The most colorful gemstones on Earth - Jeff Dekofsky

Tłumaczenie: P S Korekta: Ola Królikowska

On an auspicious day in November of 1986,

Pewnego pomyślnego listopadowego dnia 1986 roku

5 Australian miners climbed Lunatic Hill—

pięciu australijskich górników wspięło się na Wzgórze Obłąkanych,

so named for the mental state anyone would be in to dig there.

nazwane tak ze względu na stan umysłu, w którym ktoś musiałby być, by tam kopać.

While their competitors searched for opals at a depth of 2 to 5 meters,

Podczas gdy ich konkurenci szukali opalu na głębokości od 2 do 5 metrów,

the Lunatic Hill Syndicate bored 20 meters into the earth.

Grupa ze Wzgórza Obłąkanych wwiercała się na 20 metrów w głąb ziemi.

And for their audacity, the earth rewarded them

Ziemia wynagrodziła im zuchwałość

with a fist-sized, record breaking opal.

rekordowo dużym opalem wielkości pięści.

They named it the Halley’s Comet opal,

Nazwali go opalem Komety Halleya

after the much larger rocky, icy body flying by the earth at that time.

na cześć dużego skalisto-lodowego ciała przelatującego wtedy obok Ziemi.

The Halley’s Comet opal is a marvel, but its uniqueness is, paradoxically,

Opal Komety Halleya jest niesamowity,

ale jego wyjątkowość paradoksalnie polega na jego zwykłości.

the most usual thing about it.

While diamonds, rubies, emeralds, and other precious stones

Podczas gdy diamenty, rubiny, szmaragdy i inne kamienie szlachetne

are often indistinguishably similar,

są często nie do odróżnienia,

no two opals look the same,

nie istnieją dwa identyczne opale

thanks to a characteristic called "play of color."

dzięki właściwości zwanej “grą barw”.

This shimmering, dazzling, dancing display of light

Ten olśniewający, migocząco-tańczący pokaz mieniącego się światła

comes about from a confluence of chemistry, geology, and optics

wynika z konfluencji występującej w chemii, geologii i optyce,

that define opals from their earliest moments, deep underground.

które definiują opale od ich zarania, głęboko pod ziemią.

It’s there that an opal begins its life as something surprisingly abundant: water.

To tam opal zaczyna życie jako coś zaskakująco obfitego: woda.

Trickling down through gaps in soil and rock,

Ściekając przez szczeliny w glebie i skałach,

water flows through sandstone, limestone, and basalt,

woda przenika przez piaskowiec, wapień i bazalt,

picking up a microscopic compound called silicon dioxide.

przenosząc mikroskopijny związek zwany dwutlenkiem krzemu.

This silica-enriched water enters the voids inside pieces of volcanic rock,

Ta wzbogacona w krzemionkę woda wnika w puste przestrzenie skał wulkanicznych,

prehistoric river beds, wood and even the bones of ancient creatures.

prehistoryczne koryta rzek, drewno, a nawet kości pradawnych stworzeń.

Gradually, the water starts to evaporate,

Z czasem woda odparowuje,

and the silica-solution begins forming a gel,

a roztwór krzemionki tworzy żel,

within which millions of silica spheres form layer by layer

w którym miliony kulek krzemionki tworzą warstwa po warstwie

as a series of concentric shells.

szereg skoncentrowanych powłok.

The gel ultimately hardens into a glass-like material,

Ostatecznie żel twardnieje w materiał podobny do szkła,

and the spheres settle into a lattice structure.

a kulki układają się w sieć krystaliczną.

The vast majority of the time, this structure is haphazard,

W zdecydowanej większości struktura jest całkowicie przypadkowa.

resulting in common, or potch, opals with unremarkable exteriors.

Efektem są zwyczajne lub nieszlachetne opale z pospolitą powierzchnią.

The tiny, mesmerizing percentage we call precious opals

Stanowiące bardzo mały procent tak zwane opale szlachetne

have regions where silica beads of uniform size form orderly arrays.

mają miejsca, gdzie krzemionkowe paciorki jednej wielkości tworzą regularne wzory.

So why do those structures produce such vibrant displays?

Dlaczego więc te struktury tak się mienią?

The answer lies in a principle of wave physics called interference.

Odpowiedzią jest zjawisko rozchodzenia fal znane jako interferencja.

For the sake of simplicity,

Dla uproszczenia

let’s look at what happens when a single color of light—

sprawdźmy, co się stanie, gdy pojedyncza barwa światła,

green, with a wavelength of 500 nanometers— hits a precious opal.

zieleń, której długość fali wynosi 500 nanometrów, uderzy w opal szlachetny.

The green light will scatter throughout the gemstone

Zielone światło rozproszy się po całym kamieniu szlachetnym

and reflect back with varying intensities—

i odbije z różną intensywnością.

from most angles suffused, from some entirely dimmed,

Pod większością kątów będzie nasycone, pod niektórymi całkowicie przygaszone,

and others dazzlingly bright.

a pod innymi oślepiająco jasne.

What’s happening is, some of the green light reflects off of the top layer.

To, co się wtedy dzieje, to odbicie części zielonego światła od wierzchniej warstwy.

Some reflects off of the layer below that.

Część odbija się od warstwy poniżej.

And so on.

I tak dalej.

When the additional distance it travels from one layer to the next, and back,

Kiedy dodatkowa odległość, którą pokonuje z jednej warstwy do kolejnej i z powrotem,

is a multiple of the wavelength— such as 500 or 1000 extra nanometers—

jest wielokrotnością długości fali, np. o 500 lub 1000 dodatkowych nanometrów,

the crests and valleys of the waves match each other.

górki i zagłębienia fal dopasowują się do siebie.

This phenomenon is called constructive interference,

To interferencja konstruktywna,

and it amplifies the wave, producing a brighter color.

która wzmacnia falę, nadając jej jaśniejszą barwę.

So if you position your eye at the correct angle,

Więc jeśli spojrzycie pod odpowiednim kątem,

the green light reflecting from many layers adds together.

zielone światło odbijające się od wielu warstw nałoży się na siebie.

Shift the angle just a bit,

Zmieniając nieco kąt,

zmienicie też odległość, jaką światło pokonuje między warstwami.

and you change the distance the light travels between layers.

Change it enough, and you’ll reach a point where the crests match the valleys,

Zmieniając bardziej, dojdziecie do punktu gdzie górki pokrywają się z zagłębieniami,

making the waves cancel each other out— that’s destructive interference.

przez co fale wzajemnie się znoszą.

To interferencja destruktywna.

Different colors have different wavelengths,

Poszczególne barwy mają też różne długości fal,

which translates to varying distances they have to travel

co przekłada się na różne odległości, które muszą przebyć,

to constructively interfere.

aby się odpowiednio zakłócić.

That’s why colors roughly correspond to silica bead sizes.

Dlatego barwy z grubsza odpowiadają rozmiarom paciorków krzemionki.

The spaces between 210 nanometer beads are just right to amplify blue light.

Odstępy między 210 nanometrowymi kulkami wystarczą, by wzmocnić niebieskie światło.

For red light, with its long wavelengths,

Dla światła czerwonego z jego długimi falami

the silica beads must be close to 300 nanometers.

paciorki krzemionki muszą być zbliżone na odległość 300 nanometrów.

Those take a very long time to form, and because of that,

Na uformowanie potrzebują bardzo dużo czasu i właśnie z tego powodu

red is the rarest opal color.

czerwień jest najrzadszym kolorem opalu.

The differences in the arrangements of the gel lattices

Różnice w ułożeniu żelowych sieci

within a particular stone result in a wide range of color patterns—

w obrębie danego kamienia skutkują bogatą paletą barw,

everything from broad flash to pin-fire to the ultra-rare harlequin.

od opalu błyskowego przez ognisty po niezwykle rzadki arlekinowy.

The circumstances that lead to the formation of precious opal

Warunki, które prowadzą do powstania opalu szlachetnego,

are so uncommon that they only occur in a handful of places.

są tak rzadkie, że występują tylko w niektórych miejscach.

About 95% come from Australia,

Około 95% pochodzi z Australii,

where an ancient inland sea created the perfect conditions.

gdzie prastare morze epikontynentalne stworzyło idealne warunki.

It was there that the Halley’s Comet opal formed some 100 million years ago.

To właśnie tam około 100 milionów lat temu powstał opal Komety Halleya.

Which raises the question: in the next 100 million years,

To nasuwa kolejne pytanie.

W ciągu najbliższych 100 milionów lat

silica-rich water will percolate through the nooks and crannies

bogata w krzemionkę woda przesiąknie przez wszelkie zakamarki

of some of the discarded artifacts of human civilization.

różnych porzuconych artefaktów ludzkiej cywilizacji.

What opalescent plays of light will one day radiate

Jakie opalizujące świetlne spektakle będą pewnego dnia promieniowały z rzeczy,

from the things we forget in the darkness?

o których zapomnieliśmy w mrokach dziejów?