Zen kōans: Unsolvable enigmas designed to break your brain - Puqun Li

Çeviri: Suleyman Cengiz Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

How do we explain the unexplainable?

Açıklanamaz olanı nasıl açıklarız?

This question has inspired numerous myths,

Bu soru birçok mite, dini pratiklere

religious practices,

ve bilimsel sorgulara

and scientific inquiries.

esin kaynağı olmuştur.

But Zen Buddhists practicing throughout China from the 9th to 13th century

Ancak 9. yüzyıldan 13. yüzyıla Çin boyunca pratiğini yapan Zen Budistleri

asked a different question –

farklı bir soru sormuştur -

why do we need an explanation?

neden bir açıklamaya gerek duyuyoruz?

For these monks, blindly seeking answers was a vice to overcome,

Bu rahiplere göre körü körüne cevap aramak aşılması gereken bir ahlaki bozukluk

and learning to accept the mysteries of existence

ve varoluşun gizemlerini kabullenmeyi öğrenmekse

was the true path to enlightenment.

aydınlanmaya giden gerçek yoldu.

But fighting the urge to explain the unexplainable can be difficult.

Ancak açıklanamayanı açıklama dürtüsü ile mücadele zor olabilir.

So to help practice living with these mysteries,

Böylece bu gizemlerle yaşamayı öğrenmeye yardımcı olmak amacıyla

the meditating monks used a collection of roughly 1,700 bewildering

meditasyon yapan rahipler, koan denen kabaca 1700 adet şaşırtıcı ve belirsiz

and ambiguous philosophical thought experiments called kōans.

felsefi düşünce deneyimlerinden oluşan bir koleksiyon kullandılar.

The name, originally gong-an in Chinese, translates to “public record or case."

İlkin Çince gong-an denen bu adın anlamı "kamu kaydı ya da davası"dır.

But unlike real-world court cases, kōans were intentionally incomprehensible.

Ancak gerçek mahkeme davalarının aksine koanlar kasdi olarak anlaşılmazdır.

They were surprising, surreal, and frequently contradicted themselves.

Şaşırtıcı, gerçeküstü ve sık sık kendileriyle çelişirler.

On the surface, they contained a proverb about the Zen Buddhist monastic code -

Görünüşteyse Zen Budist rahiplerine özgü düstur hakkında bir deyiş içermekteydi -

such as living without physical or mental attachments,

fiziksel ve akli bağlar olmadan yaşama,

avoiding binary thinking,

ikili düşünmeden kaçınma

and realizing one’s true “Buddha-nature."

ve insanın "Buda-tabiatı"nı anlama gibi.

But by framing those lessons as illogical anecdotes,

Ancak bu dersleri mantıksız anektodlar olarak çerçevelemekle,

they became tests to help practicing monks learn to live with ambiguity and paradox.

pratiğini yapan rahiplerin kuşku

ve paradoksla yaşamayı öğrenmelerine yarayan testler hâline geldiler.

By puzzling through these confusing “cases,"

Bu şaşırtıcı "davalar" yüzünden kafası karışan rahipler,

meditating monks could both internalize and practice Buddhist teachings.

Budist öğretileri hem içselleştirebilir hem de uygulayabilirlerdi.

Hopefully, they would let go of the search for one true answer

Neyse ki tek bir doğru cevabı aramadan vazgeçecekler

and trigger a spiritual breakthrough.

ve manevi bir çığır açacaklardı.

Since these are intentionally unexplainable,

Bunlar kasti olarak açıklanamaz olduklarından

it would be misguided to try and decipher these stories ourselves.

bu hikâyeleri kendi kendimize uğraşıp yorumlamak yanıltıcı olacaktır.

But like the monks before us,

Fakat önümüzdeki rahipler gibi

we can puzzle over them together,

bunları birlikte çözmeye çalışıp

and investigate just how resistant they are to simple explanations.

basit açıklamalara karşı ne kadar dirençli olduklarını inceleyebiliriz.

Consider this kōan illustrating the practice of no-attachment.

Bağlanmama pratiğini gösteren şu koanı ele alalım.

Two monks, Tanzan and Ekido, are traveling together down a muddy road.

İki rahip, Tanzan ve Ekido, çamurlu bir yoldan aşağı gidiyorlar.

Ahead they see an attractive traveler, unable to cross the muddy path.

İlerde çamurlu yoldan geçemeyen çekici bir yolcu görüyorlar.

Tanzan politely offers his help,

Tanzan nazikçe yardım öneriyor,

carrying the traveler on his back across the street,

yolun karşısına kadar onu sırtında taşıyıp

and placing her down without a word.

hiç ses etmeden onu aşağı indiriyor.

Ekido was shocked.

Ekido şok olmuştur.

According to monastic law, monks were not supposed to go near women,

Rahiplik kurallarına göre rahipler kadınlara yanaşamazlar,

let alone touch a beautiful stranger.

güzel bir yabancıya dokunamazlar.

After miles of walking, Ekido could no longer restrain himself.

Uzun süre yürüdükten sonra Ekido daha fazla dayanamıyor:

“How could you carry that woman?”

"O kadını nasıl taşırsın?"

Tanzan smiled, “I left the traveler there. Are you still carrying her?”

Tanzan gülümser: "Yolcuyu orada bıraktım. Sen hâlâ onu taşıyor musun?"

Like all kōans, this story has numerous interpretations.

Tüm koanlar gibi bu hikaye de sayısız yoruma sahiptir.

But one popular reading suggests

Fakat bir manası şu ki

that despite never having physically carried the traveler,

fiziksel olarak yolcuyu taşımamış olsa da Ekido,

Ekido broke monastic law by mentally "clinging to" the woman.

zihinsel olarak kadına bağlı kaldığı için rahiplik kurallarını çiğnemiştir.

This type of conflict –

Kuralın yazılı manası ile ruhu arasındaki gri alanı araştıran - bu tip bir çatışma

examining the grey area between the letter of the law and the spirit of the law –

was common in kōans.

koanlar için yaygındır.

In addition to exploring ambiguity,

Belirsizliği araştırmaları yanı sıra koanlar, etraflarındaki dünyayı

kōans often ridiculed characters

claiming total understanding of the world around them.

tümüyle anladıklarını iddia edenleri de sıkı sık alaya alırlar.

One such example finds three monks

Böyle bir örnekte üç rahip

debating a temple flag rippling in the wind.

rüzgarla dalgalanan bir tapınak flamasını tartışmaktadırlar.

The first monk refers to the flag as a moving banner,

İlk rahip flamadan hareket eden bir pankart olarak bahseder,

while the second monk insists that they are not seeing the flag move,

ikinci rahipse flamanın hareket etmesinden ziyade

rüzgârın estiğini gördüklerini ısrarla ifade eder.

but rather the wind blowing.

They argue back and forth, until finally, a third monk intervenes,

Sonunda üçüncü bir rahip müdahale edene kadar tartışıp dururlar:

“It is not the flag moving, nor the wind blowing,

"Ne flama hareket etmekte ne de rüzgâr esmekte,

but rather the movement of your minds!”

söz konusu olan akıllarınızın hareketidir!"

One interpretation of this kōan plays on the supposed wisdom of the arguing monks –

Bu koanın bir yorumu, tartışan rahiplerin sözde bilgeliklerini alaya almasıdır -

the first asserting the importance of the observable world,

ilki, gözlenebilir dünyanın önemi konusunda ısrarcı,

the second favoring deeper knowledge we can infer from that world.

ikincisi ise bu dünyadan çıkarabileceğimiz derin bilgiyi öne çıkarmaktadır.

But each monk’s commitment to his own “answer”

Fakat her iki rahibin kendi "cevaplarına" bağlılıkları

blinds him to the other’s insight, and in doing so,

diğerinin görüşüne karşı onları kör ediyor ve böylelikle

defies an essential Buddhist ideal: abolishing binary thinking.

önemli bir Budist ilkesini çiğniyorlar: İkili düşünceyi yok etmek.

The third monk identifies their conflict as a perceptual one –

Üçüncü rahip uyuşmazlıklarını algısal bir mesele olarak tanımlıyor -

both arguing monks fail to see the larger picture.

her iki rahip de büyük resmi görmeyi başaramamışlardır.

Of course, all these interpretations only hint at how to wrestle with these kōans.

Elbette tüm bu yorumlar,

sadece bu koanlarla nasıl uğraşılması gerektiğine ışık tutuyorlar.

Neither the wisdom from practicing monks before us,

Ne bizden önceki rahiplerin bilgelikleri,

nor the supposedly wise characters in these stories

ne de bu hikâyelerdeki sözde akıllı karakterler,

can resolve them for you.

bunları bizim için çözemezler.

That’s because the purpose of these kōans isn’t reaching a simple solution.

Öyleyse bu koanların amacı basit bir çözüme ulaşmak değildir.

It’s the very act of struggling with these paradoxical puzzles

Asıl mesele çözüm için arzumuzu galeyana getiren

which challenge our desire for resolution,

paradoksal bulmacalarla mücadele gayreti

and our understanding of understanding itself.

ve kendimizi anlama konusundaki uğraşımızdır.