How do scars form? - Sarthak Sinha

Sẹo hình thành như thế nào? - Sarthak Sinha

Translator: Hồng Linh Nguyễn Reviewer: Tien Pham

Remember the time you fell off your bike or bumped your head on a sharp corner?

Bạn có nhớ lúc mình bị ngã xe đạp hay va đầu vào một góc nhọn?

Childhood injuries are things we'd often like to forget,

Những vết thương ta có khi còn nhỏ là những thứ ta thường hay quên,

but our bodies often carry the memories in the form of scars.

nhưng cơ thể chúng ta thường ghi lại những kí ức đó dưới dạng những vết sẹo.

So what are these unwanted souvenirs and why do we keep them for so long

Vậy những kỉ vật không mong muốn này là gì và tại sao ta có chúng rất lâu

after that unintended vacation to the emergency room?

sau chuyến viếng thăm không chủ đích đến phòng cấp cứu?

The most common place we see scars are on our skin,

Nơi chúng ta hay nhìn thấy sẹo nhất là ở trên da

a patch that looks slightly different from the normal skin around it.

đó là một vết trông hơi khác so với vùng da xung quanh.

Often, this is considered an unfortunate disfigurement,

Thông thường, đây được coi là một dị tật không may,

while other times, deliberate scarification has been used

nhưng đôi lúc, việc tạo các vết sẹo đã được dùng

in both traditional and modern cultures, to mark a rite of passage

ở các nền văn hóa truyền thống và hiện đại để đánh dấu thông hành

or simply for aesthetic decoration.

hay đơn giản là để làm đẹp.

But the difference isn't only cosmetic.

Nhưng sự khác nhau không chỉ về khía cạnh thẩm mĩ.

When we look at healthy skin tissue under a microscope,

Khi ta quan sát một mô da khỏe mạnh dưới kính hiển vi,

we see the cells that perform various functions

ta thấy các tế bào thực hiện nhiều chức năng

connected by an extracellular matrix, or ECM.

và được gắn kết bởi một chất nền ngoại bào, còn gọi là ECM.

This is composed of structural proteins, like collagen,

Nó được tạo nên từ các kết cấu protein như collagen

secreted by specialized fibroblast cells.

được tiết ra từ các nguyên bào sợi đặc biệt.

Well-arranged ECM allows for transportation of nutrients,

ECM được sắp xếp theo trật tự cho phép việc vận chuyển các chất dinh dưỡng,

cell-to-cell communication, and cell adhesion.

giao tiếp tế bào, và sự kết dính tế bào.

But when a deep wound occurs, this arrangement is disrupted.

Nhưng khi một vết cắt sâu xuất hiện, trật tự này bị phá vỡ.

During the process of wound healing, collagen is redeposited at the wound site,

Trong quá trình hồi phục, collagen được tái tạo ở chỗ bị thương

but instead of the basket-weave formation found in healthy tissue,

nhưng thay vì cấu trúc "đan rổ" như ở mô mạnh khỏe,

the new ECM is aligned in a single direction,

ECM mới xếp theo một hướng duy nhất,

impeding inter-cell processes, and reducing durability and elasticity.

làm chậm các quá trình liên tế bào, và giảm độ bền và đàn hồi.

To make matters worse,

Tệ hơn,

the healed tissue contains a higher proportion of ECM than before,

những tế bào đã lành có một lượng ECM nhiều hơn trước,

reducing its overall function.

làm giảm chức năng chung của chúng.

In the skin, the overabundance of collagen interferes with its original functions,

Trong da, sự dư thừa collagen ảnh hưởng đến chức năng ban đầu của nó,

like producing sweat,

như tiết mồ hôi,

controlling body temperature

kiểm soát nhiệt độ cơ thể

and even growing hair.

và cả việc mọc lông.

The scar tissue is fragile, sensitive to changes in temperature and sensation,

Tế bào sẹo mỏng manh, nhạy cảm với sự thay đổi nhiệt độ và cảm giác,

and should be kept in moist environments to maximize healing.

và nên được giữ ở môi trường ẩm để mau lành.

This presence of excessive fibrous connective tissue in an organ

Sự dư thừa liên kết dạng sợi trong một cơ quan

is known as fibrosis, and if that term sounds familiar,

được gọi là hóa sợi, và nếu thuật ngữ này nghe quen thuộc,

it's because our skin is not the only organ vulnerable to scarring.

đó là vì da chúng ta không phải là cơ quan duy nhất dễ tổn thương do sẹo.

Cystic fibrosis is a genetic disorder that causes scarring of the pancreas,

Xơ nang là một rối loạn di truyền gây ra sẹo ở tuyến tụy,

while pulmonary fibrosis is a scarring of the lungs,

còn xơ phổi là hóa sẹo ở phổi,

resulting in shortness of breath.

dẫn đến khó thở.

Scarring of the heart and the buildup of ECM following a heart attack

Xơ hóa sẹo ở tim và sự tích tụ ECM sau một cơn đau tim

can inhibit its beating, leading to further heart problems.

có thể ngăn cản nhịp đập tim, dẫn đến các vấn đề khác về tim.

What's common to all these conditions

Điều thường gặp ở các tình trạng này

is that although it retains some of the original functions,

là mặc dù có giữ lại một vài chức năng ban đầu,

the scar tissue formed after a wound

mô sẹo hình thành sau một vết thương

is inferior to the native tissue it replaces.

hoạt động kém hơn các mô nó thay thế.

However, there is hope.

Tuy nhiên, vẫn có hy vọng.

Medical researchers are now studying what causes fibroblast cells

Các nhà nghiên cứu y học đang tìm hiểu nguyên nhân khiến nguyên bào sợi

to secrete excessive amounts of collagen

tiết ra quá nhiều collagen

and how we can recruit the body's other cells

và làm cách nào có thể dùng các tế bào khác của cơ thể

in regenerating and repopulating the damaged tissue.

trong việc tái tạo và phục hồi các mô bị tổn thương.

Bằng việc học cách kiếm soát sự phục hồi của vết thương

By learning how to better control wound healing and the formation of scar tissue,

và sự hình thành mô sẹo,

we can utilize the multi-billion-dollar budgets

ta có thể sử dụng ngân quĩ hàng tỉ đô la

currently used to address the aftermath of wounding

đang được dùng để giải quyết hậu quả của các vết thương

in a much more efficient manner,

một cách hiệu quả hơn,

and help millions of people live better and healthier lives.

và giúp hàng triệu người sống tốt hơn và khỏe mạnh hơn.

But until then, at least some of our scars

Nhưng cho đến lúc đó, ít nhất một vài vết sẹo

can help us remember to avoid the sorts of things that cause them.

có thể giúp chúng ta ghi nhớ tránh xa những thứ gây ra chúng.