The most colorful gemstones on Earth - Jeff Dekofsky

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

On an auspicious day in November of 1986,

၁၉၈၆ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလအတွင်းက မင်္ဂလာရှိတဲ့ နေ့တစ်နေ့မှာ

5 Australian miners climbed Lunatic Hill—

ဩစတေးလျှ သတ္တုတွင်း အလုပ်သမားတွေဟာ ဒီနေရာမှာ တူးဖို့ လူတစ်ဦးမှာ ဖြစ်နေမယ့်

so named for the mental state anyone would be in to dig there.

စိတ်အခြေအနေအတွက် မှည့်ထားတဲ့ Lunatic Hill ကို တက်ပြီး မြေကြီးထဲ မီတာ ၂၀ တူးခဲ့တယ်။

While their competitors searched for opals at a depth of 2 to 5 meters,

သူတို့ရဲ့ပြိုင်ဘက်တွေက အနက် ၂ မီတာကနေ ၅ မီတာအထိမှာ မဟူရာကျောက်တွေကို ရှာခဲ့ပေမဲ့

the Lunatic Hill Syndicate bored 20 meters into the earth.

Lunatic Hill Syndicate ကတော့ မြေကြီးထဲမှာ မီတာ ၂၀ တူးခဲ့တယ်။

And for their audacity, the earth rewarded them

သူတို့ရဲ့ရဲတင်းမှုအတွက် မြေကြီးက သူတို့ကို လက်သီးဆုပ်အရွယ်

with a fist-sized, record breaking opal.

စံချိန်ချိုးလိုက်တဲ့ ကျောက်မျက် တစ်လုံးကို ဆုလာဘ်ကို ရရှိခဲ့ကြတယ်။

They named it the Halley’s Comet opal,

ဒီအချိန်တုန်းက အများကြီး ပိုကြီးမားတဲ့ ကျောက်အတိပြီးတဲ့၊ အေးစက်တဲ့ အရာဝတ္ထု

after the much larger rocky, icy body flying by the earth at that time.

ကမ္ဘာဂြိုဟ်ကို ဖြတ်ပျံသွားခဲ့တဲ့Hailey's Comet မဟူရာကျောက်လို့ အမည်ပေးခဲ့တယ်။

The Halley’s Comet opal is a marvel, but its uniqueness is, paradoxically,

Halley’s Comet မဟူရာကျောက်ဟာ အံ့ဖွယ်တစ်ပါး ဆိုပေမဲ့ ၎င်းရဲထူးခြားချက်က ဝိရောဓိသဘောအရ

the most usual thing about it.

ဒါနဲ့ပတ်သက်တဲ့ အကျွမ်းတဝင်အရှိဆုံးပါ။

While diamonds, rubies, emeralds, and other precious stones

စိန်တွေ၊ ပတ္တမြားတွေ၊ မြတွေနဲ့ အခြား အဖိုးတန် ကျောက်တွေဟာ

are often indistinguishably similar,

မကြာခဏ မခွဲခြားနိုင်အောင် ဆင်တူပေမဲ့

no two opals look the same,

"အရောင် ပြေးခြင်း" လို့ခေါ်တဲ့

thanks to a characteristic called "play of color."

ထူးခြားတဲ့ လက္ခဏာကြောင့် မဟူရာကျောက် နှစ်လုံးဟာ မတူနိုင်ကြပါ။

This shimmering, dazzling, dancing display of light

ဒီလင်းလက်၊ လှုပ်ရှားနေတဲ့ အလင်းကစားမှုက နက်ရှိုင်းတဲ့ မြေအောက်က

comes about from a confluence of chemistry, geology, and optics

၎င်းတို့ရဲ့အစောဆုံး ကာလတွေကနေ မဟူရာကျောက်တွေကို သတ်မှတ်ပေးတဲ့

that define opals from their earliest moments, deep underground.

ဓာတုဗေဒ၊ ဘူမိဗေဒနဲ့ အလင်းပညာတို့ရဲ့ ပေါင်းဆုံခြင်းကနေ ဖြစ်ပေါ်လာတာပါ။

It’s there that an opal begins its life as something surprisingly abundant: water.

ဒီနေရာမှာ မဟူရာကျောက်ရဲ့ သက်တမ်း စတင်တယ်။ အံ့ဩလောက်အောင် ပေါများတဲ့တစ်ခုက ရေပါ။

Trickling down through gaps in soil and rock,

မြေနဲ့ ကျောက်သားကြားက အဟတွေကနေ စီးကျနေတဲ့

water flows through sandstone, limestone, and basalt,

ရေဟာ ဆီလီကွန် ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်လို့ခေါ်တဲ့ မှုန်မွှားတဲ့ဒြပ်ပေါင်းတစ်ခုကို သယ်ယူရင်း

picking up a microscopic compound called silicon dioxide.

သဲကျောက်၊ ထုံးကျောက်နဲ့ မီးတောင်ချော်ကျောက်နက်ကို ဖြတ်စီးတယ်။

This silica-enriched water enters the voids inside pieces of volcanic rock,

ဒီဆီလီကာ ကြွယ်ဝတဲ့ ရေက မီးတောင်ကျောက်ရဲ့ အစတွေ၊ သမိုင်းမတင်မီ မြစ်ကြမ်းပြင်တွေ၊

prehistoric river beds, wood and even the bones of ancient creatures.

သစ်သားနဲ့ ရှေးဟောင်း သတ္တဝါတွေရဲ့ အရိုးတွေ ရဲ့အတွင်းဘက် နေရာလွတ်တွေထဲတောင် ဝင်တယ်။

Gradually, the water starts to evaporate,

တဖြည်းဖြည်း ရေက စတင်အငွေ့ပျံပြီး

and the silica-solution begins forming a gel,

ဆီလီကာ ပျော်ရည်က စတင် ပျစ်ခဲလာတယ်၊

within which millions of silica spheres form layer by layer

ဒီအတွင်းမှာ သန်းချီတဲ့ ဆီလီကာ အလုံးတွေဟာ ဗဟိုတူ အခွံတွေရဲ့ အစဉ်အတန်းတစ်ခုအဖြစ်

as a series of concentric shells.

တစ်လွှာပြီးတစ်လွှာ ဖွဲ့တည်တယ်။

The gel ultimately hardens into a glass-like material,

နောက်ဆုံးမှာ အခဲက ဖန်သားလို အရာဝတ္ထုအဖြစ် မာလာပြီး

and the spheres settle into a lattice structure.

အလုံးတွေက မှန်ကူကွက် ဖွဲ့စည်းမှု တစ်ခုအဖြစ် အနယ်ကျသွားတယ်။

The vast majority of the time, this structure is haphazard,

အချိန်အတော်များများမှာ ဒီဖွဲ့စည်းမှုက စနစ်တကျမရှိတော့

resulting in common, or potch, opals with unremarkable exteriors.

မထူးခြားတဲ့ အပြင်ပိုင်းတွေနဲ့ သာမန်(သို့) တန်ဖိုးမရှိတဲ့ မဟူရာကျောက်တွေဖြစ်စေတယ်။

The tiny, mesmerizing percentage we call precious opals

ဒီအလွန်နည်းတဲ့ ဖမ်းစားနိုင်တဲ့ အချိုးအစား အဖိုးတန် မဟူရာကျောက်တွေလို့ ခေါ်တာတွေမှာ

have regions where silica beads of uniform size form orderly arrays.

စနစ်တကျ အစီအစဉ်တွေ ဖွဲ့တည်တဲ့ အရွယ်တူ ဆီလီကာ အစက်အပေါက်လေးတွေရဲ့နယ်ပယ်တွေရှိတယ်။

So why do those structures produce such vibrant displays?

ဒီတော့ ဘာကြောင့် ဒီဖွဲ့စည်းမှုတွေက ဒီလောက် စိုလွင်တဲ့ ပြသမှုတွေ ထုတ်လုပ်ပေးတာလဲ။

The answer lies in a principle of wave physics called interference.

အဖြေက လှိုင်းပေါင်းစပ်မှု လို့ခေါ်တဲ့ လှိုင်းရူဗဗေဒရဲ့ ဥပဒေသတစ်ခုအတွင်းမှာပါ။

For the sake of simplicity,

ရှင်းလင်းစေဖို့အတွက်

let’s look at what happens when a single color of light—

တစ်ခုတည်းသော အလင်းရဲ့ အရောင် လှိုင်းအလျား ၅၀၀ နာနိုမီတာ အစိမ်းက

green, with a wavelength of 500 nanometers— hits a precious opal.

အဖိုးတန် မဟူရာကျောက်ကို ထိမိတဲ့အခါ ဘာဖြစ်လဲဆိုတာ ကြည့်ရအောင်။

The green light will scatter throughout the gemstone

အစိမ်းရောင် အလင်းက ကျောက်မျက် အနှံ့အပြားကို ဖြန့်ကြဲပြီး

and reflect back with varying intensities—

ပြောင်းလဲနေတဲ့ ပြင်းအားတွေနဲ့ အလင်းပြန်မယ်

from most angles suffused, from some entirely dimmed,

ထောင့်အများကစုကနေ ယှက်သန်းလိုက် ထောင့်အများစုနေ မှိန်လိုက်၊

and others dazzlingly bright.

အခြားထောင့်တွေက စူစူးရှရှ တောက်နေတယ်။

What’s happening is, some of the green light reflects off of the top layer.

ဖြစ်နေတာက အစိမ်းရောင် အလင်းတချို့က အပေါ်ဆုံးအလွှာကို ဖြတ်ကာအလင်းပြန်တယ်။

Some reflects off of the layer below that.

တချို့က အောက်အလွှာကို ဖြတ်ကာအလင်းပြန်တယ်။

And so on.

ဒီလိုဆက်ဖြစ်တယ်။

When the additional distance it travels from one layer to the next, and back,

တစ်လွှာကနေ နောက်တစ်လွှာကို နောက်ထပ် အကွာအဝေး အသွားအပြန်လုပ်တဲ့အခါ

is a multiple of the wavelength— such as 500 or 1000 extra nanometers—

အပိုဆောင်း နာနိုမီတာ ၅၀၀(သို့) ၁၀၀၀ လို လှိုင်းအလျားရဲ့ ဆတိုးကိန်းတစ်ခုပါ။

the crests and valleys of the waves match each other.

လှိုင်းတွေရဲ့ ထိပ်စွန်းတွေနဲ့ အချိုင့်တွေ တစ်ခုနဲ့တစ်ခု ယှဉ်တွဲကြတယ်။

This phenomenon is called constructive interference,

ဒီဖြစ်စဉ်ကို အပြုသသော လှိုင်းပေါင်းစပ်မှုလို့ ခေါ်ပြီး

and it amplifies the wave, producing a brighter color.

ပိုတောက်ပတဲ့ အရောင်တစ်ရောင်ကို ထုတ်လုပ်ပေးတဲ့ လှိုင်းကို ချဲ့ပေးတယ်။

So if you position your eye at the correct angle,

ဒီတော့ မှန်ကန်တဲ့ ထောင့်တစ်ခုမှာ သင့်မျက်လုံးကို ထားလိုက်ရင်

the green light reflecting from many layers adds together.

အလွှာများစွာကနေ အလင်းပြန်နေတဲ့ အစိမ်းရောင် အလင်းဟာ အတူတူ ပေါင်းတယ်။

Shift the angle just a bit,

ရှုထောင့်ကို နည်းနည်း ပြောင်းလိုက်ပါ၊

and you change the distance the light travels between layers.

အကွာအဝေး၊ အလွှာတွေကြားမှာ ဖြတ်သွားတဲ့ အလင်းပြောင်းသွားတယ်။

Change it enough, and you’ll reach a point where the crests match the valleys,

အလောတော် ပြောင်းပါ၊ထိပ်စွန်းတွေနဲ့အချိုင့် တွေ ယှဉ်တွဲမိတဲ့အမှတ်တစ်ခုကိုရောက်မယ်။

making the waves cancel each other out— that’s destructive interference.

လှိုင်းaတွအချင်းချင်းကို ချေဖျက်မိစေတာက အပျက်သဘော လှိုင်းပေါင်းစပ်မှုပါ။

Different colors have different wavelengths,

မတူတဲ့ အရောင်တွေမှာ မတူတဲ့ လှိုင်းအလျားတွေရှိတယ်၊

which translates to varying distances they have to travel

ဒါက ဒီလှိုင်းတွေ ဖြတ်သွားဖို့လိုတဲ့ ပြောင်းလဲနေတဲ့ အကွာအဝေးတွေကို

to constructively interfere.

အကျိုးရှိရှိ လှိုင်းပေါင်းစပ်မှုဆီ ပို့ပေးတယ်။

That’s why colors roughly correspond to silica bead sizes.

ဒါကြောင့် အရောင်တွေဟာ ဆီလီကာ အစက်အပေါက် အရွယ်တွေနဲ့ အကြမ်းဖျင်းကိုက်ညီတာပါ။

The spaces between 210 nanometer beads are just right to amplify blue light.

နာနီမီတာ ၂၁၀ အစက်အပေါက်တွေကြားက နေရာလပ်တွေ ဟာ အပြာရောင် အလင်းကို ချဲ့ပေးဖို့ပါ။

For red light, with its long wavelengths,

ရှည်လျားတဲ့ လှိုင်းအလျားတွေနဲ့ အနီရောင် အလင်းအတွက်

the silica beads must be close to 300 nanometers.

ဆီလီကာ အစက်အပေါက်တွေဟာ နာနိုမီတာ ၃၀၀ နားမှာ ရှိရမယ်။

Those take a very long time to form, and because of that,

ဒါတွေက ဖြစ်တည်ဖို့ အလွန်ကြာပြီး ဒီအကြောင်းကြောင့်ပဲ

red is the rarest opal color.

အနီဟာ မဟူရာကျောက် အရောင်မှာ အရှားပါးဆုံးပါ။

The differences in the arrangements of the gel lattices

အခဲ မှန်ကူကွက် အစီအစဉ်တွေအတွင်းက ခြားနားမှုတွေဟာ

within a particular stone result in a wide range of color patterns—

ထူးခြားတဲ့ ကျောက်တစ်တုံးအတွင်းမှာ အရောင်အဆင် အမျိုးမျိုးကို ဖြစ်စေတယ်။

everything from broad flash to pin-fire to the ultra-rare harlequin.

ကျယ်ပြန့်တဲ့ လင်းလက်မှုကနေ၊ အလင်းစက်၊အလွန် ရှားတဲ့ရောင်စုံမှန်ကူကွက်အထိ အရာတိုင်းပါ။

The circumstances that lead to the formation of precious opal

အဖိုးတန် မဟူရာကျောက် ဖွဲ့စည်းမှုကို ဖြစ်စေတဲ့ ဒီအကြောင်းခြင်းရာတွေဟာ

are so uncommon that they only occur in a handful of places.

အနည်းငယ်သာရှိတဲ့ နေရာတွေမှာသာ ဖြစ်ပေါ်တယ် ဆိုရလောက်အောင် ရှားပါးတယ်။

About 95% come from Australia,

၉၅% ခန့်က ဩစတေးလျကနေ လာတာပါ။

where an ancient inland sea created the perfect conditions.

ဒီမှာ ရှေးဟောင်း ကုန်းတွင်း ပင်လယ်တစ်ခုက အကောင်းဆုံး အခြေအနေတွေ ဖန်တီးပေးထားတယ်။

It was there that the Halley’s Comet opal formed some 100 million years ago.

အဲဒီနေရာမှာ Halley’s Comet မဟူရာကျောက်က လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် သန်း ၁၀၀ က ဖြစ်တည်ခဲ့တယ်။

Which raises the question: in the next 100 million years,

ဒါက မေးခွန်းဖြစ်စေတာက နောက် နှစ်သန်း ၁၀၀ မှာ

silica-rich water will percolate through the nooks and crannies

လူသား ယဉ်ကျေးမှုရဲ့စွန့်ပစ်ထားတဲ့ ရှေးအသုံးအဆောင်တချို့ရဲ့

of some of the discarded artifacts of human civilization.

ချောင်ကြိုချောင်ကြား တွင်းပေါက်ကလေးတွေကနေ ဆီလီကာ ကြွယ်ဝတဲ့ ရေ စိမ့်ဝင်မလဲဆိုတာပါ။

What opalescent plays of light will one day radiate

တစ်နေ့မှာ ဘယ် မဟူရာရောင်သွေးတဲ့ အလင်းပြေးမှုတွေက အမှောင်ထုထဲမှာ

from the things we forget in the darkness?

ကျွန်ပ်တို့ မေ့ထားတဲ့ အရာတွေထဲကနေ ဖြာထွက်လာမှာလဲ။