင်းဆန်းတစ်မျိုးထွက်လို့

that mankind has marveled at for centuries.

လူသားတွေ ရင်သပ် ရှုမဆုံးခဲ့ရတာ ရာစုနှစ်ပေါင်းများစွာရယ်ပါ။

But the particles' journey isn't just as simple

သို့သော် အမှုန်တွေရဲ့ ခရီးစဉ်ဟာ နေမှ စွန့်ခွာကာ

as leaving the Sun and arriving at Earth.

ကမ္ဘာထံ ဆိုက်ရောက်ရုံမျှမကပါ။

Like any cross-country road trip, there's a big detour

တောတွင်းဖြတ်တဲ့ ခရီးလမ်းလိုမျိုး အကွေ့အကောက် ထူပြောပြီး

and nobody asks for directions.

လမ်းညွှန်တောင်းသူမရှိပါဘူး

Let's track this intergalactic voyage

ခရီးရဲ့ အဓိက သုံးနေရာကို အာရုံစိုက်ရင်း

by focusing on three main points of their journey:

ဂြိုဟ်တွေကြားက ဒီခရီးရှည်ကိုခြေရာခံရအောင်။ .

leaving the Sun, making a pit stop in the Earth's magnetic fields,

နေမှ ထွက်ခွာ၊ ကမ္ဘာ့ သံလိုက်စက်ကွင်းထဲ ခရီးထောက်နားပြီး

and arriving at the atmosphere above our heads.

တို့ ဦးခေါင်းတွေထက်က လေထုထံ ဆိုက်ရောက်တယ်ပေါ့။

The protons and electrons creating the northern lights

ဥတ္တရအလင်း ဖန်းဆင်းပေးတဲ့ အီလက်ထရွန်နဲ့ ပရိုတွန်တွေက

depart from the Sun's corona.

နေရဲ့ ရောင်ခြည်ဝန်းက ထွက်ခွာတာပါ။

The corona is the outermost layer of the Sun's atmosphere

ရောင်ခြည်ဝန်းက နေလေထုရဲ့ အပြင်ဘက်ဆုံးအလွှာ ဖြစ်ပြီး

and is one of the hottest regions.

ပူပြင်းဆုံး နယ်ပယ်တွေအနက် တစ်ခုပါ။

Its intense heat causes the Sun's hydrogen and helium atoms to vibrate

ဒီအလွှာရဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ အပူက နေမင်းရဲ့ ဟိုက်ဒရိုဂျင်နဲ့ ဟီလီယံ အက်တမ်တွေကို

and shake off protons and electrons

တုန်ခါကာ ပရိုတွန်နဲ့ အီလက်ထရွန်တွေကို

as if they were stripping off layers on a hot, sunny day.

ခါထုတ်ပစ်ပုံက နေပြင်းတဲ့ ရက်ဆို အလွှာလိုက် ခွါချသမို့

Impatient and finally behind the wheel,

မခံသာသည့် အဆုံး ပဲ့ထိန်းဘီး နောက်ကွယ်မှာ

these free protons and electrons move too fast

လွတ်လပ်တဲ့အီလက်ထရွန်နဲ့ ပရိုတွန်တွေဟာ နေရဲ့ဒြပ်ဆွဲငင်မှုက

to be contained by the Sun's gravity

အဟန့်အတားပြုခံရဖို့ အလျင်အမြန် ရွေ့လျားကာ

and group together as plasma, an electrically charged gas.

လျှပ်စစ်ဓာတ်ဆောင် ဓာတ်ငွေ့ဖြစ်တဲ့ ပလဇ်မာအဖြစ် စုရုံးအုပ်စုဖွဲ့ပါတယ်။

They travel away from the Sun as a constant gale of plasma,

ပလဇ်မာတွေက အတောမသတ်တဲ့ မုန်တိုင်းလို နေမှဝေးရာ ထွက်လာတာကို

known as the solar wind.

နေမုန်တိုင်း လို့သိကြတယ်။

However, the Earth prevents the solar wind from traveling straight into the planet

ဒါပေမဲ့ ကမ္ဘာက မြေပြင်ထံ တည့်တိုးဝင်နေတဲ့ နေမုန်တိုင်းကို သံလိုက်လွှာမှာ

by setting up a detour, the magnetosphere.

ကွေ့ပတ်စေလိုက်ခြင်းဖြင့် ဟန့်တားပါတယ်။

The magnetosphere is formed by the Earth's magnetic currents

သံလိုက်လွှာကို ကမ္ဘာ့ သံလိုက်စီးကြောင်းတွေက ဖြစ်ပေါ်စေကာ

and shields our planet from the solar winds

ကမ္ဘာ့ပတ်ပတ်လည်ကို အမှုန်တွေပို့လွှတ်ရင်း

by sending out the particles around the Earth.

နေမုန်တိုင်းများ ဒဏ်မှ ဒီဂြိုဟ်ကို ကာရံပါတယ်။

Their opportunity to continue the journey down to the atmosphere

ခရီးသွားများရဲ့ လှိုင်းသစ်တစ်လုံးက သံလိုက် လွှာကို စီးနင်းတဲ့အခါ

comes when the magnetosphere is overwhelmed by a new wave of travelers.

သူတို့ရဲ့ ခရီးစဉ်ဆက်ဖို့ အခွင့်အလမ်းက လေထုထဲ ထိုးဆင်းသွားပါတယ်။

This event is coronal mass ejection,

ဒါက ရောင်ခြည်ဝန်း အစုလိုက် ထုတ်တာပါ

and it occurs when the Sun shoots out

ပြီးတော့ နေမုန်တိုင်းထဲကို နေက ပလဇ်မာ

a massive ball of plasma into the solar wind.

အမြောက်အမြား ပစ်ထုတ်တဲ့အခါ ဒါ ဖြစ်ပေါ်ပါတယ်။

When one of these coronal mass ejections collides with Earth,

ရောင်ခြည်ဝန်းထုတ်တဲ့ အရာတွေထဲမှ တစ်ခုဟာ ကမ္ဘာနဲ့တိုက်မိတဲ့အခါ

it overpowers the magnetosphere and creates a magnetic storm.

၎င်းက သံလိုက်လွှာကို ထိန်းကျောင်းကာ သံလိုက် မုန်တိုင်းဖန်းတီးပါတယ်

The heavy storm stresses the magnetosphere until it suddenly snaps back,

အားပြင်း မုန်တိုင်းက သံလိုက်လွှာကို ခပ်တင်းတင်း အဆွဲခံရတဲ့ သရေကွင်းလိုမျိုး

like and overstretched elastic band,

ရုတ်တရက် ဖြတ်တောက်ကာ နောက်လန်အောင် ဖိချလျက်

flinging some of the detoured particles towards Earth.

ကွေ့ပတ်သွားတဲ့ အမှုန်အချို့ကို ကမ္ဘာဆီ ပစ်လွှတ်ပါတယ်။

The retracting band of the magnetic field drags them down to the aurora ovals,

သံလိုက်စက်ကွင်း အဝန်းအဝိုင်းက ပြန်ဝင်လာတဲ့ အရာကို မိုးသောက်ပန်းဖြစ်ပေါ်ရာ

which are the locations of the northern and southern lights.

ရပ်ဝန်းတွေထံ ဆွဲချရာ အရပ်ဟာ မြောက်ပိုင်း၊ တောင်ပိုင်း အလင်းတွေရဲ့ ဒေသပါပဲ။

After traveling 93 million miles across the galaxy,

ကြယ်စုကိုဖြတ်ကာ မိုင်​ပေါင်း ၉၃ သန်း ခရီးနှင်ပြီးနောက်မှာတော့

the Sun's particles finally produce their dazzling light show

နေမင်း အမှုန်တွေက အဖော်တချို့ အကူနဲ့ အလင်းပြိုးပြက်ပြရင်း

with the help of some friends.

နောက်ပိတ်ဆုံး ပေါ်လာပါတယ်။

20 to 200 miles above the surface,

မြေမျက်နှာပြင် အထက် မိုင် ၂၀ မှ ၂၀၀ အတွင်း

the electrons and protons meet up with oxygen and nitrogen atoms,

အီလက်ထရွန်နဲ့ ပရိုတွန်တွေက၊ အောက်စီဂျင်နဲ့ နိုက်ထရိုဂျင် အက်တမ်တွေနှင့်ဆုံရာ

and they sure are happy to see each other.

သူတို့ချင်းတွေ့ရလို့ ပျော်ကြမှာ သေချာပါပဲ။

The Sun's particles high five the atoms, giving their energy

နေမင်း အမှုန်တွေက ကမ္ဘာ့ အောက်စီဂျင်နဲ့ နိုက်ထရိုဂျင်

to the Earth's neutral oxygen and nitrogen atoms.

အက်တမ်တွေကို သူတို့ရဲ့ စွမ်းအင်ပေးရင်း တေ့ဆိုင်ပါတယ်။

When the atoms in the atmosphere are contacted by the particles,

လေထုအတွင်းရှိ အက်တမ်တွေကို အမှုန်တွေက ထိတွေ့ချိန်မှာ

they get excited and emit photons.

အက်တမ်တွေ နိုးကြွားစေကာ ဖိုတွန်တွေ ထုတ်ပါတယ်။

Photons are small bursts of energy in the form of light.

ဖိုတွန်တွေဟာ အလင်းသဏ္ဍာန်ဖြင့် အသေးစား စွမ်းအင်လျှံထွက်ခြင်းတွေပါ။

The colors that appear in the sky

ကောင်းကင်မှာ ပေါ်လာတဲ့ အရောင်တွေက

depend on the wavelength of the atom's photon.

အက်တမ့် ဖိုတွန်ရဲ့ လှိုင်းအလျားပေါ် မူတည်ပါတယ်

Excited oxygen atoms are responsible for the green and red colors,

နိုးကြားနေတဲ့ အောက်စီဂျင် အက်တမ်က အနီနဲ့ အစိမ်းအတွက် တာဝန်ယူကာ

whereas excited nitrogen atoms produce blue and deep red hues.

နိုးကြားနေတဲ့ နိုက်ထရိုဂျင် အက်တမ်က အပြာနဲ့ အရောင်အရင့်တွေ ထုတ်တယ်။

The collection of these interactions

ဒီထိတွေ့မှု စုဝေးရာက

is what creates the northern and southern lights.

မြောက်ပိုင်းနဲ့ တောင်ပိုင်း အလင်းတွေ ဖန်တီးရာပါ။

The polar lights are best seen on clear nights

ယဉ်စွန်းတန်း အလင်းတွေကို မြောက်နဲ့ တောင်

in regions close to magnetic north and south poles.

သံလိုက်စွန်းနီးရာမှာ တိမ်စင်တဲ့ညဆို အကောင်းဆုံးမြင်ရတယ်

Nighttime is ideal

မိုးသောက်ပန်းက

because the Aurora is much dimmer than sunlight

နေရောင်ထက် အရောင်မှိန်လို့ ညပိုင်းဟာ စံနမူနာထားပါတယ်။

and cannot be seen in daytime.

ပြီးတော့ နေ့ခင်းဘက်ဆို မမြင်နိုင်ပါ။

Remember to look up at the sky and read up on the Sun's energy patterns,

ကောင်းကင်ကို ကြည့်ဖို့ သတိရပါ ပြီးတော့ နေရဲ့ စွမ်းအင်ပုံစံတွေကို ဖတ်ရှုပါ

specifically sunspots and solar flares,

အထူးးဖြင့် မိုးသောက်ပန်းတွေ ခန့်မှန်းဖို့

as these will be good guides for predicting the auroras.

ကောင်းစွာ ညွှန်ပြတတ်တဲ့ နေကွက်နဲ့ နေမီးလျှံတွေကိုပေါ့။