Zen kōans: Unsolvable enigmas designed to break your brain - Puqun Li

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

How do we explain the unexplainable?

ရှင်းပြမရနိုင်တာကို ဘယ်လို ရှင်းပြနိုင်လဲ။

This question has inspired numerous myths,

ဒီမေးခွန်းက များစွာသော ဒဏ္ဍာရီတွေ၊ ဘာသာရေး အလေ့အထတွေနဲ့

religious practices,

သိပ္ပံဆိုင်ရာ စုံစမ်းမှုတွေကို

and scientific inquiries.

စေ့ဆော်ပေးပါတယ်။

But Zen Buddhists practicing throughout China from the 9th to 13th century

ဒါပေမဲ့ ၉ ရာစုမှ ၁၃ ရာစုအထိ တရုတ်ပြည်မှာ ကျင့်သုံးခဲ့တဲ့ ဇင် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တွေကတော့

asked a different question –

တမျိုး မေးခွန်း ထုတ်မေးခဲ့တယ်၊

why do we need an explanation?

"ဘာလို့ ရှင်းလင်းချက်တစ်ခု လိုတာလဲ" တဲ့။

For these monks, blindly seeking answers was a vice to overcome,

ဒီရဟန်းတွေအတွက် မရမက အဖြေကိုရှာကြံ မှုဟာ ရှောင်ရှားရမယ့် ဒုစရိုက်ဖြစ်ခဲ့ပြီး

and learning to accept the mysteries of existence

တည်ရှိမှုရဲ့ ဆန်းကြယ်မှုတွေကို နားလည် လက်ခံရေးဟာ

was the true path to enlightenment.

ဉာဏ်အလင်းဆီသို့ သွားရာ လမ်းကြောင်းမှန်ဖြစ်ခဲ့တယ်။

But fighting the urge to explain the unexplainable can be difficult.

ဒါပေမဲ့ ရှင်းမရတာကို ရှင်းပြဖို့ လှုံ့ဆော်မှုကို ဆန့်ကျင်ဖို့ ခက်နိုင်တယ်။

So to help practice living with these mysteries,

ဒီတော့ ဒီဆန်းကျယ်မှုတွေနဲ့ နေသားတကျ ဖြစ်လာအောင် ကူညီဖို့

the meditating monks used a collection of roughly 1,700 bewildering

တရားထိုင်တဲ့ ရဟန်းတွေဟာ koan လို့ခေါ်တဲ့ ၁၇၀၀ ခန့်ရှိတဲ့ စိတ်ရှုပ်ထွေးစေပြီး

and ambiguous philosophical thought experiments called kōans.

ဒွိဟဖြစ်ဖွယ်ဒဿနဆန်တဲ့ အတွေးအခေါ် စမ်းသပ်မှု ပေါင်းချုပ်ကို ပြုစုခဲ့တယ်

The name, originally gong-an in Chinese, translates to “public record or case."

နဂိုအမည်က တရုတ်ဘာသာနဲ့ gong-an ပြည်သူ့ မှတ်တမ်း (သို့) အမှုလို့ ဘာသာပြန်ပါတယ်။

But unlike real-world court cases, kōans were intentionally incomprehensible.

ဒါပေမဲ့ လောကီရေး တရားရုံးအမှုတွေနဲ့မတူပဲ kōans တွေဟာ တမင်ကို နားမလည်နိုင်တာတွေပါ။

They were surprising, surreal, and frequently contradicted themselves.

၎င်းတို့ဟာ အံ့သြစရာ၊ သဘာဝလွန်ပြီး မကြာခဏတော့ ၎င်းတို့ဘာသာ ဝိရောဓိဖြစ်နေတယ်။

On the surface, they contained a proverb about the Zen Buddhist monastic code -

အပြင်ပန်းအနေနဲ့ ၎င်းတို့မှာ ဇင်ဗုဒ္ဓဘာသာ ရဟန်းဝိနည်းအကြောင်း စကားပုံတစ်ခုပါတယ်၊

such as living without physical or mental attachments,

ဥပမာ ရုပ်(သို့)စိတ်ပိုင်း စွဲလမ်းမှုတွေမပါပဲ နေထိုင်ခြင်း၊

avoiding binary thinking,

ဒွိတွေးခေါ်ခြင်းကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊

and realizing one’s true “Buddha-nature."

"ဗုဒ္ဓသဘာဝ" ဧကသစ္စာကို သိရှိခြင်းတို့ပါ။

But by framing those lessons as illogical anecdotes,

ဒါပေမဲ့သင်ခန်းစာတွေကို ယုတ္တိမရှိတဲ့ပုံပြင်တွေလို့ဘောင်ခတ်ကာ

they became tests to help practicing monks learn to live with ambiguity and paradox.

ရဟန်းတွေ မရေရာမှု၊ဝိရောဓိနဲ့နေတတ်ရန် ကူညီလေ့ကျင့်ဖို့ စမ်းသပ်မှုတွေဖြစ်ခဲ့တယ်

By puzzling through these confusing “cases,"

ဒီစိတ်ရှုပ်စရာ"အမှုတွေ"ကနေ ပဟေဠိဆန်ခြင်းဖြင့်

meditating monks could both internalize and practice Buddhist teachings.

တရားအားထုတ်တဲ့ရဟန်းတွေဟာ ဗုဒ္ဓအဆုံးအမတွေ ကို နှလုံးသွင်းနိုင်၊ကျင့်ကြံနိုင်ပါတယ်။

Hopefully, they would let go of the search for one true answer

မှန်းခြေအားဖြင့် ဧကသစ္စာအဖြေရှာတာကို လွှတ်ပေးလိုက်ပြီး

and trigger a spiritual breakthrough.

စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ထိုးဖောက်ကျော်လွှားမှု အစပျိုးလိမ့်မယ်ပေါ့။

Since these are intentionally unexplainable,

ဒါတွေဟာ တမင် ရှင်းပြလို့မရတာ ဖြစ်တာကြောင့်

it would be misguided to try and decipher these stories ourselves.

ပုံပြင်တွေကို ကိုယ့်ဘာသာ ကြိုးစား အနက်ဖော်တာက လွဲချော်ပါလိမ့်မယ်။

But like the monks before us,

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့ရှေ့က ရဟန်းတွေလို

we can puzzle over them together,

ဒါတွေကို အတူတူ အဖြေရှာနိုင်ပြီး

and investigate just how resistant they are to simple explanations.

ရိုးရှင်းတဲ့ ရှင်းလင်းချက်တွကို ၎င်းတို့ ခုခံပုံကို လေ့လာနိုင်ပါတယ်။

Consider this kōan illustrating the practice of no-attachment.

ဒီ kōan ကို စွဲလမ်းမှုကင်းတဲ့အကျင့်ကို သရုပ်ဖော်တာလို့ စဉ်းစားကြည့်ပါ။

Two monks, Tanzan and Ekido, are traveling together down a muddy road.

ရဟန်းနှစ်ပါး Tanzan နဲ့ Ekido တို့ဟာ ရွှံ့ထူတဲ့လမ်းတစ်ခုမှာအတူ ခရီးထွက်နေတယ်။

Ahead they see an attractive traveler, unable to cross the muddy path.

ရှေ့မှာ သူတို့မြင်ရတာက ရွှံ့ထူတဲ့လမ်းကို ဖြတ်မရနိုင်တဲ့ ရှုချင်စဖွယ်ခရီးသွားတစ်ဦး၊

Tanzan politely offers his help,

Tanzan ကနေ ယဉ်ကျေးစွာ ကူညီဖို့ ကမ်းလှမ်းတယ်၊

carrying the traveler on his back across the street,

ခရီးသည်ကို ကျောမှပိုးရင်း လမ်းကိုဖြတ်ပြီး

and placing her down without a word.

စကားတစ်ခွန်းမှ မပြောပဲ သူမကို အောက်ကိုချလိုက်တယ်။

Ekido was shocked.

Ekido က လန့်သွားတယ်။

According to monastic law, monks were not supposed to go near women,

ရဟန်းဝိနည်းအရတော့ ရဟန်းတွေဟာ လှပတဲ့သူစိမ်းတစ်ဦးကို ထိဖို့နေနေသာသာ

let alone touch a beautiful stranger.

မာတုကာမတွေအနီး မသွားသင့်ဘူးလေ။

After miles of walking, Ekido could no longer restrain himself.

မိုင်ချီပြီး လမ်းလျှောက်အပြီးမှာ Ekido ဟာ သူ့ကိုယ်သူ အောင့်မထားနိုင်တော့ပဲ

“How could you carry that woman?”

"အဲဒီမာတုကာမကို အရှင် ဘယ်လို သယ်လိုက်တာတုန်း"

Tanzan smiled, “I left the traveler there. Are you still carrying her?”

Tanzan က ပြုံးပြီး "ကျုပ်က ခရီးသည်ကို အဲဒီမှာ ထားခဲ့တာ၊ကိုယ်တော်က သယ်လာတုန်းလား"

Like all kōans, this story has numerous interpretations.

ဒီ kōans တွေလိုပဲ ဒီပုံပြင်မှာ များစွာသော အဓိပ္ပာယ်ကောက်တာတွေရှိပါတယ်။

But one popular reading suggests

ဒါပေမဲ့ လူသိများတဲ့ စာပေတစ်ခုက ညွှန်းတာက

that despite never having physically carried the traveler,

ခရီးသည်ကို ကာယကံမြောက် မသယ်ဆောင်ဖူးပေမဲ့

Ekido broke monastic law by mentally "clinging to" the woman.

Ekido ဟာ အမျိုးသမီးကို မနောကံနဲ့ စွဲနေရင်းရဟန်းဝိနည်းကို ချိုးဖောက်ခဲ့တယ်။

This type of conflict –

ဒီဝိရောဓိအမျိုးအစားက

examining the grey area between the letter of the law and the spirit of the law –

ဥပဒေရဲ့ စာသဘောနဲ့ ဆိုလိုရင်းကြားက မပြတ်သားတဲ့အပိုင်းကို စစ်ကြောတာဟာ

was common in kōans.

kōans မှာ တွေ့နေကျပါ။

In addition to exploring ambiguity,

ဒွိဟဖြစ်မှုကို စူစမ်းတာအပြင်

kōans often ridiculed characters

kōans တွေဟာ ဝန်းကျင်လောကရဲ့ အလုံးစုံ

claiming total understanding of the world around them.

နားလည်ခြင်းကိုအခိုင်အမာဆိုရင်း မကြာခဏ ဇာတ်ကောင်တွေကို လှောင်ပြောင်ကြပါတယ်၊

One such example finds three monks

ဒီလိုမျိုး ဥပမာတစ်ခုကို ရဟန်းသုံးပါးဟာ

debating a temple flag rippling in the wind.

လေမှာ လှုပ်နေတဲ့ သာသနာ့အလံတစ်ခုကို အချေအတင်ပြောရာမှာ တွေ့ရတယ်။.

The first monk refers to the flag as a moving banner,

ပထမရဟန်းက အလံကို လှုပ်နေတဲ့ တံခွန်တစ်ခုလို့ ရည်ညွှန်းပေမဲ့

while the second monk insists that they are not seeing the flag move,

ဒုတိယရဟန်းက အလံလှုပ်တာထက် လေတိုက်ခတ်နေတာကိုသာ

but rather the wind blowing.

ကြည့်နေခဲ့ကြောင်း မလျှော့တမ်းပြောတယ်။

They argue back and forth, until finally, a third monk intervenes,

သူတို့ အပြန်အလှန် ငြင်းခုံလိုက်တာ နောက်ဆုံး တတိယရဟန်းမှ ဝင်မပြောခင်အထိပဲ။

“It is not the flag moving, nor the wind blowing,

"အလံလှုပ်တာ မဟုတ်ဘူး၊ လေလည်းမတိုက်ဘူး၊

but rather the movement of your minds!”

သင်တို့စိတ်တွေရဲ့ လှုပ်ရှားမှုပါ"

One interpretation of this kōan plays on the supposed wisdom of the arguing monks –

ဒီkōan ရဲ့အဓိပ္ပါယ်ကောက်မှုက ငြင်းခုံနေတဲ့ ရဟန်းတွေရဲ့ ဉာဏ်ပညာတွေကို ခံယူထားတာပါ။

the first asserting the importance of the observable world,

ပထမက မြင်နိုင်တဲ့လောကရဲ့ အရေးပါမှုကို အခိုင်အမာဆိုတယ်၊

the second favoring deeper knowledge we can infer from that world.

ဒုတိယက ဒီလောကကနေ ကောက်ချက်ချနိုင်တဲ့ ပိုနက်နဲတဲ့ အသိသုတကို ထောက်ခံခြင်းပါ။

But each monk’s commitment to his own “answer”

ဒါပေမဲ့ တစ်ပါးစီက သူ့ရဲ့ အဖြေကိုမှ အခိုင်အမာလက်ခံထားမှုက

blinds him to the other’s insight, and in doing so,

အခြားသူရဲ့ ထိုးထွင်းအမြင်ကို မမြင်အောင်ဖြစ်ပြီး ဒီလိုလုပ်တာက

defies an essential Buddhist ideal: abolishing binary thinking.

အဓိကကျတဲ့ ဗုဒ္ဓဘာသာစံကို ဖီဆန်တယ် ဒွိတွေးခေါ်ခြင်းကို ဖျက်သိမ်းခြင်းပါ။

The third monk identifies their conflict as a perceptual one –

တတိယရဟန်းက သူတို့ရဲ့ဝိရောဓိကို ထာဝရဖြစ်မှုတစ်ခုအဖြစ် ဖော်ထုတ်တယ်။

both arguing monks fail to see the larger picture.

ငြင်းခုံနေတဲ့နှစ်ပါးလုံးဟာ ပိုကြီးတဲ့ ရုပ်ပုံကို မြင်ဖို့ ပျက်ကွက်ကြတယ်။

Of course, all these interpretations only hint at how to wrestle with these kōans.

တကယ်က ဒီအဓိပ္ပါယ်ကောက်မှုအားလုံးဟာ kōans တွေနဲ့ နပန်းလုံးရပုံ အရိပ်အမြွက်တွေပါပဲ။

Neither the wisdom from practicing monks before us,

ကျွန်တော်တို့အရင်က ကျင့်ကြံတဲ့ ရဟန်းတွေရဲ့ ဉာဏ်ပညာ ဒါမှမဟုတ်

nor the supposedly wise characters in these stories

ဒီပုံပြင်တွေထဲကပညာရှိ ဇာတ်ကောင်တွေလို့ ထင်ရသူတွဖြစ်ဖြစ်

can resolve them for you.

သင့်အတွက် မဖြေရှင်းပေးနိုင်ပါဘူး။

That’s because the purpose of these kōans isn’t reaching a simple solution.

ဒီ kōans တွေရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ကိုက ရိုးစင်းတဲ့ အဖြေတစ်ခုရဖို့မဟုတ်လို့ပါ။

It’s the very act of struggling with these paradoxical puzzles

ဒါက ဖြေရှင်းမှုအတွက် ကျွန်တော်တို့ဆန္ဒနဲ့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့

which challenge our desire for resolution,

နားလည်မှုကိုယ်၌ကို နားလည်မှုကို

and our understanding of understanding itself.

စိန်ခေါ်တဲ့ ဒီဝိရောဓိဆန်တဲ့ ပဟေဠိတွေနဲ့ ရုန်းကန်တဲ့ လုပ်ရပ်ပါ။