Vultures: The acid-puking, plague-busting heroes of the ecosystem - Kenny Coogan

Translator: Quoc Huy Le Reviewer: Hung Tran Phi

In the grasslands of Mauritania,

Tại một vùng đồng cỏ ở đất nước Mauritania,

a gazelle suffering from tuberculosis takes its last breath.

một con linh dương gazelle trút hơi thở cuối cùng vì bệnh lao.

Collapsing near a small pool,

Nằm gục gần một hồ nước nhỏ,

the animal’s corpse threatens to infect the water.

xác chết của con vật đe dọa gây ô nhiễm nguồn nước.

But for the desert’s cleanup crew, this body isn’t a problem: it’s a feast.

Nhưng với đội vệ sinh miền sa mạc, đây là một bữa thịnh soạn.

Weighing up to 10 kilograms

Với trọng lượng mười kilôgam

and possessing a wingspan of nearly 3 meters,

và sải cánh gần ba mét,

the lappet-faced vulture is the undisputed king of the carcass.

loài kền kền Nubia nghiễm nhiên là vua xác thối.

This bird’s powerful beak and strong neck

Cái mỏ khỏe và cái cổ dài của loài chim này

easily tear through tough hide and muscle tissue,

dễ dàng xẻ xuyên lớp da dày và các thớ cơ,

opening entry points for weaker vultures to dig in.

tạo cơ hội cho những loài kền kền yếu hơn đến kiếm ăn.

This colossal competition is too dangerous for the tiny Egyptian vulture.

Cuộc cạnh tranh khốc liệt này đầy rủi ro với loài kền kền Ai Cập nhỏ bé.

With a wingspan of only 180 centimeters,

Với sải cánh chỉ có 180 centimet,

this vulture migrated to Africa from his family nest in Portugal,

loài này di cư từ tổ của chúng ở Bồ Đào Nha đến châu Phi

using thermal updrafts to stay aloft for hours at a time.

và lợi dụng luồng khí nóng bốc lên để lơ lửng trên không vài giờ liền.

But upon arrival, he finds himself near the bottom of the pecking order.

Trước khi đến nơi, con kền kền tự thấy mình yếu thế nhất.

Fortunately, what he lacks in size, he makes up for in intelligence.

Dù vậy, thông minh bù thể xác:

A short distance away, he spots an unguarded ostrich nest,

nó thấy một ổ trứng đà điểu trống trải cách nó một khoảng không xa

full of immense, but impenetrable eggs.

đầy những quả trứng to nhưng cứng chắc,

Using a large rock, he smashes one open for a well-earned meal—

và nó liệng một hòn đá lớn làm vỡ một quả - bữa ăn sẵn sàng,

though he’ll circle back to the gazelle once the larger birds are gone.

dù sau đó nó sẽ bay về chỗ xác linh dương khi những con chim to đã rời đi.

High above the commotion are Ruppell’s Griffon vultures.

Tít trên không trung là loài kền kền Ruppell’s Griffon.

Soaring at an altitude of over 11,000 meters,

Lượn lờ ở tầm trên 11 000 mét,

these birds fly higher than any other animal.

những con chim này bay cao hơn bất kì loài vật nào trên Trái Đất.

At this height, they can’t see individual carcasses.

Ở độ cao này, chúng không thể nhìn thấy các xác chết,

But the sight of their fellow vultures guides them to the feeding.

nhưng bóng của đám kền kền bay thấp hơn sẽ dẫn chúng đến bữa ăn.

Their featherless heads help them regulate

Cái đầu trọc sẽ giúp chúng điều hòa

the sudden rise in temperature as they descend—

sự tăng nhiệt đột ngột khi chúng hạ độ cao,

and keep them clean as they tear into the decaying gazelle.

và đầu cũng sẽ không bị vấy bẩn khi bươi xác con linh dương.

The carcass is stripped clean in hours,

Chỉ trong vài giờ, cái xác được "dọn" sạch sẽ,

well before the rotting meat infects the water supply.

trước khi thịt thối làm nhiễm khuẩn nguồn nước.

And the tuberculosis doesn’t stand a chance at infecting the vultures.

Đến bệnh lao cũng không thể đánh gục đám kền kền.

These birds have evolved the lowest gastric pH in the animal kingdom,

Loài chim này tiến hóa đến mức có độ pH dạ dày thấp nhất thế giới động vật,

allowing them to digest diseased carrion and waste without becoming sick.

nên chúng có thể tiêu hóa xác thối đầy mầm bệnh và chất thải mà không bị bệnh.

In fact, species like the mountain-dwelling bearded vulture

Trên thực tế, có loài như kền kền râu sống trên núi

have stomachs so acidic,

với dịch vị đặc tính axit

they can digest most bones in just 24 hours.

tiêu hóa hầu hết các loại xương chỉ trong 24 giờ.

This adaptation helps smaller vultures supplement their diet with dung,

Sự thích nghi này giúp các loài kền kền nhỏ có thể ăn được phân động vật,

while larger vultures can consume diseased meat up to 3 days old.

trong khi những loài lớn hơn có thể ăn thịt động vật chết vì bệnh đã ba ngày.

Their acidic stomachs protect them from living animals too:

Dịch vị đặc tính axit còn bảo vệ kền kền trước những động vật sống:

their rancid vomit scares off most predators.

Bãi nôn bốc mùi của chúng làm hầu hết những kẻ săn mồi khiếp đảm.

These stomachs of steel are essential to removing pathogens like cholera,

Dạ dày kền kền rất hữu ích khi loại bỏ mầm bệnh như bệnh tả,

anthrax, and rabies from the African ecosystem.

bệnh than, và bệnh dại khỏi hệ sinh thái châu Phi.

But while vultures can easily digest natural waste,

Dù kền kền có thể dễ dàng tiêu hóa chất thải tự nhiên,

man-made chemicals are another story.

chất hóa học nhân tạo lại là một vấn đề đối với chúng.

Diclofenac, a common veterinary drug used to treat cattle in India,

Diclofenac, một loại thuốc thú y phổ biến cho gia súc ở Ấn Độ,

is fatal to vultures.

lại cực kì gây hại cho kền kền.

And because local religious beliefs prohibit eating beef,

Vì tín ngưỡng địa phương cấm ăn thịt bò,

scavengers often consume cattle carcasses.

nên kền kền sẽ ăn xác những con bò.

Since the 1990s, the drug,

Kể từ thập niên 1990, loại thuốc thú y này,

along with threats from electricity pylons and habitat loss,

cùng mối họa từ điện cao thế và suy giảm môi trường sống,

has contributed to a 95% decline in the region’s vulture population.

đã làm giảm đến 95% số lượng kền kền tại khu vực này.

In nearby Africa, poachers intentionally poison carcasses

Ở châu Phi, những kẻ săn trộm cố tình tẩm độc xác thú

to prevent the birds’ presence from alerting authorities to their location.

để ngăn kền kền xuất hiện nhằm tránh làm lộ chỗ ẩn náu của chúng.

One poisoned carcass can kill over 500 vultures.

Một xác thú tẩm độc có thể hạ gục hơn 500 con kền kền.

Today, more than 50% of all vulture species are endangered.

Hiện tại, hơn một nửa số loài kền kền đang gặp nguy hiểm.

In regions where vultures have gone extinct,

Ở những vùng mà kền kền đã tuyệt chủng,

corpses take three times longer to decay.

xác thú mất gấp ba lần thời gian để phân hủy.

These carcasses contaminate drinking water,

Khi đó cái xác sẽ gây ô nhiễm nguồn nước uống,

while feral dogs and rats carry the diseases into human communities.

đồng thời các loài chó và chuột hoang sẽ truyền bệnh cho con người.

The Asian and African Vulture Crisis has led to an epidemic of rabies in India,

Khủng hoảng kền kền ở châu Á và châu Phi đã dẫn đến dịch bệnh dại ở Ấn Độ,

where infections kill roughly 20,000 people each year.

khiến khoảng 20.000 người tử vong mỗi năm.

Fortunately, some communities have already realized how important vultures are.

May thay, một số nơi đã nhận ra tầm quan trọng của kền kền.

Conservationists have successfully banned drugs like Diclofenac,

Các nhà bảo tồn đã vận động thành công để cấm các loại thuốc như Diclofenac,

while other researchers are working to repopulate vulture communities

trong khi các nhà nghiên cứu đang tìm cách khôi phục số lượng kền kền

through breeding programs.

qua các chương trình gây giống.

Some regions have even opened vulture restaurants

Ở một số vùng, các nhà hàng kền kền đã xuất hiện

where farmers safely dispose of drug-free livestock.

nơi các nông dân thải bỏ xác thú không chứa thuốc gây hại kền kền.

With help, vultures will be able to continue their role

Nhờ những động thái này, kền kền sẽ có thể tiếp tục vai trò

conserving the health of our planet— transforming death and decay into life.

góp phần bảo tồn hành tinh chúng ta - tận dụng cái chết và thối rữa vào sự sống.