Zen kōans: Unsolvable enigmas designed to break your brain - Puqun Li

Tłumaczenie: Ola Królikowska Korekta: Paulina Kaniewska

How do we explain the unexplainable?

Jak wytłumaczyć niewytłumaczalne?

This question has inspired numerous myths,

To pytanie dało początek wielu mitom,

religious practices,

praktykom religijnym

and scientific inquiries.

i dociekaniom naukowym.

But Zen Buddhists practicing throughout China from the 9th to 13th century

Ale buddyści praktykujący zen w Chinach od IX do XIII wieku

asked a different question –

zadali inne pytanie.

why do we need an explanation?

“Dlaczego potrzebujemy wyjaśnienia?“.

For these monks, blindly seeking answers was a vice to overcome,

Dla tych mnichów

ślepe poszukiwanie odpowiedzi było słabością, którą chcieli przezwyciężyć,

and learning to accept the mysteries of existence

a nauka akceptacji tajemnic istnienia

was the true path to enlightenment.

stanowiła drogę do oświecenia.

But fighting the urge to explain the unexplainable can be difficult.

Ale walka z chęcią wyjaśnienia niewytłumaczalnego może być trudna.

So to help practice living with these mysteries,

Dlatego w celu praktykowania tych tajemnic medytujący mnisi stosowali

the meditating monks used a collection of roughly 1,700 bewildering

kolekcję około 1700 zaskakujących i wieloznacznych eksperymentów myślowych

and ambiguous philosophical thought experiments called kōans.

zwanych koanami.

The name, originally gong-an in Chinese, translates to “public record or case."

Nazwa, od chińskiego “gong-an”, oznacza publiczny dokument albo publiczną sprawę.

But unlike real-world court cases, kōans were intentionally incomprehensible.

Ale w przeciwieństwie do spraw sądowych koany były celowo niezrozumiałe.

They were surprising, surreal, and frequently contradicted themselves.

Były zaskakujące, surrealistyczne i często same sobie zaprzeczały.

On the surface, they contained a proverb about the Zen Buddhist monastic code -

Pozornie zawierały przysłowie dotyczące zasad kodeksu zakonnego buddyzmu zen,

such as living without physical or mental attachments,

takich jak życie wolne od fizycznych czy mentalnych przywiązań,

avoiding binary thinking,

unikanie myślenia binarnego

and realizing one’s true “Buddha-nature."

czy uświadomienie sobie prawdziwej “natury Buddy”.

Ale te nielogiczne anegdoty

But by framing those lessons as illogical anecdotes,

they became tests to help practicing monks learn to live with ambiguity and paradox.

stały się testami, które miały pomóc praktykującym mnichom

nauczyć się żyć z paradoksami i niejednoznacznością.

By puzzling through these confusing “cases,"

Rozpatrując mącące w głowach “przypadki”,

meditating monks could both internalize and practice Buddhist teachings.

medytujący mnisi mogli i uwewnętrznić, i praktykować nauki buddyjskie.

Hopefully, they would let go of the search for one true answer

Liczyli, że zrezygnują z poszukiwania jednej prawdziwej odpowiedzi,

and trigger a spiritual breakthrough.

co doprowadzi ich do przełomu duchowego.

Since these are intentionally unexplainable,

Ponieważ koany są w zamyśle niewytłumaczalne,

it would be misguided to try and decipher these stories ourselves.

błędem byłoby próbować rozszyfrować je samemu.

But like the monks before us,

Ale jak dawniej mnisi

my też możemy wspólnie się pogłowić

we can puzzle over them together,

i sprawdzić, jak trudno wyjaśnić koany przy pomocy prostych odpowiedzi.

and investigate just how resistant they are to simple explanations.

Consider this kōan illustrating the practice of no-attachment.

Rozważmy koan ilustrujący praktykę nieprzywiązywania się.

Two monks, Tanzan and Ekido, are traveling together down a muddy road.

Dwóch mnichów, Tanzan i Ekido, podróżuje drogą pełną błota.

Ahead they see an attractive traveler, unable to cross the muddy path.

Przed sobą zauważają piękną podróżniczkę niepotrafiącą przejść błotnistej ścieżki.

Tanzan politely offers his help,

Tanzan grzecznie oferuje pomoc

carrying the traveler on his back across the street,

i przenosi podróżniczkę na plecach na drugą stronę,

and placing her down without a word.

po czym stawia ją na ziemi bez słowa.

Ekido was shocked.

Ekido jest w szoku.

According to monastic law, monks were not supposed to go near women,

Zgodnie z prawem zakonnym mnichom nie wolno zbliżać się do kobiet,

let alone touch a beautiful stranger.

nie mówiąc już o dotykaniu pięknej nieznajomej.

After miles of walking, Ekido could no longer restrain himself.

Po dłuższym marszu Ekido nie wytrzymuje.

“How could you carry that woman?”

“Jak mogłeś nieść tę kobietę?“, pyta.

Tanzan smiled, “I left the traveler there. Are you still carrying her?”

Tanzan się uśmiecha.

“Ja już zostawiłem podróżniczkę, a ty nadal ją niesiesz?“.

Like all kōans, this story has numerous interpretations.

Jak wszystkie koany, ta historia ma wiele odczytań.

But one popular reading suggests

Popularna interpretacja sugeruje,

that despite never having physically carried the traveler,

że chociaż Ekido w sensie fizycznym nie niósł podróżnej,

Ekido broke monastic law by mentally "clinging to" the woman.

złamał zakonne prawo, “przywiązując się” mentalnie do kobiety.

This type of conflict –

Ten rodzaj konfliktu,

examining the grey area between the letter of the law and the spirit of the law –

badanie szarej strefy między literą a duchem prawa,

was common in kōans.

był w koanach bardzo częsty.

In addition to exploring ambiguity,

Oprócz zgłębiania niejednoznaczności

kōans often ridiculed characters

koany często wyśmiewały postacie twierdzące, że rozumieją otaczający świat.

claiming total understanding of the world around them.

One such example finds three monks

W jednym z takich koanów trzech mnichów

debating a temple flag rippling in the wind.

debatuje nad flagą świątynną powiewającą na wietrze.

The first monk refers to the flag as a moving banner,

Pierwszy mnich mówi o fladze jako o ruchomym sztandarze,

while the second monk insists that they are not seeing the flag move,

podczas gdy drugi mnich upiera się, że nie widzi ruchu flagi,

but rather the wind blowing.

tylko wiejący wiatr.

They argue back and forth, until finally, a third monk intervenes,

Kłócą się, aż w końcu interweniuje trzeci mnich.

“It is not the flag moving, nor the wind blowing,

“To nie jest ani ruch flagi, ani wiatru,

but rather the movement of your minds!”

tylko ruch waszych umysłów!”.

One interpretation of this kōan plays on the supposed wisdom of the arguing monks –

Jedno z odczytań tego koanu opiera się na niby-mądrości kłócących się mnichów.

the first asserting the importance of the observable world,

Pierwszy podkreśla wagę obserwowalnego świata,

drugi preferuje głębszą wiedzę, którą możemy wywnioskować z obserwacji.

the second favoring deeper knowledge we can infer from that world.

But each monk’s commitment to his own “answer”

Ale obaj są tak skupieni na własnej “odpowiedzi”,

blinds him to the other’s insight, and in doing so,

że stają się ślepi na inny punkt widzenia,

a tym samym łamią podstawową buddyjską zasadę zaprzestania myślenia binarnego.

defies an essential Buddhist ideal: abolishing binary thinking.

The third monk identifies their conflict as a perceptual one –

Trzeci mnich zauważa, że ich konflikt ma charakter percepcyjny.

both arguing monks fail to see the larger picture.

Kłócący się mnisi mają zawężoną perspektywę.

Of course, all these interpretations only hint at how to wrestle with these kōans.

Oczywiście te interpretacje to tylko podpowiedzi,

jak radzić sobie z koanami.

Neither the wisdom from practicing monks before us,

Ani mądrość dawnych mnichów, ani postaci w opowieściach

nor the supposedly wise characters in these stories

can resolve them for you.

nie rozwiążą tych zagadek za was.

That’s because the purpose of these kōans isn’t reaching a simple solution.

To dlatego, że celem koanów nie jest znalezienie prostego rozwiązania.

It’s the very act of struggling with these paradoxical puzzles

Ich celem jest samo zmaganie się z paradoksalnymi zagadkami,

which challenge our desire for resolution,

które rzucają wyzwanie naszemu pragnieniu rozstrzygnięć

and our understanding of understanding itself.

i naszemu rozumieniu samego zrozumienia.