How do scars form? - Sarthak Sinha

Translator: dyari majid Reviewer: Ayan Organization

ئایا ئەو کاتەت لەبیرە لە پاسکیلەکەت کەوتی یان ئەو کاتەی سەرت بەر گۆشەیەکی تیژ کەوت؟

Remember the time you fell off your bike or bumped your head on a sharp corner?

Childhood injuries are things we'd often like to forget,

برینداییەکانی منداڵی، ئەو شتانەن زۆرکات دەمانەوێت لەبیریان بکەین،

but our bodies often carry the memories in the form of scars.

بەڵام جەستەمان، وەکو یادەوەریەک لە شێوەی بریندا لەخۆیدا هەڵی دەگرێت.

So what are these unwanted souvenirs and why do we keep them for so long

کەواتە، ئەو بیرەوەریە نەویسراوانە چین و بۆچی بۆماوەیەکی زۆر لامان دەمێننەوە

after that unintended vacation to the emergency room?

لەدوای گەشتێکی بێ ویست بۆ ژووری فریاکەوتن؟

The most common place we see scars are on our skin,

باوترین ئەو شوێنەی برینەکانی لێ دەبینین سەر پێستمانە،

a patch that looks slightly different from the normal skin around it.

ئەو ناڕێکیەیەی کە کەمێک جیاوازتر لە پێستی ئاسایی چواردەوری دەردەکەوێت.

Often, this is considered an unfortunate disfigurement,

بەزۆری، ئەو ناڕێکیە بە دەرکەوتەیەکی بێ بەختانە دادەندرێت،

while other times, deliberate scarification has been used

لەکاتێکدا جارەکانی تر، برینکاری بەمەبەست

in both traditional and modern cultures, to mark a rite of passage

لەهەردوو کلتوری کۆن و سەردەمیدا بۆ یادکردنەوەی بۆنەیەک بەکارهێندراوە

or simply for aesthetic decoration.

یان بەسادەیی بۆ جوانکاری بەکارهێندراوە.

But the difference isn't only cosmetic.

بەڵام جیاوازییەکە تەنها نەشتەرگەری نییە.

When we look at healthy skin tissue under a microscope,

کاتێک شانەکانی پێستێکی تەندرووست لەژێر مایکڕۆسکۆپ دەبینین،

we see the cells that perform various functions

ئەوا تیبینی خانەکان دەکەین کە ئەرکی جۆراوجۆر ئەنجام دەدەن

connected by an extracellular matrix, or ECM.

(ECM)کە بەهۆی نێوانە مادە خانەیەکی زیاتر بەستراونەتەوە.

This is composed of structural proteins, like collagen,

ئەەوەش لە پێکهاتەی پڕۆتینەکانی، وەکوو: کۆلاجین پێک دێت،

secreted by specialized fibroblast cells.

کە ئەویش لەلایەن دایکە ڕیشاڵە خانەی تایبەت بەرهەم دێت.

Well-arranged ECM allows for transportation of nutrients,

باش ڕێکخستنی نێوانە ماددە ڕێگە بە هاتوچۆی مادە ئەندامیەکان،

cell-to-cell communication, and cell adhesion.

لە پەیوەندی خانە بۆ خانە و لکاندنی خانەکان دەدات.

But when a deep wound occurs, this arrangement is disrupted.

بەڵام کاتێک برینێکی قوڵ پەیدا دەبێت، ئەم ڕێکخستنە دەپچڕێت.

During the process of wound healing, collagen is redeposited at the wound site,

لەماوەی پڕۆسەی ساڕێژ بوونی زامداریەکەدا، کۆلاجین دووبارە لەو شوێنە دەردەدرێتەوە،

but instead of the basket-weave formation found in healthy tissue,

بەڵام لەبری درووست بوونی چندراوی سەبەتەیی کە لە شانە تەندرووستەکاندا بەدی دەکرێت،

the new ECM is aligned in a single direction,

نێوانە ماددە تازەکە، لەسەر یەک تاک ئاڕاستە درووست دەبێتەوە،

impeding inter-cell processes, and reducing durability and elasticity.

ئەوەش پڕۆسەی خانە ناوەکییەکان قورس دەکات و بەردەوامی و بەرگەگرتنیش کەم دەکاتەوە.

To make matters worse,

بۆ خراپترکردنی مادەکان

the healed tissue contains a higher proportion of ECM than before,

شانە ساڕێژ بووەکە، ژمارەیەکی زیاتر نێوانە ماددەی لە پێشتر تێدایە،

reducing its overall function.

کە ئەرکی گشتی ڕشاڵەکە کەم دەکاتەوە.

In the skin, the overabundance of collagen interferes with its original functions,

لەناو پێستدا، زۆر کەمی کۆلاجین زیان بە ئەرکە بچینەییەکانی دەگەیەنێت،

like producing sweat,

وەکوو: ئارەق بەرهەم هێنان،

controlling body temperature

کۆنتڕۆڵکردنی پلەی گەرمی جەستە

and even growing hair.

هەروەها، تەنانەت گەشەکردنی پرچ.

The scar tissue is fragile, sensitive to changes in temperature and sensation,

شانەی برینەکە، ناسک و هەستیارە بە گۆڕانەکان لە پلەی گەرمی و هەستەوەریدا،

and should be kept in moist environments to maximize healing.

هەروەها دەبێت لە ژینەگەی شێدار لەپێناو زیادکردنی ساڕێژیکردن، بپارێزرێت.

This presence of excessive fibrous connective tissue in an organ

بوونی ژمارەیەکی زۆری ڕیشاڵی بەستەرە شانە لەناو ئەندامێکدا

is known as fibrosis, and if that term sounds familiar,

ناسراوە بە فایبرۆوسیس ئەگەر ئەم دەستەواژەش ئاشنا دەردەکەوێت،

it's because our skin is not the only organ vulnerable to scarring.

ئەوە لەبەرئەوەیە، پێستمان تاکە ئەندامی لاواز نیە لەبەرامبەر زامداریدا.

Cystic fibrosis is a genetic disorder that causes scarring of the pancreas,

سیستیک فایبرۆوسیس، ناڕێکیەکی بۆماوەییە کە دەبێتە هۆی زامدارکردنی پەنکریاس،

while pulmonary fibrosis is a scarring of the lungs,

لەکاتێکدا نەخۆشیە هەناسەییەکان، بریتین لە زامدانی سییەکان.

resulting in shortness of breath.

کە دەبێتە هۆی کەم بوونەوەی هەناسە دان.

Scarring of the heart and the buildup of ECM following a heart attack

زامداری لە دڵ و درووست بوونی نێوانە ماددە، و هەروەها بوونی جەڵدەی دڵ

can inhibit its beating, leading to further heart problems.

دەتوانێت لێدانی دڵ خاو بکاتەوە و سەربکێشێت بۆ کێشەکانی دیکەی دڵ.

What's common to all these conditions

ئەوەی بۆ هەموو ئەم بارانە باوە ئەوەیە

is that although it retains some of the original functions,

هەرچەندە ئەوە هەندێک لە ئەرکە بنچینەییەکان بەردەوامی پێدەدات،

the scar tissue formed after a wound

ئەو شانە برینیەی لەدوای زامدارییەک درووست دەبێت

is inferior to the native tissue it replaces.

بەهەمان ئەندازەی ڕیشاڵە سەرەتاییەکە کە دەبێتە جێگرەوە بۆی، باش نابێت.

However, there is hope.

بەڵام ئومێد هەیە.

Medical researchers are now studying what causes fibroblast cells

لێکۆلەرە پزیشکییەکان لە ئێستادا وردبینی لەسەر هۆکاری دایکە ڕیشاڵە خانەکان دەکەن

to secrete excessive amounts of collagen

بۆبەرهەمهێنانی بڕی زیاتر لە کۆلاجین

and how we can recruit the body's other cells

هەروەها چۆن دەتوانین خانەکانی دیکەی لاشە

in regenerating and repopulating the damaged tissue.

بۆ درووست بوونەوە و ناردنەوەی بۆ شانە زەبر لێکەوتووەکان بنێرینەوە.

By learning how to better control wound healing and the formation of scar tissue,

بە فێربوون لە چۆنیەتی باشتر کۆنتڕۆڵکردنی زام ساڕێژ بوون و درووست بوونی شانەی برین،

we can utilize the multi-billion-dollar budgets

ئێمە دەتوانین چەند ملیۆن دۆلار بەکاربهێنین

currently used to address the aftermath of wounding

کە لە ئێستادا بۆ باسکردنی ماوەی دوای برینەکە

in a much more efficient manner,

بەشێوازێکی زۆر کاریگەر بەکارهێندرا

and help millions of people live better and healthier lives.

هەروەها یارمەتی ملیۆنان خەڵکی لە هەبوونی ژیانێکی باشتر و سەلامەت تر دەدا

But until then, at least some of our scars

بەڵام هەتا ئەوکاتە، بەلانی کەمەوە هەندێک لە زامەکانمان

can help us remember to avoid the sorts of things that cause them.

دەتوانن لە بەئاگابوون بۆ پارێزیکردن لەجۆری هۆکارەکانی زامەکان یارمەتیمان بدەن.