What’s a smartphone made of? - Kim Preshoff

Translator: Mohammed Khalid Reviewer: Daban Q Jaff

As of 2018, there are around 2.5 billion smartphone users in the world.

لە ٢٠١٨دا، نزیکەی ٢.٥ بلیۆن بەکارهێنەری مۆبایلی زیرەک لە جیهاندا هەیە.

If we broke open all their newest phones,

ئەگەر نوێترین مۆبایلیان بشکێنین و بیانکەینەوە،

which are just a fraction of the total that’ve been built,

کە ئەمە تەنها بەشێکە لە سەرجەمی ئەوانەی درووست کراون،

and split them into their component parts,

و جیایان بکەینەوە بۆ بەشە پێکهێنەرەکانی،

that would produce around 85,000 kilograms of gold,

ئەوە نزیکەی ٨٥٫٠٠٠ کیلۆگرام لە ئاڵتون بەرهەم دەهێنێت،

875,000 of silver,

لە زیو ۸۷٥٫۰۰۰،

and 40 million kilograms of copper.

و ٤٠ ملیۆن کیلۆگرام لە مس.

How did this precious cache get into our phones,

چۆن ئەم گەنجینە بەنرخە هاتۆتە ناو مۆبایلەکانمانەوە،

and can we reclaim it?

ئایا دەتوانین بیگێڕینەوە؟

Gold, silver, and copper are actually just a few

ئاڵتون، زیو و مس لە ڕاستیدا تەنها بەشێکی کەمن

of the 70 or so chemical elements that make up the average smartphone.

لە ٧٠ یان زیاتر لە توخمە کیمیاییەکانی کە مۆبایلێکی ئاسایی پێ درووست دەکرێت.

These can be divided into different groups,

ئەمانە دەکرێت دابەش بکرێن بۆ چەند گروپێکی جیاواز،

two of the most critical being rare earth elements

دوو لە دەگمەنترین توخمەکانی زەوی

and precious metals.

و کانزا گرانەکان.

Rare earths are a selection of 17 elements that are actually common in Earth’s crust

توخمە دەگمەنەکان کە ١٧ توخمی هەڵبژێردراون لە ڕاستیدا لە توێکڵی زەویدا زۆرن

and are found in many areas across the world in low concentrations.

و لە زۆر شوێندا دەدۆزرێنەوە لە خەستی کەمدا.

These elements have a huge range of magnetic,

ئەم توخمانە مەودایەکی زۆری موگناتیسیی،

phosphorescent,

درەوشانەوەی فسفۆڕی،

and conductive properties

و سیفەتی گەیاندنیان هەیە

that make them crucial to modern technologies.

کە ئەمە وایان لێ دەکات گرنگ بن بۆ تەکنەلۆژیا نوێیەکان

In fact, of the 17 types of rare earth metals,

لە ڕاستیدا ، لە ١٧ جۆرە دەگمەنەکەی کانزا لە زەویدا،

phones and other electronics may contain up to 16.

لەوانەیە مۆبایل و ئەلکترۆنەکانی دیکە ۱٦ یان تێد ابێت.

In smartphones, these create the screen and color display,

لە مۆبایلە زیرەکەکاندا، شاشە و ڕەنگە پشاندراوەکان درووست دەکەن

aid conductivity,

یارمەتی گەیاندن،

and produce the signature vibrations,

و هێمای لەرینەوە بەرهەم دەهێنن،

amongst other things.

لەگەڵ ئەم شتانەشدا.

And yet, crucial as they are,

هێشتا ، مەترسیدارن وەک ئەوەی کە هەن،

extracting these elements from the earth

دەرهێنانی ئەم توخمانە لە زەوییەوە

is linked to some disturbing environmental impacts.

بەستراونەتەوە بە کاریگەری کۆمەڵێک تێکدەری ژینگەییەوە،

Rare earth elements can often be found,

توخمە دەگمەنەکانی زەوی زۆر کات دەکرێت بدۆزرێنەوە،

but in many areas,

بەڵام، لە زۆر ناوچەدا،

it’s not economically feasible to extract them due to low concentrations.

لە ڕووی ئابورییەوە گونجاو نییە کە بهێنرێنە دەرەوە لەبەر خەستی نزم،

Much of the time,

زۆربەی کاتەکان،

extracting them requires a method called open pit mining

دەرهێنانیان پێویستی بە ڕێگەیەکە کە پێی دەڵێن کانزاکاری چاڵکردن

that exposes vast areas of land.

ئەمەش ڕوو هەڵدەماڵێت لەسەر ناوچەیەکی زۆر لە زەوی

This form of mining destroys huge swaths of natural habitats,

ئەم شێوازی کانزاکارییە بەشێکی زۆر لە نیشتەجێییە سروشتییەکان تێک دەدات،

and causes air and water pollution,

و هۆکارە بۆ پیس بوونی هەوا و ئاو،

threatening the health of nearby communities.

مەترسی دەخاتە سەر تەندروستی کۆمەڵەکانی نزیک ئەو ناوچەیە،

Another group of ingredients in smartphones

گروپێکی دیکە لە پێکهێنەرەکانی مۆبایلی زیرەک

comes with similar environmental risks:

مەترسی هاوشێوەیان هەیە لەسەر ژینگە:

these are metals such as copper,

ئەمانە کانزان وەکو مس،

silver,

زیو،

palladium,

پلادیوم،

aluminum,

ئەلەمنیۆم،

platinum,

پلاتین،

tungsten,

tin,

تەنگستن،

تەنەکە،

lead,

قوڕقوشم،

and gold.

و ئاڵتون.

We also mine magnesium,

هەروەها هەریەکە لە مەگنیزیۆم،

lithium,

لیسیوم،

silica,

سلیکا،

and potassium to make phones,

و پۆتاسیۆمیشمان دەوێت بۆ در,وست کردنی مۆبایل،

and all of it is associated with vast habitat destruction,

هەموو ئەمانە پەیوەستە بە تێکدانی بەشێکی زۆر لە ناوچەی سروشتی،

as well as air and water pollution.

و هەروەها لەگەڵ پیسکردنی ئاو و هەوا.

Mining comes with worrying social problems, too,

هەروها، کانزاکاری هۆکاری ترسە بۆ کێشە کۆمەڵایەتییەکان

like large-scale human and animal displacement

بۆ نمو,نە جێگرتنی بەشێکی زۆری مرۆڤ و ئاژەڵەکان

to make way for industrial operations,

بۆ دۆزینەوەی ڕێگە بۆ خستنەگەڕی پیشەسازییەکان،

and frequently, poor working conditions for laborers.

و زۆربەی جار، کارکردنی کرێکارەکان لە بارودۆخێکی خراپدا،

Lastly, phone production also requires petroleum,

لە کۆتاییدا، بەرهەمهێنانی مۆبایل پێویستی هەروەها بە نەوت هەیە،

one of the main drivers of climate change.

کە یەکێکە لە هۆکارە سەرەکییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا

That entwines our smartphones inextricably with this growing planetary conundrum.

ئەم بارودۆخە مۆبایلە زیرەکەکان ئاڵۆز دەکات لەگەڵ ئەم گەشەکردنەدا.

And, what’s more,

و، چی هەیە زیاتر؟

the ingredients we mine to make our phones aren’t infinite.

ئەو ماددانەی کە پێویستن بۆ درووست کردنی مۆبایلەکان بێسنوور نین.

One day, they’ll simply run out,

ڕۆژێک، تەواو دەبن،

and we haven’t yet discovered effective replacements for some.

و ئێمە هێشتا جێگرەوەیەکی کاریگەرمان نەدۆزییوەتەوە بۆ هەندێکیان.

Despite this,

سەرەڕای ئەمەش،

the number of smartphones is on a steady increase;

ژمارەی مۆبایلەکان لە زۆربوونێکی جێگیردان

by 2019 it’s predicted that there’ll be close to 3 billion in use.

لە ساڵی ۲۰۱۹ وا پێشبینی دەکرێت کە نزیکەی ۳ بلیۆن بەکار بهێنرێت

This means that reclaiming the bounty within our phones

ئەمە مانایی وایە گەڕاندنەوەی مۆبایلەکانمان

is swiftly becoming a necessity.

بەخێرایی دەبێتە پێویستی.

So, if you have an old phone,

بۆیە، ئەگەر تۆ مۆبایلێکی کۆنت هەیە،

you might want to consider your options before throwing it away.

تۆ لەوانەیە بیربکەیتەوە لەو هەڵبژاردانەی کە لەبەردەمتدا هەیە پێش ئەوەی فڕێی بدەیت.

To minimize waste, you could donate it to a charity for reuse,

بۆ کەمکردنەوەی خاشاک، تۆ دەتوانیت بەخێر بیبەخشیت بۆ ئەوەی بەکاربهێنرێتەوە

take it to an e-waste recycling facility,

بیبە بۆ شوێنی ڕیسایکڵ کردنی خاشاکی ئەلەکترۆنی

or look for a company that refurbishes old models.

یان بگەڕێ بۆ کۆمپانیایەک کە مۆدێلە کۆنەکان نوێ دەکاتەوە

However, even recycling companies need our scrutiny.

لەگەڵ ئەوەشدا، تەنانەت کۆمپانیاكانى ڕیسایکڵ پێویستی ئێمە چاودێریان بکەین.

Just as the production of smartphones

هەروەک چۆن بەرهەمهێنانی مۆبایلی زیرەک

comes with social and environmental problems,

هۆکارە بۆ کێشە کۆمەڵایەتی و ژینگەییەکان،

dismantling them does too.

هەڵوەشاندنیشیان هۆکارێکی دیکەیە

E-waste is sometimes intentionally exported to countries

خاشاکی ئەلکترۆنی هەندێکجار بە ئەنقەست دەگوازرێتەوە بۆ وڵاتەکانی

where labor is cheap but working conditions are poor.

کە ئیش تێیدا هەرزانە بەڵام بارودۆخی کارکردن تێدا خراپە.

Vast workforces, often made up of women and children,

کارە زۆر هێز پێویستەکان، زۆبەی کات دەکرێن لە لایەن ئافرەت و منداڵانەوە،

may be underpaid,

لەوانەیە کرێیەکی کەمیان پێبدرێت،

lack the training to safely disassemble phones,

نەبوونی ڕاهێنان بۆ ئەوەی به سەلامەتی مۆبایلەکان هەڵبوەشێنن،

and be exposed to elements like lead and mercury,

لەوانەیە ببێتە هۆی بەرککەوتنیان لەگەڵ توخمەکانی وەک قوڕقوشم و جیوە،

which can permanently damage their nervous systems.

کە دەتوانێت بۆ هەمیشە زیان بگەیەنێت بە کۆئەندامی دەماریان،

Phone waste can also end up in huge dump sites,

خاشاکی مۆبایل هەروەها دەکرێت فڕێبدرێت لە شوێنی گەورەی زبڵ فڕێدان،

leaching toxic chemicals into the soil and water,

پاشان ماددە کیمیاییە ژەهراوییەکان دەتوێنەوە و دەچنە ناو خاک و ئاوەوە،

mirroring the problems of the mines where the elements originated.

پێچەوانە کردنەوەی کێشەکانمان بەوەی کە لە کوێ توخمەکان بنەڕەت هەبوون.

A phone is much more than it appears to be on the surface.

مۆبایلێک زۆر لەوە زیاترە کە دەردەکەوێت بە ڕووەکەی

It’s an assemblage of elements from multiple countries,

بریتییە لە کۆکردنەوەی ماددەکان لە کۆمەڵێک وڵاتەوە

linked to impacts that are unfolding on a global scale.

بەستراون بە هۆکاری کاریگەرییەکانی کە دەریدەخەن لەسەر ئاستە جیهانییەکەی،

So, until someone invents a completely sustainable smartphone,

بۆیە، تاوەکو کەسێک مۆبایلێکی زیرەکی تەواو ژینگەدۆست بەرهەمدێنێت.

ئێمە پێویستە ڕووبەڕووی مەرج و بارودۆخەکان ببین

we’ll need to come to terms

with how this technology affects widespread places and people.

کە چۆن ئەم تەکنەلۆژیایە کاریگەری بەربڵاوی دەبێت لەسەر شوێن و خەڵک.