Are the illuminati real? - Chip Berlet

Translator: Aga Ismael Reviewer: Daban Q Jaff

The year was 1776.

ساڵی ١٧٧٦ بوو.

In Bavaria, new ideals of rationalism, religious freedom,

لە بەڤێریا، فەلسەفەی عەقڵانیەت، ئازادی ئاینی،

and universal human rights

و مافی جیهانی مرۆڤ

competed with the Catholic church’s heavy influence over public affairs.

لە ململانێدا بوون لەگەڵ کاریگەری گەوری کەنیسەی کاثۆلیکی بەسەر ڕای گشتیدا.

Across the Atlantic,

بەدرێژایی ئەتلانتیک دا،

a new nation staked its claim for independence on the basis of these ideas.

گەلێکی نوێ بە ئاشکرا داوای مافی خۆیان دەکرد بۆ سەربەخۆی بە پێی ئەم بیرۆکانە.

But back in Bavaria,

بەڵام جارێکی تر لە بەڤێریا،

law professor Adam Weishaupt’s attempts to teach secular philosophy

پڕۆفیسۆری بواری یاسا ئادەم وایشاوپت هەوڵیدا فەلسەفەی نائایینی بڵاو بکاتەوە

continued to be frustrated.

بەردەوام بوو تاکو گەشەی پێبدات.

Weishaupt decided to spread his ideas through a secret society

وایشاوپت بڕیاریدا بە بڵاوکردنەوەی بیرۆکەکانی لە ڕێگەی کۆمەڵگەیەکی نهێنییەوە

that would shine a light on the shortcomings of the Church’s ideology.

کە بتوانێت سەرنج بخاتە سەر خاڵی لاوازی بیری کەنیسە.

He called his secret society the Illuminati.

ناوی لە کۆمەڵگە نهێنییەکەی نا ئیڵومیناتی.

Weishaupt modelled aspects of his secret society off a group called the Freemasons.

وایشاوپت بنەما نهێنییەکانی کۆمەڵگەکەی داڕشت و ناوینان ماسۆنییە ئازادەکان.

Originally an elite stoneworkers’ guild in the late Middle Ages,

لە سەرەتاوە چینێکی هەڵبژێردراو بوون لە کۆتایی ساڵەکانی ناوەڕاست،

the Freemasons had gone from passing down the craft of masonry

ماسۆنییە ئازادەکان لە دامەزراندنی بیرۆکەی ماسۆنییەوە ڕۆشتن بەرەو

to more generally promoting ideals of knowledge and reason.

گەشەپێدانێکی گشتیانە کە بیرۆکەی زانیاری و هۆکار.

Over time, they had grown into a semi-secret, exclusive order

وردە وردە، بوون بە نیمچە نهێنی و داواکراو

that included many wealthy and influential individuals,

کە پێکدەهاتن لە چەندین سەرمایەدار و تاکی کاریگەری،

with elaborate, secret initiation rituals.

خاوەن پلانێکی، نهێنی سەرەتایی زیرەکانە.

Weishaupt created his parallel society while also joining the Freemasons

وایشاوپت کۆمەڵگەکەی دروستکرد هاوکاتی بەشداری پێکردنی ماسۆنییە ئازادەکان

and recruiting from their ranks.

و دروستکردنی دەستە و پلە بەندکردنیان.

He adopted the code name Spartacus for himself,

ئەو وشەی نهێنی سپارتاکۆسی بۆ خۆی هەڵبژارد،

after the famed leader of the Roman slave revolt.

کا ناوی سەرکردەی بەناوبانگی شۆڕشی کۆیلەکانی ڕۆما بوو.

Early members became the Illuminati’s ruling council, or Areopagus.

ئەندامە سەرەتاییەکان بوون بە ئەنجومەنی بەڕێوەبردن، یان ئەنجومەنی پیران.

One of these members, Baron Adolph Knigge, was also a freemason,

یەکێک لەو ئەندامانە، بارۆن ئەدۆڵف نیگی بوو، کە هاوکات ماسۆنی ئازادیش بوو،

and became an influential recruiter.

پاشان بوو بە دەستە دروستکەرێکی کاریگەر.

With Knigge’s help, the Illuminati expanded their numbers,

بە هۆی هاوکارییەکانی نیگییەوە، ئیڵومیناتی ژمارەی ئەندامانی زیادی کرد،

gained influence within several Masonic chapters,

لە ڕێگەی چەند ڕێکخراوێکی ماسۆنییەوە بوون بە خاوەنی کاریگەری،

and incorporated Masonic rituals.

و نەریتی ماسۆنیان دروستکردن.

By 1784, there were over 600 members,

لە ساڵی ١٧٨٤دا، زیاتر لە ٦٠٠ ئەندام بوون،

including influential scholars and politicians.

کە زانای کاریگەر و خەڵکی سیاسییان لەگەڵ بوو.

As the Illuminati gained members,

کە ئەندامانی ئیڵومیناتی زیادیان کرد،

the American Revolution also gained momentum.

شۆڕشی ئەمریکیش بەرەو گەورەبوون چوو.

Thomas Jefferson would later cite Weishaupt as an inspiration.

تۆماس جێفەرسۆن لە دواتردا وایشاوپتی بە هاندەر ناوبرد.

European monarchs and clergy were fearful of similar revolts on their home soil.

پاشا و سەرکردەکانی ئەوروپا تۆقی بوون لە شۆڕشێکی هاوشێوە لە وڵاتەکانیان.

Meanwhile, the existence of the Illuminati had become an open secret.

لە کاتێکدا، بوونی ئیڵومیناتی بوو بە بە نهێنییەکی کراوە.

Both the Illuminati and the Freemasons drew exclusively

ئیڵومیناتی و ماسۆنییە ئازادەکان

خەڵکی سەرمایەداریان وەکو ئەندام دیاری دەکرد،

from society’s wealthy elite,

which meant they were constantly rubbing shoulders

ئەمەش مانای ئەوەیە کە ئەوان بە بەردەوامی

with members of the religious and political establishment.

لە پەیوەندی دابوون لەگەڵ ئەندامانی دامەزراوە ئاینیی و سیاسییەکان.

Many in the government and church believed that both groups

زۆرێک لە حکومەت و کەنیسە باوەڕیان بە هەردوو دەستەکە هەبوو

were determined to undermine the people’s religious faith.

کە سووربوون لەسەر لاواز کردنی باوەڕی خەڵک بە ئاین.

But these groups didn’t necessarily oppose religion—

بەڵام ئەم دەستانە بە هەموو شێوەیەک دژایەتی ئاینیان نەدەکرد —

they just believed it should be kept separate from governance.

بەڵکو پێیان وابوو کە پێویستە ئاین لە لە حکومەت جیا بکرێتەوە.

Still, the suspicious Bavarian government started keeping records

لەگەڵ ئەوەشدا، حکومەتی گوماناوی بەڤێریا

تۆماری ئەندامانی بانگەشە بۆ کراوی ئێڵومیناتی هێشتەوە.

of alleged members of the Illuminati.

Just as Illuminati members begun to secure important positions in local governments

دوای ئەوەی کە ئەندامانی ئیڵومیناتی پلە و پایەی گرنگیان لە حکومەت

and universities,

و زانکۆکان وەرگرت،

a 1784 decree by Duke Karl Theodor of Bavaria banned all secret societies.

لە ١٧٨٤ دوک کاڕڵ تیادۆر بڕیاڕیدا بە قەدەغە کردنی سەرجەم کۆمەڵگە نهێنییەکان.

While a public ban on something ostensibly secret might seem difficult to enforce,

لە کاتێکدا سەپاندنی قەدەغەکردنی شتێک کە بە ڕواڵەت نهێنییە ئەستەمە

in this case it worked.

بەڵام لەم بار و دۆخەدا ڕوویدا.

Only nine years after its founding,

تەنها ٩ ساڵ دوای دامەزراندنی،

the group dissolved, their records were seized,

دەستەکە لەناوچوو، تۆمارەکانیان دەستی بەسەردا گیرا،

and Weishaupt forced into exile.

و وایشاوپتیس دوور خراویەوە.

The Illuminati would become more notorious in their afterlife

ئیڵومیناتی لە دوای ئەمەوە زۆر بەد ناو بوون

than they had ever been in their brief existence.

لەچاو ئەو تەمەنە کورتەی پێشووتریان.

A decade later, in the aftermath of the French Revolution,

دەیەیەک دواتر، لە دوای شۆڕشی فەڕەنسییەوە،

conservative authors claimed the Illuminati had survived their banishment

نوسەرە نەریتییەکان پێیان وابوو کە ئیڵومیناتی توانی ڕزگاری بێت لە لەناوچوون

and orchestrated the overthrow of the monarchy.

و کودەتایان ئەنجامدا لە دژی دەسەڵاتی پاشایی.

لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا،

In the United States,

preacher Jedidiah Morse promoted similar ideas of an Illuminati conspiracy

جێدیدیا مۆرسی بانگخواز هەمان بیرۆکەی ئیڵومینیاتی پەرەپێدا

against the government.

لە دژی دەسەڵات.

But though the idea of a secret group orchestrating political upheaval

بەڵام سەرەڕای ئەوەی کە بیرۆکەی دەستەکە ڕێکخستنی و ئەنجامدانی گۆڕانکاری سیاسییە

is still alive and well today, there is no evidence that the Illuminati survived,

تاکو ئەمڕۆ کارایە و چالاکە، هیچ بەڵگەیەک نییە بۆ ڕزگاربوون،

reformed, or went underground.

دوبارە ڕێکخستنەوە، یان لە ناوچوونی.

Their brief tenure is well-documented in Bavarian government records,

خاوەندارییە پوختەکەیان زۆرباش پارێزراوە لەناو تۆمارەکانی دەسەڵاتی بەڤێرییان،

the still-active Freemasons’s records,

تۆماری تا ئێستا زیندووی ماسۆنییەکان،

and particularly the overlap between these two sources,

و بەتایبەت لێکچوونی نێوان ئەم دوو سەرچاوەیە،

without a whisper since.

بە بێ هیچ ئاماژەیەک.

In the spirit of rationalism the Illuminati embraced,

لە تایبەتمەندییەتی فەلسەفەی عەقلانیەت ئیڵومیناتی پەسندکراوە،

one must conclude they no longer exist.

کە پێویستە وادابنێن کە چیتر بوونیان نییە.

But the ideas that spurred Weishaupt to found the illuminati still spread,

بەڵام بیرۆکەکانی کە وای لە وایشاوپت کرد کە ئیڵومیناتی دابمەزرێنێت تا ئێستا بەربڵاوە

becoming the basis for many Western governments today.

و بووەتە بنچینەی دامەزراندنی زۆرینەی حکەمەتەکانی ڕۆژاوا.

These ideas didn’t start or end with the Illuminati—

ئەم بیرۆکانە بەهۆی ئیڵومیناتییەوە دروست نابن یان لەناو ناچن —

instead, it was one community that represented a wave of change

لە جیاتی ئەمە، یەک کۆمەڵگە بوو کە شەپۆلێک گۆڕانکاری گرتەخۆی

that was already underway when it was founded

کە پێش ئەوەی ئیڵومیناتی دابمەزرێت لە جوڵەدا بوو

and continued long after it ended.

و بەردەوام بوو دوای ئەوەی ئەمە کۆتایی هات.