How does cancer spread through the body? - Ivan Seah Yu Jun

Translator: Razaw Bor Reviewer: Daban Q Jaff

The onset of cancer usually begins as a solitary tumor

سەرەتای شێرپەنجە بە تاکە گڕێیەک

in a specific area of the body.

لە شوێنێکی دیاری کراوی جەستە دەست پێ دەکات.

If the tumor is not removed,

ئەگەر ئەم گرێیە لانەبرێت،

cancer has the ability to spread to nearby organs,

شێرپەنجە لە تواناییدا ھەیە بەرەو ئەندامەکانی تەنیشتی بڵاو بێتەوە،

as well as places far away from the origin, such as the brain.

ھەتا ئەگەر شوێنەکە دوریش بێت لە شوێنە سەرەکییەکەی گرێکە، بۆ نموونە مێشک.

So how does cancer move to new areas,

چۆن شێرپەنجە بەرەو شوێنێکی نوێ دەچێت،

and why are some organs more likely to get infected than others?

بۆچی ھەندێک لە ئەندامەکان وەک لەوانیتر زیاتر توشی شێرپەنجە دەبن؟

The process of cancer spreading across the body is known as metastasis.

پرۆسەی بڵاوبوونەوەی شیرپەنجە لە جەستەدا بە تەشەنەکردن دەناسڕێت.

It begins when cancer cells from an initial tumor invade nearby normal tissue.

تەشەنەکردن دەست پێ دەکات کاتێک گرێی خانەکانی شێرپەنجە شانەکە داگیر دەکەن.

As the cells proliferate,

کاتێک خانەکان تەشەنە دەکەن

they spread via one of the three common routes of metastasis:

لەڕێگەی یەکێک لەم سێ جۆری تەشەنەکردنە بڵاو دەبنەوە:

transcoelomic, lymphatic, or hematogenous spread.

بڵاوبوونەوە لە ڕێگەی گوێزەرەوەکان، لە ڕێگەی لیمفەکان، یان لە ڕێگەی خوێنەوە.

In transcoelomic spread, malignant cells penetrate the covering surfaces

بڵاو بوونەوە لە ڕێگەی گوێزەرەوەکان، خانە زیاندارەکان دەچنە نێو بۆشاییەکانی

of cavities in our body.

چینەکانی سک لە جەستەماندا.

These surfaces are known as peritoneum

ئەم چینانە بە پەردەی سک ناسراون

and serve as walls to segment the body cavity.

وەک دیوارێک خزمەتی چینەکانی پێستی جەستە دەکەن.

Malignant cells in ovarian cancer, for example,

بۆ نموونە، خانە زیاندارەکانی شێرپەنجەی هێڵکەدان،

spread through peritoneum, which connects the ovary to the liver,

لە ڕێگەی ئەو چینانەی دیواری سکەوە کە هێلکەدانی بە جگەر بەستۆتەوە دەگوازرێنەوە،

resulting in metastasis on the liver surface.

لە ئەنجامدا تەشەنەکردن ڕووی جگەریش دەگرێتەوە.

Next, cancerous cells invade blood vessels when they undergo hematogenous spread.

کاتێک خانەکانی شێرپەنجە لە ڕێگەی خوێنەوە دەگوازرێنەوە لوولەکانی خوێن داگیر دەکەن.

As there are blood vessels almost everywhere in the body,

لەبەر ئەوەی لوولەکانی خوێن لە زۆربەی بەشەکانی لەش هەن،

malignant cells utilize this to reach more distant parts of the body.

بۆیە خانە زیاندارەکان سوود لەمە دەبینن تاکو بە هەموو بەشەکانی تر بگەن.

Finally, lymphatic spread occurs when the cancer invades the lymph nodes,

دوا قۆناغ، شێرپەنجە لیمفە گڕێکان داگیر دەکەن کاتێک لە ڕێگەی لیمفە دەگوێزرێتەوە،

and travels to other parts of the body via the lymphatic system.

و لەڕێگەی دەزگای لیمفایی بەرەو بەشەکانی تری جەستە دەڕوات.

لەبەر ئەوەی ئەم دەزگایە بە زۆربەی ئەندامەکانی جەستە تێپەر دەبێت،

As this system drains many parts of the body,

it also provides a large network for the cancer.

هەربۆیە تۆڕێکی گەورە بۆ شێرپەنجە دابین دەکات.

In addition, the lymphatic vessels empty into the blood circulation,

سەرەرای ئەوەش، لوولە لیمفاوییەکان لە سووری خوێن بەتاڵ بن،

allowing the malignant cells to undergo hematogenous spread.

ڕێگە بە خانە زیاندارەکان بۆ گواستنەوەیان لە ڕێگەی خوێنەوە دەدەن.

Once at a new site, the cells once again undergo proliferation,

جارێکیتر لە شوێنیکی تر، خانەکان

and form small tumors known as micrometastases.

ئەم گرێیە بچووکان دروست دەبن و تەشەنەکردنی بچووکی پێ دەوترێت.

These small tumors then grow into full-fledged tumors,

ئەم گرێیە بچوکانە بۆ دوو گرێی دیکە گەشە دەکەن،

and complete the metastatic process.

پڕۆسەی تەشەنەکردن تەواو دەکەن.

Different cancers have been known to have specific sites of metastasis.

جۆرەکانی شێرپەنجە بەوە ناسراون هەر یەکەو ڕێگەیەکی تایبەت بۆ تەشەنکردنی هەیە.

For example, prostate cancer commonly metastasizes to the bone,

بۆ نموونە، شێرپەنجەی پرۆستات بە گشتی بەرەو ئێسکەکان تەشەنە دەکات،

while colon cancer metastasizes to the liver.

لە کاتێکدا شێرپەنجە کۆلۆن بەرەو جگەر تەشەنە دەکات.

Various theories have been proposed to explain the migration pattern

بەشێک لە بیرۆکەکان پێشنیاری ڕوون کردنەوەی شێوەی گواستنەوەی

of malignant cells.

خانە زیاندارەکان دەکەن.

Of particular interest are two conflicting theories.

دوو جۆر لەم بیرۆکانە وەک یەک بایەخی پێ دەدەن.

Stephen Paget, an English surgeon,

پزیشکی نەشتەرگەری ئێنگلیزی، ستیفن پاگێت،

came up with the seed and soil theory of metastasis.

بیردۆزی تۆو خاکی بۆ کرداری تەشەنە کردن دۆزییەوە.

The seed and soil theory stated that cancer cells die easily

ئەم بیردۆزە پێ وایە خانەکانی شێرپەنجە بە ئاسانی

in the wrong microenvironment,

لە ژینگەیەکی نەگونجاو دەمرن،

hence they only metastasize to a location with similar characteristics.

بۆیە تەشەنەکردنیان تەنها ئەو شوێنانە دەبێت کە هەمان تایبەتمەندییەتی ئەوانی هەیە.

However, James Ewing, the first professor of pathology at Cornell University,

هەرچەندە، یەکەم پرۆفیسۆری زانستی نەخۆشی، جەیمس یوین، لە زانکۆی کۆرنێڵ

challenged the seed and soil theory,

بەرهەڵستی ئەم بیردۆزە بوویەوە،

and proposed that the site of metastasis was determined by the location

و دەسەلمێنیت شوێنی تەشەنەکردنەکە دیاری دەکرا بە دیاریکردنی

of the vascular and lymphatic channels which drain the primary tumor.

شوێنی لوولەی خوێن و کەناڵەکانی لیمفاوی کە گڕێیە بنەرەتیەکە پێیان تێپەر دەبێت.

Patients with primary tumors that were drained by vessels leading to the lung

نەخۆشەکان لە قۆناغی یەکەمی شێرپەنجە تووشی خوێن بەربوون دەبن لە ڕێگەی خوێنهێنەر

would eventually develop lung metastases.

بەرەو سیەکان دەچێت و سەرەنجام سییەکان توشی شێرپەنجە دەبن.

Today, we know that both theories contain valuable truths.

لەم ڕۆژگارە، ئێمە دەزانین هەردوو بیردۆزەکە ڕاستییەکان لەخۆ دەگرن.

Yet the full stories of metastasis is much more complicated

لەگەڵ ئەوەشدا پڕۆسەی تەشەنەکردن زۆر لەوە ئاڵۆزترە

than either of the two proposed theories.

کە ئەم دوو بیردۆزە سەلماندوویانە.

Factors like the cancer cell's properties,

هۆکارەگەل وەک تایبەتمەندی خانەکانی شێرپەنجە،

and the effectiveness of the immune system in eliminating the cancer cells,

چالاکی سیستەمی بەرگری لە شوێنی خانەکانی شێرپەنجە،

also play a role in determining the success of metastasis.

ڕۆلێکی گرنگیان لە دیاری کردنی کرداری تەشەنەکردندا هەیە.

Unfortunately, many questions about metastasis remain unanswered until today.

بەداخەوە، هەتا ئەمڕۆش زۆربەی پرسیارەکان سەبارەت بە تەشەنەکردن بێ وەڵام ماونەتەوە.

تێگەیشتن لە چۆنیەتی پەرەسەندن هەنگاوێکی گرنگ

Understanding the exact mechanism holds an important key

to finding a cure for advanced stage cancers.

بۆ دۆزینەوەی چارەسەرێک بۆ پەرەسەندنی قۆناغەکانی شێرپەنجە بەدەست دەهێنیت.

By studying both the genetic and environmental factors,

دەتوانین لە ڕێگەی لێکۆڵینەوە لە هۆکارەکانی بۆماوەی و ژینگەیی،

which contribute to successful metastasis,

کە لە پەرەسەندی تەشەنەکردنەکە هاوکارن،

we can pinpoint ways to shut down the process.

دەتوانین چەند ڕیگەیەکی کۆتایی هێنان بەم کردارە بخەینە ڕوو.

The war against cancer is a constant struggle,

بەرهەڵستی لە دژی شێرپەنجه هەوڵێکی بەردەوامە،

and scientists are hard at work developing new methods against metastasis.

و زاناکان بە جدی کار بۆ بەرەو پێش بردنی ڕێگەیەکی نوێ دژی تەشەنەکردن دەکەن.

Of recent interest is immunotherapy,

دوا بیرۆکەش چارەسەری بەرگرییە،

a modality which involves harnessing the power of the immune system

ڕێگەیەکە بە هاوبەشی لەگەڵ توانای سیستەمی بەرگری

to destroy the migrating cells.

خانە زیاندارەکان تێک دەشکێنێت.

ئەمەش دەتوانرێت بە ڕێگەی جیاواز بکرێت، بۆ نموونە

This can be done in different ways,

such as training immune cells to recognize cancerous cells via vaccines.

خانەکانی بەرگری لە کاتی کوتان لە ناسینەوەی خانەکانی تووشبوو بە شێرپەنجە ڕابهێنرێن.

The growth and activity of the immune cells

گەشە و چالاکی خانەکانی بەرگری

can also be stimulated by injecting man-made interleukins,

دەتوانڕێ لە ڕێگەی کوتان چالاک بکرێن،

chemicals which are usually secreted by the immune cells of the body.

مادە کیمیاوییەکان لە ڕێگەی خانە بەرگرییەکانی لەشەوە دەردەدڕێن.

These two treatments are only the tip of the iceberg.

ئەم دوو ڕێگە چارەسەرە هەنگاوێکی بچوکن.

With the collaborated research efforts of governments, companies and scientists,

بە هەوڵی توێژینەوەکان بە هەماهەنگی حکومەت، لەگەڵ کومپانیاکان، و زاناکان

perhaps the process of metastasis will be stopped for good.

لەوانەیە پرۆشەی تەشەنەکردن بە تەواوەتی کۆتایی پێ بهێنرێت.