Vultures: The acid-puking, plague-busting heroes of the ecosystem - Kenny Coogan

Translator: San Tun Aung Reviewer: Myo Aung

In the grasslands of Mauritania,

Mauritania နိုင်ငံရဲ့ မြက်ခင်းလွင်ပြင်ကြီးမှာ

a gazelle suffering from tuberculosis takes its last breath.

တီဘီ (အဆုတ်နာ) ဖြစ်နေတဲ့ ဂဇဲဆိတ်လေးတစ်ကောင်တစ်လေ

Collapsing near a small pool,

ရေကန်လေးနားမှာ လဲကျသေနေရင်တော့

the animal’s corpse threatens to infect the water.

ရေထဲမှာရောဂါပျံ့ဝင်မှာ စိုးရိမ်ရပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီအပူပိုင်းသဲကန္တာရမြေရဲ့

But for the desert’s cleanup crew, this body isn’t a problem: it’s a feast.

သန့်ရှင်းရေး လုပ်သားများအတွက်တော့ ဒါပြဿနာ မဟုတ်ဘဲ ပျော်ပွဲစားစရာကြီးပါပဲ။

Weighing up to 10 kilograms

၁၀ ကီလိုဂရမ် အချိန်စီးပြီး

and possessing a wingspan of nearly 3 meters,

တောင်ပံအရှည် ၃မီတာရှိတဲ့

the lappet-faced vulture is the undisputed king of the carcass.

လင်းတငှက်က ဒီအသေကောင်တွေနဲ့ ပတ်သက်လာရင် ဆရာတစ်ဆူဆိုတာ ငြင်းမရပါဘူး။

This bird’s powerful beak and strong neck

သူ့ရဲ့ ချွန်ထက်တဲ့နှုတ်သီး၊ သန်မာတောင့်တင်းတဲ့ လည်ပင်းက

easily tear through tough hide and muscle tissue,

မာတောင့်နေတဲ့ ကြွက်သားတစ်ရှူးတွေကို အခြားလင်းတငှက်ငယ်တွေပါ စားနိုင်အောင်

opening entry points for weaker vultures to dig in.

အလွယ်တကူ ကိုက်ဖြတ်ပေးနိုင်ကြပါတယ်။

This colossal competition is too dangerous for the tiny Egyptian vulture.

ဒီလိုပြင်းထန်လှတဲ့ယှဉ်ပြိုင်မှုတွေက တောင်ပံအရှည် ၁၈၀ စင်တီမီတာသာရှိတဲ့

With a wingspan of only 180 centimeters,

အီဂျစ်လင်းတတွေအတွက်တော့ သိပ်ကိုအန္တရာယ်များပါတယ်။

this vulture migrated to Africa from his family nest in Portugal,

ဒီလင်းတတွေက လေထဲမှာ ပျံဝဲနေနိုင်အောင် အောက်ကတက်လာတဲ့လေပူတွေကိုသုံးပြီးတော့

using thermal updrafts to stay aloft for hours at a time.

သူကျက်စားရာ ပေါ်တူဂီနိုင်ငံကနေ အာဖရိကတိုက်အထိ ကူးပြောင်းလာခဲ့ကြပါတယ်။

But upon arrival, he finds himself near the bottom of the pecking order.

အခြားငှက်တွေရဲ့ အရှိန်အဝါနဲ့ယှဉ်လိုက်ရင် သူတို့ကဘာမှမဟုတ်မှန်း သိလိုက်ရပါတယ်။

Fortunately, what he lacks in size, he makes up for in intelligence.

ကံကောင်းထောက်မစွာပဲ ကာယမသန်ပေမဲ့ ဉာဏ်တော့ ကောင်းကြပါတယ်။

A short distance away, he spots an unguarded ostrich nest,

ခပ်လှမ်းလှမ်းမှာရှိတဲ့ အကာအကွယ်မဲ့ ငှက်ကုလားအုတ်သိုက်ထဲက

full of immense, but impenetrable eggs.

ထိုးဖောက်ဖို့သိပ်မလွယ်တဲ့ ဥကြီးကြီးတွေကို သူ သွားတွေ့ပါတယ်။

Using a large rock, he smashes one open for a well-earned meal—

ကျောက်တုံးကြီးကြီးတစ်ခုနဲ့ ငှက်ဥကိုပစ်ခွဲပြီး စားသောက်ပါတယ်။

though he’ll circle back to the gazelle once the larger birds are gone.

ပြီးတော့ဂဇဲဆိတ်သေကောင်ဆီ လင်းတငှက်ကြီးတွေ ရှိနေသေးလားသိရအောင် တစ်ခါဝဲပတ်ကြည့်သေးတယ်။

High above the commotion are Ruppell’s Griffon vultures.

အောက်မှာပွဲဆူနေတုန်း အပေါ်မှာ Ruppell's Griffon လင်းတတွေ ဝဲပျံနေပါတယ်။

Soaring at an altitude of over 11,000 meters,

ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အထက် မီတာ ၁၁၀၀၀ မှာ ပျံဝဲပျံနေတတ်တဲ့ ဒီလင်းတများက

these birds fly higher than any other animal.

အခြားသောငှက်များထက် ပိုပြီးတော့ မြင့်မြင့်ပျံသန်းနိုင်ကြပါတယ်။

ဒီအမြင့်ပေမှာဆို အောက်ကအသေကောင်တိုင်းကို သူတို့ ကောင်းကောင်းမမြင်နိုင်ကြတော့ပါဘူး။

At this height, they can’t see individual carcasses.

But the sight of their fellow vultures guides them to the feeding.

ဒါပေမယ့် တခြားငှက်အဖော်တွေရဲ့ အရိပ်အယောင်က သူတို့ကို အစာဆီကို လမ်းပြပေးနိုင်ကြပါ တယ်။

Their featherless heads help them regulate

အောက်ကိုဆင်းနေတုန်း သူတို့ရဲ့အမွေးမရှိတဲ့ခေါင်းက

the sudden rise in temperature as they descend—

ကိုယ်အပူချိန်ရုတ်တရက်မြင့်တက်လာတာကို ထိန်းညှိပေးနိုင်ပါတယ်။

and keep them clean as they tear into the decaying gazelle.

ပြီးတော့ ဆိတ်သေကောင်ပုပ်ကို ထိုးသုတ်တဲ့ အခါမှာလည်း ပေကျံတာတွေမဖြစ်စေတော့ပါဘူး။

The carcass is stripped clean in hours,

ရေထဲရောဂါတွေမပျံ့ခင် ဒီအသေကောင်ကလည်း

well before the rotting meat infects the water supply.

နာရီပိုင်းအတွင်းမှာကို ပြောင်တလင်းခါသလောက်ဖြစ်နေပါပြီ။

And the tuberculosis doesn’t stand a chance at infecting the vultures.

ပြီးတော့ တီဘီပိုးကလည်း လင်းတငှက်ကို ကူးစက်ဖို့ အခွင့်မသာလိုက်ပါဘူး။

These birds have evolved the lowest gastric pH in the animal kingdom,

ဆင့်ကဲပြောင်းလဲမှုကြောင့် သတ္တလောကမှာ လင်းတတွေက Gastric pH အနည်းဆုံးဖြစ်ပါတယ်။

allowing them to digest diseased carrion and waste without becoming sick.

ဒါကြောင့် ရောဂါပိုးပါတဲ့ အသေကောင်တွေကို ရောဂါကူးစက် မခံရဘဲ စားနိုင်ကြပါတယ်။

In fact, species like the mountain-dwelling bearded vulture

တကယ်တော့ တောတွေပေါ်မှာနေတဲ့ တိရစ္ဆာန်မုတ်ဆိတ်ပါ လင်းတမျိုးစိတ်တွေရဲ့

have stomachs so acidic,

အစာအိမ်တွေမှာ အစာချေအက်စစ်များလွန်းလို့

they can digest most bones in just 24 hours.

အသေကောင်ရဲ့အရိုးတွေကိုလည်း ၂၄နာရီအတွင်း ချေဖျက်နိုင်စွမ်း ရှိကြပါတယ်။

This adaptation helps smaller vultures supplement their diet with dung,

ဒီလိုအလိုက်သင့်ပြောင်းလဲတတ်ခြင်းက လင်းတ ငယ်များကို တိရစ္ဆာန်မစင်ကို စားနိုင်စေသလို

while larger vultures can consume diseased meat up to 3 days old.

လင်းတငှက်ကြီးများက ၃ ရက်ကြာသွားလို့ ရောဂါပိုးပါတဲ့ အသားကို စားနိုင်စေပါတယ်။

Their acidic stomachs protect them from living animals too:

အက်စစ်များနေတဲ့ အစာအိမ်က သူတို့ကို အခြားသက်ရှိတွေကနေ ကာကွယ်ပေးနိုင်ပုံကတော့-

their rancid vomit scares off most predators.

သူတို့ရဲ့ အော်ဂလီဆန်စရာအံဖတ်တွေက အခြားသားရဲတွေကို တပ်လှန့်နိုင်လို့ပါပဲ။

These stomachs of steel are essential to removing pathogens like cholera,

သံမဏိလိုသန်မာတဲ့အစာအိမ်က အာဖရိကဂေဟစနစ်ကနေ ကာလဝမ်းရောဂါ၊ ထောင့်သန်းနာ (Anthrax)၊

anthrax, and rabies from the African ecosystem.

ခွေးရူးပြန်ရောဂါ စတဲ့ရောဂါများကို အမြစ်ပြတ်ဖယ်ရှားတဲ့ နေရာမှာ အရေးပါလှပါတယ်။

But while vultures can easily digest natural waste,

သဘာဝ အညစ်အကြေးတွေကို အလွယ်တကူ ချေဖျက်ပေးနိုင်ပေမဲ့

man-made chemicals are another story.

လူလုပ်ဓာတုပစ္စည်းတွေနဲ့ ဆိုရင်တော့ ဒါဟာ ပုံပြင်လေးတစ်ပုဒ်သာသာပါပဲ။

Diclofenac, a common veterinary drug used to treat cattle in India,

အိန္ဒိယမှာ ကျွဲနွားတွေကို ကုဖို့သုံးတဲ့ Diclofenac ဆိုတဲ့ဆေးက

is fatal to vultures.

လင်းတတွေကို သေစေနိုင်ပါတယ်။

And because local religious beliefs prohibit eating beef,

ပြီးတော့ ဘာသာရေး ယုံကြည်ချက်တွေအရ အမဲသားစားခြင်းကို တားမြစ်ထားတဲ့အတွက်

scavengers often consume cattle carcasses.

အသေကောင်စားတဲ့ သားရဲငှက်တွေကပဲ ဒီကျွဲနွားအသေတွေကို စားကြရတာပေါ့။

Since the 1990s, the drug,

၁၉၉၀ခုနှစ်များမှစပြီး

along with threats from electricity pylons and habitat loss,

လျှပ်စစ်တာဝါတိုင်ကြီးတွေကြောင့် စားကျက်မြေ ပျောက်ဆုံးသွားတာနဲ့အပြိုင်

has contributed to a 95% decline in the region’s vulture population.

အဲ့ဒီဆေးကလည်း ဒေသတွင်း လင်းတ အကောင်ရေ ၉၅% လောက်အထိ ကျဆင်းစေခဲ့ပါတယ်။

In nearby Africa, poachers intentionally poison carcasses

အာဖရိကတဝိုက်မှာ သားငါးခိုးဖမ်းသူတွေက သူတို့နေရာကို လင်းတမှ ဖော်ကောင်လုပ်တတ်လို့

to prevent the birds’ presence from alerting authorities to their location.

အာဏာပိုင်တွေ သိနိုင်တဲ့အတွက် ရည်ရွယ်ချက် ရှိရှိနဲ့ ‌အဆိက်ခတ် သတ်ပစ်ကြတယ်။

One poisoned carcass can kill over 500 vultures.

အဆိပ်သင့် အသေကောင်တစ်ကောင်က လင်းတအကောင် ၅၀၀ ကျော်ကို သေစေနိုင်ပါတယ်။

Today, more than 50% of all vulture species are endangered.

ဒီနေ့ခေတ်မှာတော့ လင်းတမျိုးစိတ်အားလုံးရဲ့ ၅၀% ကျော် မျိုးတုန်းပါတော့မယ်။

In regions where vultures have gone extinct,

လင်းတတွေ မျိုးတုန်းသွားကြပြီဖြစ်တဲ့ ဒေသတွေမှာတော့

corpses take three times longer to decay.

အသေကောင် တွေဆွေးမြည့်ဖို့ ယခင်ကထက် သုံးဆ အချိန်ပိုကြာလာပါတယ်။

These carcasses contaminate drinking water,

အဲ့ဒီ အသေကောင်တွေကပဲ သောက်သုံးရေကို ညစ်ညမ်းစေတယ်။

while feral dogs and rats carry the diseases into human communities.

တောခွေးတွေနဲ့ကြွက်တွေက လူတွေနေတဲ့အရပ်ဆီ ရောဂါပိုးတွေကို သယ်ဆောင်လာတတ်ကြပါသေးတယ်။

The Asian and African Vulture Crisis has led to an epidemic of rabies in India,

အာရှနဲ့အာဖရိက မျိုးရင်း လင်းတငှက်တွေ သေတာကနေ

အိန္ဒိယနိုင်ငံမှာ

where infections kill roughly 20,000 people each year.

လူ ၂၀၀၀၀ လောက် ခွေးရူးပြန်ရောဂါ ကူးစက်ပြီး နှစ်စဉ် သေဆုံးနေရပါတယ်။

Fortunately, some communities have already realized how important vultures are.

တချို့ လူ့အဖွဲ့အစည်းတွေကတော့

လင်းတငှက်တွေရဲ့

အရေးပါပုံကိုသိလာကြပါပြီ။

Conservationists have successfully banned drugs like Diclofenac,

သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းသူတွေက Diclofenac သုံးစွဲမှုကိုတားနိုင်ခဲ့ကြပြီ။

while other researchers are working to repopulate vulture communities

အခြား သုတေသနသမားတွေကလည်း လင်းတတွေကို သားဖောက်ပေးပြီး

through breeding programs.

အကောင်ရေ တိုးအောင် ကြိုးပမ်းနေကြပါပြီ

Some regions have even opened vulture restaurants

အချို့ဒေသတွေမှာ လယ်သမားတွေရဲ့ ခြံမွေးတိရစ္ဆာန် အသေကောင်တွေကို

where farmers safely dispose of drug-free livestock.

စနစ်တကျစွန့်ပစ်ပြီး လင်းတတွေကိုကျွေးဖို့ နေရာ သီးသန့် ထားထားပေးပါတယ်။

With help, vultures will be able to continue their role

ဒီလို သေချာကူညီထောက်ပံ့ပေးမှပဲ လင်းတတွေက သူတို့ရဲ့ မူလဘူတအလုပ်ဖြစ်တဲ့

conserving the health of our planet— transforming death and decay into life.

အပုပ်အဆွေးတွေ ရှင်းလင်းပေးရင်း ကမ္ဘာဂြိုဟ် ရှင်သန်နေအောင် ဆက်ထိန်းသိမ်းပေးနိုင်မှာပါ။