Earth's mysterious red glow, explained - Zoe Pierrat

612,984 views ・ 2021-09-14

TED-Ed


ဗီဒီယိုကိုဖွင့်ရန် အောက်ပါ အင်္ဂလိပ်စာတန်းများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung
00:06
In 2009, a satellite circled Earth,
0
6746
2875
၂၀၀၉ ခုနှစ်မှာဂြိုဟ်မျက်နှာပြင်ကနေ ရောင်ပြန်ထွက်နေတဲ့
00:09
methodically scanning and sorting the wavelengths
1
9621
2458
လှိုင်းအလျားတွေကို ထောက်လှမ်း၊ရွေးထုတ်ရင်း
00:12
reflecting off the planet’s surface.
2
12079
2084
ဂြိုဟ်တုတစ်လုံးဟာ ကမ္ဘာမြေကို ပတ်ခဲ့တယ်။
00:14
Researchers were looking for the spectral signature of carbon dioxide
3
14163
3708
သုတေသီတွေဟာ ကာဗွန်ဒိုင် အောက်ဆိုဒ်ရဲ့ သက်တံရောင်စဉ် လက္ခဏာကို ရှာဖွေနေစဉ်မှာ
00:17
when they noticed something baffling:
4
17871
1792
ဦးနှောက်ခြောက်စရာတစ်ခုကို သတိထားမိတယ်
00:19
an unexpected wavelength of unknown origin.
5
19663
2875
မူလဇာစ်မြစ် မသိရတဲ့ မျှော်လင့်မထားတဲ့ လှိုင်းအလျားတွေပါ။
00:22
They tried looking at Earth with only this wavelength,
6
22621
3083
ဒီလှိုင်းအလျားနဲ့ပဲ ကမ္ဘာမြေကို စမ်းကြည့်ခဲ့ပြီး
00:25
and saw the planet covered in a red hue of varying intensity.
7
25704
3792
ပြင်းအား အစုံရှိတဲ့ အနီရောင်နဲ့ ဖုံးထားတဲ့ ဂြိုဟ်ကို သူတို့ တွေ့ခဲ့တယ်။
00:29
This couldn’t have been reflected sunlight
8
29496
2000
ဒါက ရောင်ပြန်ထွက်တဲ့ နေအလင်းမဖြစ်နိုင်ဘူး။
00:31
because it was a wavelength that never escapes the Sun’s outer atmosphere.
9
31496
3750
ဒါက နေရဲ့အပြင် လေထုလွှာကနေ လုံးဝ မထွက်တဲ့ လှိုင်းအလျားတစ်ခုမို့ပါ။
00:35
And it didn’t correspond with densely populated areas,
10
35287
2625
ဒါက သိပ်သည်းစွာ ပြည့်နေတဲ့ နေရာတွေနဲ့ ကိုက်ညီမနေဘူး။
00:37
suggesting it wasn’t human-made either.
11
37912
2542
လူလုပ်ထားတာလည်း မဟုတ်ဘူးလို့ ညွှန်းနေတာပါ။
00:40
In fact, it was emanating from places with lots of plants:
12
40704
3875
အမှန်ကတော့ ဒါက အပင်တွေ အများကြီးရှိတဲ့ နေရာတွေကနေ ပေါ်ထွက်နေတာပါ။
00:44
the Amazon basin, northern evergreen forests,
13
44579
2625
အမေဇုံမြစ်ဝှမ်း၊ မြောက်ပိုင်း အမြဲစိမ်း သစ်တောတွေနဲ့
00:47
and croplands of the Midwestern US were all ablaze.
14
47204
3958
Midwestern US ရဲ့စိုက်ပျိုးမြေတွေက တောက်ပနေခဲ့တာပါ။
00:51
So, what was going on?
15
51162
2084
ဒီတော့ ဘာဆက်ဖြစ်ခဲ့သလဲ။
00:53
Plants and other organisms use light to grow by way of photosynthesis.
16
53579
4583
အပင်တွေနဲ့ အခြားဇီဝရုပ်တွေဟာ အစာချက်တဲ့ နည်းနဲ့ ကြီးထွားဖို့ အလင်းရောင်ကိုသုံးတယ်။
00:58
But that’s just one of three ways that light
17
58162
2459
ဒါပေမဲ့ အစာချက်တဲ့ ဇီဝရုပ် တစ်ခုထဲကို ဝင်တဲ့
01:00
entering a photosynthetic organism is used.
18
60621
2750
အလင်းကို အသုံးပြုတဲ့ နည်းလမ်း သုံးခုအနက် တစ်ခုပါ။
01:03
And this is the key to solving the mystery.
19
63371
2792
ဒါက ပဟေဠိကို ဖြေရှင်းရာမှာ အဓိကအချက်ပါ။
01:06
To understand the others, we need to begin with photosynthesis.
20
66163
3708
အခြားအရာတွေ နားလည်ဖို့ အစာချက်လုပ်မှုနဲ့ စတင်ဖို့လိုတယ်။
01:09
During this process,
21
69871
1292
ဒီဖြစ်စဉ်အတွင်းမှာ
01:11
sunlight hits structures within a plant’s cells called chloroplasts,
22
71163
4083
နေရောင်က ကလိုရိုဖီးလ်အရောင်တွေနဲ့ ပြည့်ကျပ်နေတဲ့ ကလိုရိုပလပ်စ်လို့ခေါ်တဲ့
01:15
which are packed with chlorophyll pigments.
23
75246
2250
ဂြိုဟ်ရဲ့ဆဲလ်အတွင်းက တည်ဆောက်မှုတွေကို တိုက်တယ်။
01:17
When chlorophyll molecules absorb light, some of their electrons become excited.
24
77496
4042
ကလိုရိုဖီးလ် မော်လီကျူးတွေက အလင်း စုပ်ယူ တဲ့အခါ အီလက်ထရွန်တချို့ နိုးကြွတယ်။
01:21
They go through a series of reactions,
25
81746
2000
ဒါတွေက အလင်းစွမ်းအင်ကို ဓာတုစွမ်းအင်အဖြစ်
01:23
which transform light energy into chemical energy.
26
83746
3417
ပြောင်းလဲပေးတဲ့ ဓာတ်ပြုမှု တသီတတန်းကို ဖြတ်သန်းသွားတယ်၊
01:27
This powers the conversion of carbon dioxide and water into glucose,
27
87163
4166
ဒါက ဂလူးဂို့စ်အဖြစ် ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ် နဲ့ရေရဲ့ ပြောင်းလဲခြင်းကို စွမ်းအားပေးတယ်။
01:31
the simple sugar plants need to grow.
28
91329
2375
ရိုးရိုး သကြား အပင်တွေက ကြီးထွားဖို့ လိုအပ်တယ်။
01:33
And of course, this reaction generates an important byproduct.
29
93704
3625
တကယ်တမ်းက ဒီဓာတ်ပြုမှုက အရေးပါတဲ့ ဘေးထွက်ပစ္စည်းတစ်ခု ထုတ်ပေးတယ်။
01:37
Photosynthesis—
30
97454
1125
အစာချက်လုပ်မှုပါ။
01:38
which is constantly being carried out by plants, algae, and bacteria—
31
98579
3709
ဒါကို အပင်တွေ၊ ရေညှိနဲ့ ဘက်တီးရီးယားတွေက အဆက်မပြတ် လုပ်ဆောင်တယ်။
01:42
produces all of Earth’s oxygen.
32
102579
2542
ကမ္ဘာမြေရဲ့ အောက်ဆီဂျင်အားလုံးကို ထုတ်လုပ်ပေးတာပါ၊
01:46
But plants regularly absorb more light than they’re able to consume.
33
106079
3750
ဒါပေမဲ့ အပင်တွေက ၎င်းတို့ စားသုံးနိုင်တာ ထက် ပိုတဲ့ အလင်းကို ပုံမှန် စုပ်ယူတယ်။
01:49
For instance, over winter,
34
109829
1792
ဥပမာ ဆောင်းရာသီအတွင်းမှာ
01:51
the frozen leaves of evergreen trees can't photosynthesize at their usual rate,
35
111621
4708
အမြဲစိမ်းသစ်ပင်တွေရဲ့အေးခဲနေတဲ့ အရွက်တွေဟာ ပုံမှန်နှုန်းမှာ အစာမချက်လုပ်နိုင်ပေမဲ့
01:56
but they're still exposed to a lot of sunlight.
36
116329
2292
နေရောင်အမြောက်အမြားနဲ့ ထိတွေ့နေဆဲပါ။
01:58
If not dealt with, the excess light can damage their photosynthetic machinery.
37
118954
3959
ဒီလို မထိတွေ့ရင် လွန်ကဲတဲ့အလင်းဟာ အစာချက်လုပ်မှု ယန္တရားကို ဖျက်ဆီးနိုင်တယ်။
02:03
So, the second way plants use light is by transforming it into heat
38
123329
4250
ဒီတော့ အလင်းကို အပင်တွေ အသုံးပြုတဲ့ ဒုတိယ နည်းလမ်းက အလင်းကို အပူအဖြစ် ပြောင်းလဲပြီး
02:07
and dissipating it out of their leaves.
39
127579
2167
အပူကို သစ်ရွက်တွေကနေ ကွယ်ပျောက်စေခြင်းပါ။
02:10
The third way plants interact with incoming light
40
130038
2416
ဝင်လာနေတဲ့ အလင်းနဲ့ အပင်တွေ ဆက်သွယ်တဲ့ တတိယနည်းက
02:12
is by radiating it back out at a different wavelength,
41
132454
2959
အလင်းကို မတူတဲ့ လှိုင်းအလျားတစ်ခုနဲ့ ပြန်လည်ဖြာထွက်စေခြင်းပါ။
02:16
producing what’s called chlorophyll fluorescence.
42
136163
3208
ကလိုရိုဖီးလ် လင်းလက်မှုဆိုတာကို ထုတ်လုပ်ပေးတာပါ။
02:19
During photosynthesis, the chlorophyll’s excited electrons
43
139621
3125
အစာချက်လုပ်မှုအတွင်း ကလိုရိုဖီးလ်ရဲ့နိုးကြွနေတဲ့ အီလက်ထရွန်တွေက
02:22
move through that series of chemical reactions.
44
142746
2667
ဓာတုဆိုင်ရာ ဓာတ်ပြုမှု တသီတတန်းကနေ ရွေ့လျားတယ်။
02:26
But as some of the excited electrons fall back to their ground states,
45
146038
4000
ဒါပေမဲ့ နိုးကြွနေတဲ့ အီလက်ထရွန်တချို့က အမှုန့် အနေအထားတွေဆီ ဆုတ်သွားတယ်။
02:30
they emit energy as light.
46
150038
1708
အလင်းလို စွမ်းအင်ကို ထုတ်လွှတ်တယ်။
02:32
Overall, about 1% of the light absorbed is re-emitted
47
152829
3667
ယေဘုယျအနေနဲ့ ရောင်စဉ်ရဲ့ အနီရောင် အစွန်းက လှိုင်းအလျားတွေအဖြစ်
02:36
as wavelengths at the red end of the spectrum.
48
156496
2625
စုပ်ယူထားတဲ့ အလင်း ၁ % ခန့်ဟာ ကို ပြန်ထုတ်လွှတ်ပေးတာပါ။
02:40
It’s such a small amount that you can’t see it with the naked eye.
49
160204
3167
ပကတိမျက်စိနဲ့ မမြင်နိုင်လောက်အောင်ကို သေးငယ်တဲ့ ပမာဏပါ။
02:43
But plants the world over are fluorescing as they photosynthesize.
50
163663
4166
ဒါပေမဲ့ တစ်ကမ္ဘာလုံးက အပင်တွေက အစာချက်လုပ်စဉ်မှာ အလင်းထွက်နေတယ်။
02:48
And this is what’s caused the Earth’s baffling red glow,
51
168246
4125
ဒါက ဂြိုဟ်တုကနေ သတိပြုမိတဲ့အတိုင်း ကမ္ဘာမြေရဲ့ နားလည်ရခက်တဲ့
02:52
as observed by satellite.
52
172371
1792
နီမြန်းမှုကိုဖြစ်စေတာပါ။
02:54
It was an accidental discovery, but a huge breakthrough.
53
174288
3125
အမှတ်မထင် တွေ့ရှိမှုတစ်ခုပေမည့် ဧရာမ ထိုးဖောက်ကျော်လွှားမှုပါ။
02:57
Tracking chlorophyll fluorescence from space
54
177413
2125
အာကာသမှ ကလိုရိုဖီးလ် လင်းလက်မှုကိုခြေရာခံတာက
02:59
allows us to watch the planet breathe in real time—
55
179538
3416
အပင်တွေ အသက်ရှူပုံကို ဖြစ်နေစဉ်မှာ စောင့်ကြည့်ပြီး ကမ္ဘာတစ်လွှားက
03:02
and monitor the health of ecosystems worldwide.
56
182954
3042
ဂေဟစနစ်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကို ထောက်လှမ်းခွင့်ပေးတယ်။
03:06
Previously, researchers used levels of greenness
57
186371
3125
ယခင်က သုတေသီတွေဟာ ဂြိုဟ် ကျန်းမာရေးအတွက် အဓိက ခန့်မှန်းခြေအဖြစ်
03:09
as the main estimate for plant health.
58
189496
2083
စိမ်းလန်းမှု အဆင့်တွေကို အသုံးပြုခဲ့တယ်။
03:11
Because plants generally change colors or lose foliage when they’re stressed,
59
191579
4042
ဖိညှပ်ခံရတဲ့အခါ အပင်တွေ ယေဘုယျ အရောင် ပြောင်းတာ(သို့) အရွက်ဆုံးရှုံးတာကြောင့်ပါ။
03:15
higher levels of green typically indicate healthier plants.
60
195621
3375
စိမ်းလန်းမှု ပိုမြင့်တဲ့အဆင့်တွေက ပိုကျန်းမာတဲ့ အပင်တွေကို ညွှန်ပြတယ်။
03:19
But this measure can be unreliable.
61
199579
1917
ဒါပေမဲ့ ဒီတိုင်းတာမှုက စိတ်ချလို့မရဘူး။
03:21
In contrast, chlorophyll fluorescence is a direct measure
62
201829
3834
ဆန့်ကျင်ဘက်အနေနဲ့ ကလိုရိုဖီးလ် လင်းလက်မှု ကတော့ အစာချက်လုပ်မှု လုပ်ဆောင်ချက်ရဲ့
03:25
of photosynthetic activity.
63
205663
1875
တိုက်ရိုက် တိုင်းတာမှုတစ်ခုပါ။
03:27
It can help us infer how much oxygen is being released
64
207538
3041
ဒါက ပေးထားတဲ့ စနစ်တစ်ခုအတွင်းမှာ အောက်ဆီဂျင် ဘယ်လောက် ထုတ်တယ်၊
03:30
and how much carbon is being absorbed in a given system.
65
210579
2959
ကာဗွန် ဘယ်လောက် စုပ်ယူတာကို ကောက်ချက်ချဖို့ ကူညီနိုင်တယ်။
03:34
Drops in chlorophyll fluorescence may also occur
66
214246
2583
ကလိုရိုဖီးလ် လင်းလက်မှု ကျဆင်းမှု ဖြစ်ပေါ်နိုင်သေးတာက
03:36
before visible signs of plant stress, making it a timely measure.
67
216829
4542
အပင် ဖိသိပ်မှု လက္ခဏာ မမြင်နိုင်ခင်ပါ။ အချိန်မီ ဆောင်ရွက်မှုတစ်ခု ဖြစ်စေတာပါ။
03:41
Scientists have already used chlorophyll fluorescence to monitor
68
221371
3917
သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ဘေးဖြစ်စေတဲ့ မျောလှေး ပွင့်တွေကို ထောက်လှမ်းဖို့နဲ့
03:45
harmful phytoplankton blooms,
69
225288
2000
Amazon နဲ့ Great Plains က မိုးခေါင်မှုရဲ့
03:47
and track the effects of drought in the Amazon and Great Plains.
70
227288
3333
သက်ရောက်မှုတွေကို ခြေရာခံဖို့ ကလိုရိုဖီးလ် လင်းလက်မှုကို သုံးနေပါပြီ။
03:50
Going forward, we’ll be investigating photosynthesis from space,
71
230746
4083
ရှေ့ဆက်သွားရင်း အစာချက်လုပ်မှု ကို အာကာသကနေ စူးစမ်းလေ့လာပြီး
03:54
and gauging how best to support our silent friends,
72
234829
2917
လူတွေအတွက် အများကြီး လုပ်ပေးပြီးဖြစ်တဲ့ အသံတိတ် မိတ်ဆွေတွေကို
03:57
who already do so much for us.
73
237746
2667
အကောင်းဆုံး ထောက်ပံ့နည်းကို ခန့်မှန်းနေမှာပါ။
ဤဝဘ်ဆိုဒ်အကြောင်း

ဤဆိုက်သည် သင့်အား အင်္ဂလိပ်စာလေ့လာရန်အတွက် အသုံးဝင်သော YouTube ဗီဒီယိုများနှင့် မိတ်ဆက်ပေးပါမည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှ ထိပ်တန်းဆရာများ သင်ကြားပေးသော အင်္ဂလိပ်စာသင်ခန်းစာများကို သင်တွေ့မြင်ရပါမည်။ ဗီဒီယိုစာမျက်နှာတစ်ခုစီတွင် ပြသထားသည့် အင်္ဂလိပ်စာတန်းထိုးများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။ စာတန်းထိုးများသည် ဗီဒီယိုပြန်ဖွင့်ခြင်းနှင့်အတူ ထပ်တူပြု၍ လှိမ့်သွားနိုင်သည်။ သင့်တွင် မှတ်ချက်များ သို့မဟုတ် တောင်းဆိုမှုများရှိပါက ဤဆက်သွယ်ရန်ပုံစံကို အသုံးပြု၍ ကျွန်ုပ်တို့ထံ ဆက်သွယ်ပါ။

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7