Why should you read Shakespeare’s “The Tempest”? - Iseult Gillespie

Translator: Ayan Organization Reviewer: Daban Q Jaff

Claps of thunder and flashes of lightning illuminate a swelling sea,

هەورە بروسکە و ڕوناکییەکانی، دەریایەکی فراوان ڕوناک دەکەنەوە،

as a ship buckles beneath the waves.

و کەشتیەک لەگەڵ شەپۆلەکان شەڕ دەکات.

This is no ordinary storm, but a violent and vengeful tempest,

ئەمە گەردەلوولێکی ئاسایی نییە، بەڵکو ڕەشەبایەکی دڕندە و تۆڵە سێنەرە،

and it sets the stage for Shakespeare’s most enigmatic play.

ئەمە ڕێگە خۆشکەر دەبێت بۆ تەم و مژاویترین شانۆی شکسپیر.

As the skies clear, we are invited into a world

کاتێک ئاسمان ڕوون دەبێتەوە، بانگهێشت کراوین بۆ جیهانێک

that seems far removed from our own, but is rife with familiar concerns

زۆر لە هی خۆمان جیاوزترە، بەڵام پڕە لە کێشە بەردەوامەکان

about freedom, power, and control.

سەبارەت بە ئازادی و دەسەڵات و دەست بەسەرداگرتن.

The Tempest is set on a desert island, exposed to the elements

شانۆی "ڕەشەباکە" لەسەر دورگەیەکی بیابانییە،

and ruled with magic and might by Prospero, the exiled Duke of Milan.

پرە لە جادوو و مەزنی پڕۆسپێرۆ شازادەی دوورخراوەی میلان.

Betrayed by his brother Antonio, Prospero has been marooned on the island

کە لە لایەن براکەیەوە، ئەنتۆنیۆ ناپاکی لەگەڵدا کراوە و لەسەر دوورگەکە جێدەهێڵرێت

for twelve years with his daughter Miranda and his beloved books.

بۆ ماوەی دوازدە ساڵ لەگەڵ کچەکەی میراندا و هەروەها لەگەڵ کتێبە خۆشەویستەکانی.

In this time he’s learned the magic of the island

لەم ماوەیەدا، فێری جادووی دوورگەکە بوو

and uses it to harness its elementary spirits.

و بەکاری دەهێنێت بۆ بە دەستهێنانی ڕوحە توخماوییەکان.

He also rules over the island’s only earthly inhabitant,

و هەروەها دەسەڵاتیشی هەیە بەسەر هەر تاکێکی دانیشتووی دوورگەکە،

the dejected and demonized Caliban.

کاڵیبانی غەمبار و شەیتاناوی.

But after years of plotting revenge, Prospero’s foe is finally in sight.

دوای چەند ساڵ لە پلاندانان بۆ تۆڵەسەندنەوە دووژمنی پڕۆسپێرۆ لە کۆتاییدا دەردەکەون.

With the help of the fluttering sprite Ariel,

بە یارمەتی خێوی فڕیو، ئاریێڵ،

the magician destroys his brother’s ship and washes its sailors ashore.

جادووگەرەکە کەشتی براکەی دەڕووخێنێت و و دەستەی کەشتیەکە دەباتە بەر کەنار دەریا.

Prospero’s plotting even extends to his daughter’s love life,

پلانەکانی پڕۆسپێرۆ تەنانەت خۆی دەگەیێنێتەوە ناو ژیانی خۆشەویستی کچەکەشی،

whom he plans to fall for stranded prince Ferdinand.

کە پلانی داناوە بکەوێتە داوی میر فێردیناندی گیرخواردوو.

And as Prospero and Ariel close in on Antonio,

کاتێک پڕۆسپیرۆ و ئاریێڵ نزیک دەبنەوە لە ئەنتۆنیۆ،

Caliban joins forces with some drunken sailors,

کاڵیبان لەگەڵ چەند دەریاوانێکی سەرخۆش یەک دەگرێت،

who hatch a comic plot to take the island.

پلانێکی پێکەنیناوی دادەنێن بۆ دەست بەسەرداگرتنی دوورگەکە.

The play strips society down to its basest desires,

شانۆکە کۆمەڵگە شی دەکاتەوە بۆ سەرەتاییترین حەز و ئارەزووەکانی،

with each faction in hot pursuit of power- be it over the land, other people,

هەر یەکەیان بە دوای هێز و دەسەڵات دەکەون بەسەر زەوی، یاخوود خەڵکی تر،

or their own destiny.

یاخوود چارەنووسی خۆیان وێڵن.

But Shakespeare knows that power is always a moving target;

بەڵام شکسپیر دەزانێت کە ؛دەسەڵات ئامانجێکی جووڵاوەیە

and as he reveals these characters’ dark histories,

و کاتێک مێژووی تاریکی ئەم کەسیەتییانە دیار دەخات،

we begin to wonder if this vicious cycle will ever end.

وێنایی کۆتایی هاتنی ئەم چەرخە دڕندەیە دەکەین.

Although Prospero was wronged by Antonio,

هەرچەندە ئەنتۆنیۆ خراپەی کرد لەگەڵ پڕۆسپێرۆ،

he has long inflicted his own abuses on the island,

بۆ ماوەیەکی زۆر بە خراپی دوورگەکەی بەکاردەهێنا،

hoarding its magical properties and natural re-sources for himself.

توانا جادوویی و سەرچاوە سرووشتییەکانی بۆ خۆی کۆدەکردەوە.

Caliban especially resents this takeover.

کاڵیبان بە تایبەتی دووژمنی ئەم داگیرکارییە بوو.

The son of Sycorax,

کوڕی سایکۆڕاکس،

a witch who previously ruled the island,

جادووگەرێکە کە پێشتر دەستی بەسەر دوورگەکەدا گرتبوو،

he initially helped the exiles find their footing.

لە سەرەتادا یارمەتی دوورخراوەکانی دەدا بۆ ئەوەی جێگیر بن.

But he’s since become their slave, and rants with furious regret:

بەڵام لەو ساتەوەی بۆتە کۆیلەی ئەوان و بە پەشیمانییەکی زۆرەوە بۆڵە بۆڵ دەکات:

“And then I loved thee,/ And showed thee

دواتر خۆشمویست و پێم پیشاندا

all the qualities o’ th’ isle/ The fresh springs,

هەموو تایبەتمەندییەکانی دورگە بچووکەکە، کانییە نوێیەکان،

brine pits, barren place and fertile./

کونی خوێواو و زەوی وشک و بە پیت.

Cursed be I that did so!”

!نەفرەتی لە من کە وامکرد''

With his thunderous language and seething anger,

بە زمانە بروسکاوییەکەی و تووڕەبوونە کوڵاویەکەی،

Caliban constantly reminds Prospero of what came before:

کاڵیبان هەمیشە ڕابردوو بە بیر پڕۆسپێرۆ دەهێنێتەوە:

this island’s mine by Sycorax my mother, Which thou takest from me.

بە پێی سایکۆڕاکس، دایکی من، ئەم دوورگەیە هی منە کە تۆ لە منت بردووە.

Yet Sycorax also abused the island,

هەرچەندە سایکۆڕاکس بە خراپی دوورگەکەی بە کاردەهێنا،

and imprisoned Ariel until Prospero released him.

و ئاریێڵی زیندانی کرد هەتاکو پڕۆسپێرۆ ئازادی کرد.

Now Ariel spends the play hoping to repay his debt and earn his freedom,

و ئێستا ئاریێڵ لە شانۆکەدا هەوڵدەدات قەرزەکەی بداتەوە و ئازادی بە دەست بهێنێت،

while Caliban is enslaved indefinitely, or at least as long

لە کاتێکدا کاڵیبان هەتا هەتایە زیندانی کراوە، یاخوود بە لایەنی کەمەوە

as Prospero is in charge.

هەتاکوو پرۆسپیرۆ لە دەسەڵات بێت.

For these reasons and many more,

لەبەر ئەم هۆکارە و چەندانی تر،

The Tempest has often been read as an exploration of colonialism,

شانۆییەکە زۆربەی کات وەکو بەرجەستەی دۆزینەوەی کۆڵۆنیاڵیزم،

and the moral dilemmas that come with en-counters of “brave new world(s)."

و کێشە ئەخلاقیەکانی ''جیهانێکی نوێی چاونەترس'' بینراوە.

Questions of agency and justice hang over the play:

چەندین پرسیاری هێز و دادپەروەری لەسەر ئەم شانۆییە درووست دەبێت:

is Caliban the rightful master of the land?

ئایا کاڵیبان گەورەی ڕاستەقینەی دوورگەکەیە؟

Will Ariel flutter free?

ئایا ئاریێڵ دەرباز دەبێت؟

And is Prospero the mighty overseer-

و ئایا پڕۆسپێرۆ چاودێریکەری مەزنە-

or is there some deeper magic at work, beyond any one character's grasp?

یاخوود جادووی قووڵتر لە ئارادایە، کە لە توانای هیچ لە کەسیاتییەکاندا نییە؟

Throughout the play,

لە شانۆکەدا،

Ariel constantly reminds Prospero of the freedom he is owed.

ئاریێڵ بە بەردەوامی بە پڕۆسپێرۆ دەڵێت کە قەرزداری ئازادییەکەیەتی.

But the question lingers of whether the invader will be able

بەڵام پرسیارەکە هێشتا دەمێنێت کە گوایە داگیرکەرەکە

to relinquish his grip.

دەیەوێت واز لە دەسەڵاتی بهێنێت.

The question of ending one’s reign is particularly potent given that The Tempest

پرسیاری دەستبەردان لە دەسەڵات زۆر بەهێزە بە تایبەتی چونکە شانۆکە

is believed to be Shakespeare’s final play.

وا دادەنرێت کە کۆتا شانۆی شکسپیر بێت.

In many ways Prospero’s actions echo that of the great entertainer him-self,

لە زۆر ڕووەوە، هەڵسوکەوتی پڕۆسپێرۆ زۆر نزیکە لە دڵخۆشکردنی خۆی،

who hatched elaborate plots, maneuvered those around him,

کە پلانی زۆر نایابی دانا ئەوانەی دەوروبەری خۆی جووڵاند،

and cast a spell over characters and audience alike.

و جادوویەکی سەپاند بەسەر بینەرو کەسایەتییەکاندا.

But by the end of his grand performance of power and control,

بەڵام لە کۆتایی ئەم چالاکی دەسەڵات و دەستبەسەرداگرتنە،

Prospero’s final lines see him humbled by his audience -

کۆتا قسەکانی، پڕۆسپێرۆ دەکات بە کەسێکی سادە لە لایەن بینەرەوە-

and the power that they hold over his creations.

و ئەو هێزەی کە هەیانە بەسەر درووسکراوەکانی

"With the help of your good hands./ Gentle breath of yours my sails/

بە یارمەتی دەستە پیرۆزەکانی تۆ،" هەناسەی نەرمی تۆ بۆ چارۆکەکانم،

Must fill or else my project fails,/ Which was to please."

پڕۆژەکەم سەرکەوتوو دەبێت کە مەبەستەکەی دڵخۆشکردن بوو

This evokes Shakespeare’s own role as the great entertainer

ئەمە ڕۆڵی سەرەکی شکسپیر وەکو دڵخۆشکەری مەزن دەچەسپێنێت

who surrenders himself, ultimately, to our applause.

کە خۆی دەدات بە دەستەوە لە کۆتاییدا بۆ ڕازیبوونی ئێمە.