Electric Vocabulary

Translator: Tun Lin Aung + 1 Reviewer: sann tint

I'm going to try to shine a historical light on our language,

ကျွန်ုပ်သည် မိခင်ဘာသာစကားပေါ် သမိုင်းဝင်အလင်း ဆောင်ကျဉ်းရန်ကြိုးပမ်းလျက်

and tell you a story about the electric vocabulary.

လျှပ်စစ်ဝေါဟာရနှင့်စပ်လျဉ်းရာ ဇာတ်ကြောင်းတရပ် သင့်ထံပါးဆောင်ကျဉ်းအံ့။

It all begins over 2,600 years ago.

ထိုကိစ္စ အားလုံးသည် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၂၆၀၀ ကျော်မှာ အစပြု ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပါတယ်။

An ancient Greek, called Thales of Miletus,

Militeusမြို့သား Thales အမည်ရ ​ေရှးဟောင်း ဂရိတစ်ဦးဟာ

is thought to be the first person to observe

ယနေ့ခေတ်၌ ကျွန်ုပ်တို့ ပြောဆိုကြသော

what we would today call electrical phenomena.

လျှပ်စစ်ဖြစ်စဉ်ကို ပထမဆုံး ရှု့မှတ်လေ့လာသူအဖြစ် ယူဆရပါတယ်။

He discovered that a piece of amber, when rubbed with fur,

ပယင်းကျောက်ကို သားမွှေးသုံး၍ ပွတ်တိုက်ရာမှ ကောက်ရိုးမျှင် တချို့

could pick up small pieces of straw.

ကောက်ယူနိုင်ခြင်းကို သူ ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ပါသည်။

In Thales's language, amber was called "electron."

Thales ၏ ဘာသာစကား၌ ပယင်းကို electron ဟုခေါ်ပါသည်။

For a long time, that was pretty much all anybody knew about the subject.

ကာလကြာမြင့်စွာ ဒီအကြောင်းအရာအကြောင်း အတော်များများကို အားလုံး သိခဲ့ကြတယ်။

And nature had to wait around 2,200 years

ပယင်းရဲ့ ဂုဏ်သတ္တိတွေအကြောင်း ပြီးနောက်.. စူးစမ်းဖော်ထုတ်မှု အသစ်များ

before any new investigations were made into amber's properties.

အစ မပြုနိုင်ခင်၊ သဘာ၀ဓမ္မသည် နှစ် ၂၂၀၀ ခန့် စောင့်ဆိုင်းခဲ့ရပါသည်။

William Gilbert, a 17th-century English scientist,

၁၇ ရာစု၊ အင်္ဂလိပ်လူမျိုး သိပ္ပံပညာရှင် Wiliam Gilbert သည်

discovered that with a careful experimentation,

စမ်းသပ်မှုတစ်ခုကို ဂရုတစိုက်ပြုရာမှ တခြားသော ပစ္စည်း

a number of other materials

များစွာသည် ပယင်း၏ ဆွဲငင်သော

could display the attractive properties of amber.

ဂုဏ်သတ္တိကို ပြသနိုင်ကြောင်း ရှာဖွေတွေ့ခဲ့ပါသည်။

He also found that they could attract objects besides straw.

၎င်းတို့ဟာ ကောက်ရိုးအပြင် ဝတ္ထုတွေကို ဆွဲနိုင်တာကိုပါ သူတွေ့ခဲ့တယ်။

Gilbert named these amberlike objects

Gilbertက ဒီပယင်းလို အရာဝတ္ထုတွေကို amber ဆိုတဲ့

after the Greek for amber.

ဂရိ စာလုံးကိုစွဲကာ အမည်ပေးခဲ့တယ်

He called them "electrics."

သူသ..ထိုအရာများကို electrics ဟု သူ ခေါ်ဆိုခဲ့တယ်။

About 40 years later, in nearby Norwich,

နောင်နှစ်-၄၀ ခန့် အကြာ၊ Norwich မြို့အနီးမှ အလားတူ

Sir Thomas Browne carried out similar experiments.

စမ်းသပ်ချက်များကို Sir Thomas Browneက ဆောက်ရွက်ခဲ့ပါတယ်

He didn't figure out anything different from William Gilbert,

သူဟာ William Gilbertနဲ့ ခြားနားသော မည်သည့် အဖြေကိုမျှ ရှာမရခဲ့ပါ၊

yet the way he described the experiments

သို့သော် စမ်းသပ်ချက်များ၌ သူဖော်ပြသော နည်းလမ်းသည်

coined the word we use all the time.

ဒီ ခေတ်တလျှောက် အသုံးရှိသော စကားလုံး အစပြုပါသည်။

The way he saw it, when you rub, say, a crystal with a cloth,

ဒါကို သူမြင်ပုံက၊ ပုံဆောင်ခဲ တစ်ခဲကို ပိတ်စသုံး၍ ပွတ်တိုက်တဲ့အခါ

it becomes an electric object.

ယင်းက လျှပ်စစ်ဆောင်၀တ္ထု ဖြစ်လာတာပါ။

And just as we speak of elastic objects,

ပြီးတော့...ရုန်းပြန်၀တ္ထုတို့ဟာ

and say they possess the property of elasticity,

ရုန်းပြန်ဂုဏ်သတ္တိ ပိုင်ဆိုင်ကြောင်း ပြောသလိုပင်

electric objects possess the property of electricity.

လျှပ်စစ်ဆောင် ၀တ္ထုတို့သည် လျှပ်စစ် ဂုဏ်သတ္တိကို ပိုင်ဆိုင်တယ်ဆိုပါတယ်။

The 18th-century French physicist Charles Du Fay

၁၈ ရာစု၊ ပြင်သစ် ရူပဗေဒပညာရှင် Charles Du Fayသည်

was the next person to make an important new discovery.

အရေးပါသော ရှာတွေ့မှု အသစ်တစ်မျိုးကို လုပ်ဆောင်သူ နောက် တစ်ဦး ဖြစ်ပါသည်။

He found that almost any object, except for metals and fluids,

သူက သတ္ထုတွေနဲ့ ငွေ့ရည်တွေမှတပါး အရာ၀တ္ထု အားလုံးနီးပါးဟာ အပူပေးခြင်းနဲ့

could be turned electric

ပွတ်တိုက်ခြင်းတွေ ခံရပြီးနောက်

after subjecting them to a combination of heating and rubbing.

လျှပ်စစ်ဓာတ် ကိန်းလာနိုင်သည်ကို တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။

In addition, he found that when two electrics are place near each other,

ထို့အပြင် လျှပ်စစ်ဓာတ်နှစ်ခုကို နီးနီးကပ်ကပ် ထားချိန်တွင်

they sometimes attract, and sometimes repel.

၎င်းတို့ဟာ ရံခါ ဆွဲငင်၊ရံခါ တွန်းကန်တာ တွေ့ခဲ့တယ်။

With this extra knowledge,

သည်ထပ်လောင်း အသိနှင့်အတူ

Du Fay found that there were two distinct groups of electrics.

Du Fayက ကွဲပြားခြားနားသော လျှပ်အုပ်စု နှစ်စု ရှိကြောင်း တွေ့ခဲ့ပါသည်။

Any two objects from the same group will always repel,

အုပ်စုတူ ၀တ္ထုနှစ်ခုတို့သည် အစဉ် တွန်းကန်၍

while a pair of one from each group will always attract.

တစ်စုစီမှ တစ်ခုစီယူ စုံဖက်ခြင်းသည် အမြဲပင် ဆွဲငင်ကြပေလိမ့်မည်။

Despite these new discoveries,

ဒီရှာဖွေတွေ့ရှိမှုက အသစ်ဖြစ်သော်လည်း

Du Fay's descriptions of the physics are all lost to history.

Du Fay၏ ရူပဗေဒဆိုင်ရာ တင်ပြချက်တို့သည် သမိုင်း လုံး၀ ပျောက်ဆုံးကုန်သည်။

Instead, it is the vocabulary of a charismatic young American

ယင်းအစား ယနေ့ထိ ကျွန်ုပ်တို့ မှတ်သား၍ အသုံးပြုဆဲက..

that we still remember and use to this day.

ဩဇာတိက္ကမပြည့်စုံသော အမေရိကန် လူငယ်တစ်ဦး၏ ဝေါဟာရပင်ဖြစ်၏။

Benjamin Franklin heard of the work going on in Europe,

Benjamin Franklinက ထိုကိစ္စများ ဥရောပ၌ ဆောင်ရွက်နေဆဲဖြစ်သည်ကို ကြား၍၊

and started his own playful experiments.

သူ့ မူပိုင် စမ်းသပ်ချက်များ စတင် လင်စမ်းခဲ့ပါသည်။

He quickly learned how to make electric devices

သူက အင်မတန်များပြားသော လျှပ်စစ်မီးပွင့်ထုတ်

that would De-electrify by producing very large sparks.

လျှပ်စစ်ပစ္စည်း အစိတ်အပိုင်း ပြုလုပ်နည်းကို မြန်ဆန်စွာ သင်ယူခဲ့ပါသည်။

Keen on mischievous pranks,

ရွှတ်နောက်တတ်တဲ့ စရိုက်ရှင် Franklinသည်

Franklin would often shock his friends with these machines.

သူ့ မိတ်များကို ထိုစက်များသုံး၍ မကြာမကြာ ထိတ်လန့် စေတတ်သူပါ။

As he built more effective devices,

သူက အာနိသင်ပိုသာသော ပစ္စည်းပစ္စယတွေ

he likened the act of electrifying and De-electrifying

တည်ဆောက်၍ သူသည် လျှပ်စစ်ကိန်းခြင်းနှင့် လျှပ်စစ်ပြိုခြင်း လုပ်ဆောင်ချက်ကို

to charging and discharging weaponry.

လျှပ်စုခြင်း၊ လျှပ်စွန့်ခြင်းပါ လက်နက်စုံကို ဆက်စပ်ခဲ့ပါတယ်။

It didn't take long for Franklin and others to realize

Franklinနဲ့ အခြားသူတို့သည် ဒီလို သင်္ကြန်အမြောက်တွေကို အတူ ချိတ်ဆက်ရန်

that it was possible to link these weapons of mischief together.

နားလည်ဖို့ရာ အချိန်မကြာမြင့်ခဲ့ပါဘူး။

Franklin, continuing with the metaphor,

Franklinက အစုလိုက်ကို သင်္ဘောရှိ အမြောက်အိမ်တွေနဲ့

likened this grouping to cannons on a ship.

ဥပမာပြ ဆကိစပ်ပြခဲ့ပါတယ်။

The gun deck on a military vessel

စစ်သင်္ဘောပေါ်ရှိ အမြောက်ပစ်စင်က

fired their cannons simultaneously, in a battery.

ဘက္ထရီတစ်လုံးအတွင်းမှာ အမြောက်တွေ တပြိုင်နက် ပစ်ခဲ့တယ်။

Similarly, this electric battery,

အလားတူပင် ထိုလျှပ်စစ် ဘက္ထရီဟာ

would discharge all at the same time,

လျှပ်စစ်မီပွားကြီးများဖြစ်စေလျက်၊

causing large sparks.

လျှပ်စစ်ထွက်တာ တပြိုက်နက် ပြုပေလိမ့်မယ်။

This new technology raised an interesting question:

ဒီနည်းပညာ အသစ်က ပေါ်ထွက်တဲ့ စိတ်လှုပ်ရှားဖွယ် မေးခွန်းကတော့

Was a lightning cloud just a large electrical battery?

လျှပ်စီးလက်သော တိမ်တိုက်သည် လျှပ်စစ် ဘက္ထရီကြီးပင်လော။

Franklin's description of all this was as follows:

Franklin ၏ ဖေါ်ပြချက်မှာ အောက်ပါအတိုင်းပါ

he supposed that there is a substance

အရာအားလုံးမှာ တွေ့ရသော

he called the electrical fluid, that is common to all things.

Electrical fluidဟု သူခေါ်သော ၀တ္ထုရှိကြောင်း သူ ယူဆခဲ့ပါသည်။

If, say, a person rubs a glass tube,

အကယ်၍ ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးဟာ ဖန်ပြွန်ကို ပွတ်တိုက်မည်ဆိုက

this rubbing, or charging, causes a flow of this fluid,

ထိုပွတ်တိုက်ခြင်း သို့မဟုတ် လျှပ်စုခြင်းသည် Eectrical fluid စီးဆင်းမှု

or an electrical current, to move from the person to the glass.

သို့မဟုတ် လျှပ်စစ်စီးကြောင်း တရပ်ကို လူမှ ဖန်ထံ ရွှေ့လျားရန် အကြောင်းဖန်ပါသည်။

Both the person and the tube become electrics as a result.

ရလဒ်မှာ လူပုဂ္ဂိုလ်နဲ့ ပြွန် နှစ်ရပ်စလုံးမှာ လျှပ်စစ်ဓါတ်ကိန်းလာပါသည်။

Normally, if the person was standing on the ground,

ပုံမှန်အားဖြင့် လူက မြေပြင်ပေါ် ရပ်နေခဲ့လျင် သူတို့၏

their electrical fluid would return to normal,

Eectrical fluidက ပုံမှန် အနေသို့ ပြန်ပါလိမ့်မယ်

with an exchange from the common stock of the Earth,

Franklin ဒါကို ကမ္ဘာ့ ဘုံသိုလှောင်ရုံမှ

as Franklin called it.

ဖလှယ်မှု တရပ်ဟု ဆိုပါသည်

Standing on something like a wax block can cut off this supply.

ဖယောင်းတုံးလို တစုံတခုပေါ် ရပ်နေက ထိုထောက်ပံ့ချက်အား ဖြတ်တောက်နိုင်ပါသည်။

Franklin said that an object with an excess of this fluid

Franklinက ထို ငွေ့ရည် အကဲပိုသော ၀တ္ထုသည်

was positively charged,

လျှပ်ဖိုဓါတ် ဆောင်ကြောင်း၊

and something lacking this fluid was negatively charged.

ယင်းအရည် ကင်းစင်ကုန်သော အရာသည် လျှပ်မ သတ္တိဆောင်ကြောင်း ဆိုခဲ့ပါသည်။

When objects touch, or are near each other,

၀တ္ထုတွေချင်း ထိမိချိန် သို့မဟုတ် အနီးကပ်ထားချိန်၌

the electrical fluid can flow between them

Electrical fluidက ၎င်းတို့ကြား၌

until they reach a balance.

မျှခြေထိတိုင် စီးပါတယ်။

The bigger the difference in the fluid between the two objects,

၀တ္ထုနှစ်ခုကြား-Electrical fluid ခြားနားချက်ကြီးမားလေ

the larger the distance the fluid can jump,

ထိုငွေ့ရည်က လေထဲမှာ လျှစ်စစ်မီးပွားထုတ်ကာ

causing sparks in the air.

ခုန်ကူးနိုင်တာ ပိုလှမ်းလေပါ။

And, it is the material of the object

အရာဝတ္ထုမှာပါဝင်တဲ့ အထည်ဒြပ်က ၎င်းဟာ လျှပ်အားစုစဉ်အတွင်း

that determines if it gains or loses electrical fluid

electrical fluid ရမလား၊ ဆုံးရှုံးမလား ဆိုတာကို

during charging.

ပြဌာန်းပေးပါသည်။

These are Du Fay's two groups of electrics.

ထိုအရာတို့သည် Du Fay၏ လျှပ်စစ်အုပ်စု နှစ်စုပါ။

You might have heard the phrase:

သင် ကြားဖူးလောက်တဲ့ စကားစုက..

"Opposite charges attract, like charges repel."

"မျိုးမတူရင် ဆွဲ၊ မျိုးတူရင် တွန်း" ပါ။

That's why.

ထိုကြောင့်ပင်

For the next 150 years,

နှစ် ၁၅၀ လွန်သောအခါ

Franklin's theory was used to develop

Franklin ၏ သီအိုရီကိုသူ တီထွင်ခဲ့သော

many more ideas and discoveries,

ဝေါဟာရ အားလုံးကိုသုံးကာ များစွာသော စိတ်ကူးများ

all using the vocabulary he invented.

ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုများကို ဖွံ့ဖြိုးဖို့ သုံးခဲ့တယ်။

This scientific inquiry brought forth technological advances

ထို သိပ္ပံဆိုင်ရာ စူးစမ်းမှုက အဆင့်မြင့် နည်း ပညာတွေကနေ နောက်ဆုံး

and eventually, scientists were able to take a closer look

သိပ္ပံပညာရှင်များဟာ electric fluid ကိုပင် အနုစိတ်လေ့လာနိုင်တဲ့အထိ

at the electric fluid itself.

သီးပွင့်ဖြစ်ထွန်းလာခဲ့တယ်။

In 1897, J.J. Thomson, working in Cambridge, England,

၁၈၉၇၊ အင်္ဂလန်ရှိ Cambridge တွင် သုတေသနလုပ်နေသော J.J.Thomsonက

discovered that the electrical fluid is actually made up of small particles

Electrical fluidသည် စင်စစ် အမှုန်ငယ်တို့ အတိပြီးကြောင်း ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ရာ

named by the physicist George Stoney as "electrons."

ရူပဗေဒ ပညာရှင် Gorge Stoney ထိုအမှုန်ကို electronsအဖြစ် အမည်ပေးခဲ့ပါသည်။

And so we return to the ancient Greek word for amber,

ထို့ကြောင့် ကျွန်ုပ်တို့ ဇာတ်လမ်းစတင်သော ပယင်း ဟူသော ရှေးဂရိ

where our story began.

စကားလုံးထံ ပြန်သွားသော်

However, there's an epilogue to this tale.

မည်သိုပင်ဆိုစေကာမှု ထိုပုံပြင် အဆုံး နိဂုံးတရပ် ရှိမြဲပါ။

It was discovered that these electrons flow

ထို အီလက်ထရွန်တို့သည် Franklin ယူဆသော အရာကို

in the opposite direction to what Franklin supposed.

ဦးတည်ဘက် ဆန့်ကျင် စီးဆင်းကြောင်း ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ပါသည်။

Therefore, objects that are positively charged

ထို့ကြောင့် အပေါင်းဓာတ်ဆောင်သော အရာများသည်

don't have an excess of electrical fluid,

Electrical fluid၏ ပိုလျှံမှုတရပ် မဟုတ်ဘဲ

they actually lack electrons.

ထိုအရာတို့သည် အီလက်ထရွန် စင်စစ် ကင်းမဲ့လေကုန်၏။

Yet, instead of relabeling everything the other way around,

သို့သော် ရသမျှ နည်းတွေသုံး၍ အရာရာကို ပုန်ကန်မည့်အစား

people have decided to hold on to Franklin's vocabulary

Franklin၏ ဝေါဟာရကို အလေ့အထနှင့် အစဉ်အလာကြောင့်

as a matter of habit and convention.

ဆက်အသုံးပြုရန် လူထုက ဆုံးဖြတ်ထားခဲ့သည်

While acknowledging the discovery of electrons,

အီလက်ထရွန်တွေ ရှာတွေ့ခြင်းကို ကျေးဇူးတင်ရင်း၊

they kept Franklin's flow of electrical fluid,

Franklin၏ Electrical fluid စီးဆင်းမှုကို ထိန်းသိမ်းရင်း၊ ၎င်းကို

renaming it: conventional current.

အများလက်ခံသော စီးဆင်းမှု တရပ်ဟု ကင်ပွန်းပြန်တပ်၏။

The electron has become the salmon of electricity,

အီလက်ထရွန်ဟာ လျှပ်စစ်၏ ဆလ်လမွန်ငါး ဖြစ်လာပြီး အများလက်ခံတဲ့

swimming upstream in a ghostly river of conventional current.

လျှပ်စီးကြောင်း၏ ဝိဉာဉ်ဆန်ဆန် မြစ်တစ်စင်းထဲ ရေဆန်ကူးခပ်နေပါပြီ။

This can be, understandably, confusing for many people

ဒါက ထို စိတ်ကူးများ၏ သမိုင်းကြောင်း နဲ့ မရင်းနှီးသူ အတော်များများအတွက်

who aren't familiar with the history of these ideas.

ရှုပ်ထွေးမည်ဆိုက ရှုပ်ထွေးနိုင်လောက်ပါသည်။

And so I hope,

လျှပ်စစ်ဝေါဟာရနှင့်ဆိုင်တဲ့

with this short story about the electric vocabulary,

ဒီ ဇာတ်လမ်းတိုနှင့်အတူ ကျွန်တော် မျှော်လင့်မိသည်မှာ

you will be able to see

ထိုစမ်းသပ်မှုကို မတော်တဆ

through the accident and whimsy of this subject

ဆော့ကစားခြင်း မှတဆင့် လျှပ်စစ်ဆိုင်ရာဖြစ်စဉ်တွေရဲ့

and can gain a clearer understanding

ရူပဗေဒကို ပိုရှင်းသော နားလည်မှု

of the physics of electrical phenomena.

ရရှိနိုင်သည်ကို သင် မြင်တွေ့ သွားနိုင်မည်ဆိုတာကိုပါ။