Electric Vocabulary

Elektrik Terimleri

Çeviri: S Uzel Gözden geçirme: İrem Uzel

(Müzik)

I'm going to try to shine a historical light on our language,

Konuştuğumuz dilin tarihçesine ışık tutmaya çalışacağım

and tell you a story about the electric vocabulary.

ve size elektrik terimlerinin öyküsünü anlatacağım.

Her şey 2.600 yıl önce başladı.

It all begins over 2,600 years ago.

Miletli Tales adında bir eski Yunanlının,

An ancient Greek, called Thales of Miletus,

is thought to be the first person to observe

günümüzde 'elektriksel olaylar' olarak adlandırılan

what we would today call electrical phenomena.

olguları gözleyen ilk kişi olduğu düşünülüyor.

He discovered that a piece of amber, when rubbed with fur,

Bir kehribar parçasını kürke sürttüğünde

could pick up small pieces of straw.

saman çöplerini çektiğini keşfetmişti.

In Thales's language, amber was called "electron."

Tales'in dilinde kehribara "elektron" denirdi.

For a long time, that was pretty much all anybody knew about the subject.

Uzun süre boyunca, konu hakkında bundan fazlasını bilen olmadı.

Kehribarın özelliklerine dair yeni araştırmaların

And nature had to wait around 2,200 years

before any new investigations were made into amber's properties.

yapılması için doğanın 2.200 yıl daha

beklemesi gerekti.

William Gilbert, a 17th-century English scientist,

17.yüzyıl İngiliz bilimcilerinden William Gilbert,

discovered that with a careful experimentation,

özenli deneyler sonucunda, çok sayıda başka

a number of other materials

malzemenin de, kehribarın çekme özelliğini

could display the attractive properties of amber.

sergileyebildiğini keşfetti.

He also found that they could attract objects besides straw.

Ayrıca, samandan başka nesneleri de çekebildiklerini gördü.

Gilbert bu kehribar benzeri nesneleri

Gilbert named these amberlike objects

after the Greek for amber.

kehribara benzer biçimde adlandırdı.

He called them "electrics."

Onlara "elektrik" dedi.

About 40 years later, in nearby Norwich,

40 yıl kadar sonra Norwich yakınlarında,

Sir Thomas Browne carried out similar experiments.

Sir Thomas Browne bazı deneyler yaptı.

He didn't figure out anything different from William Gilbert,

William Gilbert'tan farklı bir keşfi olmadı,

yet the way he described the experiments

ancak deneyleri betimleme tarzı

coined the word we use all the time.

hep kullandığımız sözcüğü doğurdu.

The way he saw it, when you rub, say, a crystal with a cloth,

Anladığına göre, diyelim bir kristali bir giysiye sürtünce,

it becomes an electric object.

elektrik bir nesne hâline geliyordu.

And just as we speak of elastic objects,

Tıpkı elastik nesnelerden söz ederken

and say they possess the property of elasticity,

onların elastiklik özelliği olduğunu söylememiz gibi,

electric objects possess the property of electricity.

elektrik nesneler de elektriklik özelliğine sahipti.

18.yüzyıl Fransız fizikçisi Charles du Fay

The 18th-century French physicist Charles Du Fay

was the next person to make an important new discovery.

önemli bir keşifte bulunan bir sonraki kişiydi.

He found that almost any object, except for metals and fluids,

Metaller ve sıvılar dışındaki neredeyse her nesnenin,

could be turned electric

ısıtma ve sürtme işlemleri ile elektrik

after subjecting them to a combination of heating and rubbing.

hâle getirilebileceğini buldu.

In addition, he found that when two electrics are place near each other,

Ayrıca, iki elektrik nesnenin birbirlerinin yanında olduklarında

they sometimes attract, and sometimes repel.

bazen itme bazen çekme oluştuğunu keşfetti.

With this extra knowledge,

du Fay'in bulduğu yeni bilgi sayesinde,

Du Fay found that there were two distinct groups of electrics.

elektriklerin iki ayrı tür olduğu anlaşıldı.

Any two objects from the same group will always repel,

Aynı türden iki nesne

birbirini daima iterken,

while a pair of one from each group will always attract.

farklı türden olanlar,

birbirini daima çekiyordu.

Despite these new discoveries,

Tüm bu yeni buluşlara rağmen,

Du Fay's descriptions of the physics are all lost to history.

du Fay'ın fiziksel açıklamaları tarihe gömüldü.

Onun yerine, genç ve karizmatik bir Amerikalının

Instead, it is the vocabulary of a charismatic young American

that we still remember and use to this day.

terimlerini bugün kullanmaya devam ediyoruz.

Benjamin Franklin, Avrupa'da yapılan çalışmaları duymuş

Benjamin Franklin heard of the work going on in Europe,

and started his own playful experiments.

ve kendi eğlenceli deneylerine başlamıştı.

He quickly learned how to make electric devices

Kısa sürede, büyük kıvılcımlar üreterek

that would De-electrify by producing very large sparks.

yük boşaltan elektrik aygıtları nasıl yapacağını anladı.

Arkadaşlarını sık sık bu aygıtlarla

Keen on mischievous pranks,

Franklin would often shock his friends with these machines.

haylazca hileler yaparak şaşırtırdı.

As he built more effective devices,

Daha verimli aygıtlar yaptıkça,

he likened the act of electrifying and De-electrifying

elektrikleme ve boşaltma işlemini

silah doldurup boşaltmaya benzetti.

to charging and discharging weaponry.

Franklin ile diğerlerinin, bu haylazlıklarla

It didn't take long for Franklin and others to realize

that it was possible to link these weapons of mischief together.

silahları bir araya getirmeleri uzun sürmedi.

Franklin, continuing with the metaphor,

Franklin, benzetimi sürdürürsek,

likened this grouping to cannons on a ship.

bu gruplamayı, bir gemideki toplara benzetti.

Savaş gemisinin güvertesindeki topların

The gun deck on a military vessel

fired their cannons simultaneously, in a battery.

aynı anda ateşlenmesi gibi,

Similarly, this electric battery,

elektrik pili de, yükünün tamamını

would discharge all at the same time,

tek bir anda boşaltacak ve

causing large sparks.

büyük kıvılcımlar üretecekti.

This new technology raised an interesting question:

Bu yeni teknoloji akla şu ilginç soruyu getirdi:

Was a lightning cloud just a large electrical battery?

Şimşek bulutu dev bir elektrik pili olabilir miydi?

Franklin's description of all this was as follows:

Franklin tüm bunları şöyle açıkladı:

Her varlıkta ortak olarak bulunan bir bileşen

he supposed that there is a substance

he called the electrical fluid, that is common to all things.

olduğunu varsaydı ve buna "elektriksel akışkan" dedi.

If, say, a person rubs a glass tube,

Örneğin, eğer bir cam tüp sürtünmeye maruz kalırsa

this rubbing, or charging, causes a flow of this fluid,

bu sürtünme, yani yükleme, bu akışkanın yani elektriksel akımın

or an electrical current, to move from the person to the glass.

akmasına, kişiden cama geçmesine neden oluyordu.

Sonuç olarak hem insan hem de tüp "elektrik" hâle geliyordu.

Both the person and the tube become electrics as a result.

Normalde, bir insan yerde dururken,

Normally, if the person was standing on the ground,

their electrical fluid would return to normal,

elektrik yükü normale dönecektir,

with an exchange from the common stock of the Earth,

çünkü Franklin'in adlandırmasıyla Dünya'nın ortak deposu

as Franklin called it.

ile alışverişte olacaktır.

Standing on something like a wax block can cut off this supply.

Latik parçası gibi bir şeyin üzerinde durmaksa

bu alışverişi durdurabilir.

Franklin, bu akışkanla aşırı yüklenmiş bir nesnenin

Franklin said that an object with an excess of this fluid

was positively charged,

pozitif yüklü,

and something lacking this fluid was negatively charged.

bu akışkanın eksikliğini çekenin ise negatif yüklü olduğunu söyledi.

When objects touch, or are near each other,

Nesneler birbirine temas ettiğinde veya çok yakın olduklarında

the electrical fluid can flow between them

elektriksel akışkan denge oluşana dek

until they reach a balance.

aralarında akabilirdi.

The bigger the difference in the fluid between the two objects,

İki nesne arasındaki akışkan miktar farkı be kadar büyükse,

the larger the distance the fluid can jump,

akışkanın atlama yapabileceği mesafe o kadar büyük oluyordu

causing sparks in the air.

ve havada kıvılcımlar oluşturuyordu.

And, it is the material of the object

Ayrıca yükleme esnasında bir nesnenin

that determines if it gains or loses electrical fluid

elektriksel akışkan kazanması ya da kaybetmesi

during charging.

nesnenin malzemesine bağlı oluyordu.

These are Du Fay's two groups of electrics.

Bunlar du Fay'ın iki gruba ayrılan elektrikleriydi.

You might have heard the phrase:

Şu ifadeyi duymuşsunuzdur:

"Opposite charges attract, like charges repel."

"Karşıt yükler çeker, aynı yükler iter."

That's why.

Nedeni bu.

For the next 150 years,

Sonraki 150 yıl boyunca,

Franklin's theory was used to develop

Franlin'in kuramı, icat ettiği terimler kullanılarak

many more ideas and discoveries,

çok sayıda başka fikirlerin

all using the vocabulary he invented.

ve keşiflerin geliştirilmesinde kullanıldı.

Bu bilimsel araştırmalar sayesinde teknolojik ilerlemeler oldu

This scientific inquiry brought forth technological advances

and eventually, scientists were able to take a closer look

ve nihayetinde, bilimciler elektriksel akışkanın kendisine

at the electric fluid itself.

daha yakından bakabildiler.

In 1897, J.J. Thomson, working in Cambridge, England,

1897 yılında, J.J. Thomson, İngiltere Cambridge'de çalışırken

elektriksel akışkanın aslında, fizikçi George Stoney

discovered that the electrical fluid is actually made up of small particles

tarafından elektron olarak adlandırılan

named by the physicist George Stoney as "electrons."

küçük parçacıklardan

oluştuğunu keşfetti.

And so we return to the ancient Greek word for amber,

Böylece kehribarın eski Yunan dilindeki anlamına

where our story began.

yani hikayenin başına dönmüş olduk.

However, there's an epilogue to this tale.

Bununla birlikte, hikayeye bir ekleme yapıldı.

It was discovered that these electrons flow

Bu elektronların, Franklin'in varsaydığı yönün

in the opposite direction to what Franklin supposed.

ters yönünde aktıkları keşfedildi.

Therefore, objects that are positively charged

Dolayısıyla, pozitif yüklü nesnelerin

don't have an excess of electrical fluid,

aşırı elektriksel akışkan yükü yoktu,

they actually lack electrons.

işin aslı elektron azlığı vardı.

Yet, instead of relabeling everything the other way around,

Yine de, herşeyi yeniden ters etiketlemek yerine

people have decided to hold on to Franklin's vocabulary

insanlar Franklin'in terimlerini değiştirmemeye karar verip,

as a matter of habit and convention.

bir alışkanlık ve anlaşma olarak sürdürdü.

While acknowledging the discovery of electrons,

Elektronun keşfi duyurulurken,

they kept Franklin's flow of electrical fluid,

Franklin'in elektriksel akışkan akışı,

renaming it: conventional current.

"konvensiyonel akım" adını alarak kullanılmaya devam etti.

The electron has become the salmon of electricity,

Elektron, konvensiyonel akımın hayaletsi nehrinde

akıntının tersi yönde yüzen

swimming upstream in a ghostly river of conventional current.

'elektriğin somon balığı' hâline geldi.

This can be, understandably, confusing for many people

Bu düşüncelerin tarihçesine yabancı olanlar için

who aren't familiar with the history of these ideas.

bu durum oldukça kafa karıştırıcı olsa gerek.

Umuyorum ki,

And so I hope,

with this short story about the electric vocabulary,

elektriksel terimlere dair bu kısa öykü sayesinde,

you will be able to see

bu konunun başından geçen şans eseri ve kapris ürünü

through the accident and whimsy of this subject

olayları anlayıp, elektriksel olguların fiziği hakkında

and can gain a clearer understanding

of the physics of electrical phenomena.

daha net bir anlayış geliştirebileceksiniz.