Zen kōans: Unsolvable enigmas designed to break your brain - Puqun Li

Translator: Da My Tran Ngoc Reviewer: Nhu PHAM

How do we explain the unexplainable?

Làm thế nào để giải thích những điều không thể lý giải?

This question has inspired numerous myths,

Câu hỏi này đã truyền cảm hứng cho nhiều câu chuyện thần thoại,

religious practices,

tín ngưỡng tôn giáo,

and scientific inquiries.

và nghiên cứu khoa học.

But Zen Buddhists practicing throughout China from the 9th to 13th century

Nhưng các thiền sư phái Thiền Tông (Zen) Trung Quốc từ thế kỷ thứ chín đến 13

asked a different question –

đã đặt câu hỏi khác -

why do we need an explanation?

Tại sao lại cần sự giải thích?

For these monks, blindly seeking answers was a vice to overcome,

Với các thiền sư này, mò mẫm câu trả lời là thói xấu cần từ bỏ

and learning to accept the mysteries of existence

và học cách chấp nhận sự tồn tại của những điều khó lý giải

was the true path to enlightenment.

chính là chân đạo dẫn đến khai sáng.

But fighting the urge to explain the unexplainable can be difficult.

Nhưng rất khó để chống lại khao khát lý giải những điều không thể.

So to help practice living with these mysteries,

Vì vậy, để tập sống chung với chúng,

the meditating monks used a collection of roughly 1,700 bewildering

các thiền sư sử dụng tuyển tập gồm 1.700 câu chuyện chiêm nghiệm,

and ambiguous philosophical thought experiments called kōans.

tư duy triết học nhập nhằng được gọi là Công án (kōans).

The name, originally gong-an in Chinese, translates to “public record or case."

Gong-an trong tiếng Hoa có nguyên nghĩa là một án công khai.

But unlike real-world court cases, kōans were intentionally incomprehensible.

Không giống với những vụ án thực tế, Công án có bản chất nghịch lý.

They were surprising, surreal, and frequently contradicted themselves.

Nội dung câu chuyện bất ngờ, phi thực tế, thường mâu thuẫn với chính nó.

On the surface, they contained a proverb about the Zen Buddhist monastic code -

Ngoài mặt, nội dung của nó hàm chứa những giáo lý về giới luật Thiền Tông

such as living without physical or mental attachments,

như tồn tại không phụ thuộc vào vật chất và tinh thần,

avoiding binary thinking,

tránh lý luận nhị nguyên,

and realizing one’s true “Buddha-nature."

và giác ngộ Phật tánh.

But by framing those lessons as illogical anecdotes,

Lồng ghép bài học vào những giai thoại phi lý,

they became tests to help practicing monks learn to live with ambiguity and paradox.

nó trở thành những bài kiểm tra giúp thiền sư

học cách sống cùng nhập nhằng, trái khoáy.

By puzzling through these confusing “cases,"

Bằng cách xử lý những "án" mơ hồ này,

meditating monks could both internalize and practice Buddhist teachings.

thiền sinh vừa có thể chứng ngộ vừa tu tập lời giảng Phật pháp.

Hopefully, they would let go of the search for one true answer

Với hy vọng có thể buông bỏ khao khát tìm kiếm câu trả lời thực sự

and trigger a spiritual breakthrough.

và chạm tới giác ngộ.

Since these are intentionally unexplainable,

Vì chúng vốn dĩ là những điều nghịch lý,

it would be misguided to try and decipher these stories ourselves.

nên ta rất dễ tự lầm lạc khi cố gắng giải mã những giai thoại này.

But like the monks before us,

Cũng giống như thiền sư ngày xưa,

we can puzzle over them together,

ta có thể thử giải chúng và nhận ra

and investigate just how resistant they are to simple explanations.

việc tìm được lời giải thích đơn giản là khó đến thế nào.

Consider this kōan illustrating the practice of no-attachment.

Hãy xem ví dụ về Công án sau, đề cập đến phép tu tập không vương vấn.

Two monks, Tanzan and Ekido, are traveling together down a muddy road.

Hai vị Thiền sư Tanzan và Ekido cùng đi với nhau xuống con đường lầy lội.

Ahead they see an attractive traveler, unable to cross the muddy path.

Họ thấy từ xa một cô gái xinh đẹp không thể băng qua đoạn đường đầy bùn.

Tanzan politely offers his help,

Tanzan đề nghị giúp đỡ một cách lịch thiệp,

carrying the traveler on his back across the street,

cõng cô gái trên lưng băng qua đoạn đường,

and placing her down without a word.

và đặt cô xuống mà không nói lời nào.

Ekido was shocked.

Ekido thì kinh ngạc.

According to monastic law, monks were not supposed to go near women,

Theo giới luật, thiền sư không được lại gần phụ nữ,

let alone touch a beautiful stranger.

nhất là chạm vào người trẻ đẹp.

After miles of walking, Ekido could no longer restrain himself.

Đi được vài dặm, Ekido không thể kìm nén:

“How could you carry that woman?”

"Sao huynh lại cõng cô gái ấy?"

Tanzan smiled, “I left the traveler there. Are you still carrying her?”

Tanzan mỉm cười: "Tôi đã bỏ cô ấy lại. Sao huynh vẫn mang cô ấy theo?"

Like all kōans, this story has numerous interpretations.

Giống như tất cả các Công án khác, câu chuyện này có rất nhiều cách hiểu.

But one popular reading suggests

Một trong những cách lý giải phổ biến là

that despite never having physically carried the traveler,

dù không trực tiếp cõng cô gái,

Ekido broke monastic law by mentally "clinging to" the woman.

Ekido đã phạm giới luật khi níu kéo cô trong suy nghĩ.

This type of conflict –

Kiểu mâu thuẫn này -

examining the grey area between the letter of the law and the spirit of the law –

phản ánh lỗ hổng giữa câu chữ và tinh thần của luật giới

was common in kōans.

rất phổ biến trong Công án.

In addition to exploring ambiguity,

Bên cạnh việc lý giải những điều nhập nhằng,

kōans often ridiculed characters

Công án thường chế giễu nhân vật

claiming total understanding of the world around them.

tự xưng có cái nhìn toàn diện về thế giới xung quanh.

One such example finds three monks

Một trong những ví dụ đó là câu chuyện về ba vị thiền sư

debating a temple flag rippling in the wind.

tranh cãi về lá cờ của ngôi chùa đang bay trong gió.

The first monk refers to the flag as a moving banner,

Vị thiền sư thứ nhất cho rằng lá cờ đang chuyển động,

while the second monk insists that they are not seeing the flag move,

trong khi vị kia khăng khăng rằng cái họ thấy không phải cờ

but rather the wind blowing.

mà là gió động.

They argue back and forth, until finally, a third monk intervenes,

Họ tranh qua cãi lại, đến khi vị thiền sư thứ ba can thiệp:

“It is not the flag moving, nor the wind blowing,

"Chằng phải cờ cũng chẳng phải gió động

but rather the movement of your minds!”

mà là tâm hai vị động."

One interpretation of this kōan plays on the supposed wisdom of the arguing monks –

Một cách hiểu của Công án này là dựa trên tầm nhìn của thiền sư.

the first asserting the importance of the observable world,

Thiền sư thứ nhất coi trọng thế giới biểu kiến,

the second favoring deeper knowledge we can infer from that world.

vị thứ hai dựa vào kiến thức uyên sâu được suy luận từ đó.

But each monk’s commitment to his own “answer”

Sự quả quyết về câu trả lời của mỗi thiền sư

blinds him to the other’s insight, and in doing so,

đã che mắt họ khỏi sự thấu hiểu vạn vật, và điều này,

defies an essential Buddhist ideal: abolishing binary thinking.

đi ngược ý niệm quan trọng của Phật học: loại bỏ lý luận nhị nguyên.

The third monk identifies their conflict as a perceptual one –

Vị thiền sư thứ ba đã nhận ra sự mâu thuẫn trong nhận thức -

both arguing monks fail to see the larger picture.

cả hai vị thiền sư kia đều không thấy được toàn diện vấn đề.

Of course, all these interpretations only hint at how to wrestle with these kōans.

Tất nhiên, tất cả những lý giải này chỉ gợi ý làm thế nào để giải mã Công án.

Neither the wisdom from practicing monks before us,

Cả sự thông thái của thiền sư ngày xưa

nor the supposedly wise characters in these stories

hay những nhân vật khôn ngoan trong chuyện

can resolve them for you.

đều không thể giải đáp giúp chúng ta.

That’s because the purpose of these kōans isn’t reaching a simple solution.

Bởi mục đích của Công án không phải là tìm ra lời giải đơn giản.

It’s the very act of struggling with these paradoxical puzzles

Chính quá trình vật lộn với những nghịch lý nan giải

which challenge our desire for resolution,

thúc đẩy khao khát tìm kiếm giải pháp,

and our understanding of understanding itself.

và sự hiểu biết của ta về chính sự hiểu biết.