Why haven’t we cured arthritis? - Kaitlyn Sadtler and Heather J. Faust

Translator: zhila mawlood Reviewer: Daban Q Jaff

له ‌كاتێكدا به‌ چیڕۆكه‌ چاونه‌ترسه‌كانی سه‌رده‌می گه‌نجێتیی دڵخۆشت ده‌كات،

While regaling you with daring stories from her youth,

it might be hard to believe your grandmother used to be a trapeze artist.

له‌وانه‌یه‌ ئه‌سته‌م بێت باوه‌ڕ بكه‌یت داپیره‌ت وه‌رزشه‌وانێكی جۆلانێ بوو.

However, the bad backs, elbow pain, and creaky knees so common in older people

له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش، پشت ئێشه‌، ئازاری جومگه‌، و ئه‌ژنۆ له‌رزین له‌ پیره‌كان زۆر باوه‌

is more than just “old age."

زیاتره‌ له‌وه‌ی ته‌نیا ته‌مه‌نی پیریی" بێت."

In fact, the source of this stiffness plagues many young people as well.

له ‌ڕاستیدا، سه‌رچاوه‌ی ئه‌و ڕه‌ق بوونه‌ زۆر له‌ گه‌نجه‌كانیش بێزار ده‌كات.

تاوانباره‌كه‌ هه‌و كردنی جومگه‌كانه‌:

The culprit is arthritis:

a condition that causes inflammation and pain in the joints

حاڵه‌تێكه‌ ده‌بێته‌ هۆی هه‌و كردن و ئازار له‌ جومگه‌كانی

of over 90 million people in the U.S. alone.

زیاتر له‌ 90 ملیۆن خه‌ڵك ته‌نیا له‌ ئه‌مریكا.

به‌ڵام ئایا جومگه‌ له‌رزین و ڕه‌ق بوون به ‌ڕاستیی ڕزگار بوون لێیان نییه‌؟

But are stiff, creaky joints really inevitable?

What makes arthritis so pervasive,

چی وا له‌ هه‌و كردنی جومگه‌ ده‌كات زۆر بڵاو بێت،

and why haven’t we found a cure for this widespread condition?

و بۆچی چاره‌سه‌رێكمان بۆ ئه‌و حاڵه‌ته‌ جیهانییه‌ نه‌دۆزیوه‌ته‌وه‌؟

The first hurdle is that arthritis is actually a spectrum

یه‌كه‌م كۆسپ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ هه‌و كردنی جومگه‌كان به‌ ڕاستیی شه‌به‌نگێكه‌

of over 100 different arthritic conditions.

له‌ زیاتر له‌ 100 حاڵه‌تی جیاوازی هه‌و كردنی جومگه‌یی.

All these conditions share symptoms of joint pain and inflammation,

هه‌موو ئه‌م حاڵه‌تانه‌ نیشانه‌ی ئازاری جومگه‌ و هه‌و كردنیان هه‌یه‌،

but the origin and severity of those symptoms vary widely.

به‌ڵام سه‌رچاوه ‌و توندیی نیشانانه‌ به‌ فراوانی ده‌گۆڕێت.

Even the most common type, osteoarthritis,

ته‌نانه‌ت باوترین جۆر، داخورانی ئێسك،

is trickier to prevent than one might think.

ئاڵۆزتره‌ بۆ نه‌هێشتنی وه‌ك له‌وه‌ی یه‌كێك بیری لێ بكاته‌وه‌.

It’s a general misconception that arthritis is confined to old age.

خراپ تێگه‌یشتنێكی گشتییه‌ كه‌ هه‌و كردنی جومگه‌ تایبه‌ته‌ به‌ خه‌ڵكی پیر.

The origins of osteoarthritis can often be traced to a patient’s early life,

ده‌كرێت سه‌رچاوه‌ی داخورانی ئێسك به‌ زۆریی له‌ ژیانی زوویی نه‌خۆشه‌كه‌ ده‌ركه‌وتبێت،

from any seemingly ordinary joint injury.

له‌ هه‌ر برینێكی جومگه‌ی به‌ڕواڵه‌ت ئاسایی.

Following impact, immune cells rush in to help clean and repair the damaged site

به‌ شوێنكه‌وتنی كاریگه‌رییه‌كه‌، خانه‌كانی به‌رگریی په‌له‌ ده‌كه‌ن له‌ پاك كردن و چاك

كردنه‌وه‌ی شوێنه‌ زیانپێگه‌ییوه‌كه‌ و ده‌ست ده‌كه‌ن به‌ ڕژاندنی ئه‌نزیمه‌كان،

and begin pumping out enzymes,

including matrix metalloproteinases and aggrecanases.

له‌ نێویاندا ڕیزكراوه‌ی ئه‌نزیمه‌ پڕۆتینی یه‌كان و ئه‌نزیمی شانه‌ كڕكڕاگه‌ییه‌كان.

These enzymes clear out the damaged tissue and contribute to inflammation.

ئه‌م ئه‌نزیمانه‌ شانه‌ زیان پێگه‌ییوه‌كان لاده‌به‌ن و یارمه‌تی هه‌و كردن ده‌ده‌ن.

But while this rapid swelling helps protect the joint during recovery,

له‌ كاتێكدا ئه‌م ئاوسانه‌ خێرایه‌ یارمه‌تی پاراستنی جومگه‌ ده‌دات له‌ كاتی چاره‌سه‌ر،

inadequately healed tissue can cause these immune cells to overstay their welcome.

شانه‌ كه‌م چاكبووه‌كان ده‌بنه‌ هۆی ئه‌وه‌ی خانه‌ به‌رگرییه‌كان زیاد له‌ ماوه‌ی خۆیان

The continuing flood of enzymes starts to degrade the cartilage,

بمێننه‌وه‌. لافاوی به‌رده‌وامیی ئه‌نزیمه‌ كان ده‌ست ده‌كات به‌ دابه‌زاندنی كڕكڕاگه‌،

weakening the joint and leading to arthritis later on.

جومگه‌كه‌ بێهێز ده‌كات و دواتر ده‌بێته‌ هۆی هه‌و كردنی جومگه‌.

Not all forms of arthritis can simply be traced to an old sports injury.

هه‌موو شێوه‌كانی هه‌و كردنی جومگه‌ هۆكاری پێكانی وه‌رزشیی پێشووتر نین.

Take rheumatoid arthritis, which affects 1.3 million U.S. adults.

بۆ نموونه‌ هه‌و كردنی جومگه‌ی ڕۆماتۆیدی، كه‌ 1.3 ملیۆن گه‌نجی ئه‌مریكی تووش ده‌كات.

This condition is actually an autoimmune disease

ئه‌م حاڵه‌ته‌ له ‌ڕاستیدا نه‌خۆشییه‌كی به‌رگریی خۆییه‌

in which autoantibodies target natively produced proteins,

دژه‌ ته‌نه‌ خۆییه‌كان پڕۆتینه‌ به‌رهه‌- مهاتووه‌ نه‌رێنییه‌كان ده‌كه‌نه‌ ئامانج،

some of which are secreted by cartilage cells.

كه‌ هه‌ندێكیان له‌ لایه‌ن خانه‌ كڕكڕاگه‌ییه‌كان ده‌رده‌درێن.

We still don’t know what causes this behavior,

هێشتا نازانین چی ده‌بێته‌ هۆی ئه‌م ڕه‌فتاره‌،

but the result is that the body treats joint tissue like a foreign invader.

ئه‌نجامه‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ جه‌سته‌ وه‌كو داگیركه‌رێكی نامۆ مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كات

Immune cells infiltrate the joint despite there being no tissue damage to repair.

خانه‌ به‌رگرییه‌كان به‌ جومگه‌ تێده‌په‌ڕن هه‌ر چه‌نده‌ هیچ شانه‌یه‌كی تێكشكاو نییه‌

چاكی بكه‌نه‌وه‌.ئه‌م وه‌ڵامه‌ ده‌بێته‌ هۆی هه‌و كردنی درێژخایه‌ن،

This response leads to chronic inflammation,

which destroys bone and cartilage.

كه‌ ئێسك و كڕكڕاگه‌ له‌ناوده‌بات.

Yet another condition, spondyloarthritis,

حاڵه‌تێكی تر بریتییه‌ له‌، هه‌و كردنی جومگه‌ی بربڕه‌كان،

has similarities to both of the conditions we’ve covered.

لێكچوونی هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ هه‌ردوو حاڵه‌ته‌كه‌ی تر كه‌ باسمان كردن.

Patients experience continuous inflammation in the joints

نه‌خۆشه‌كان به‌ هه‌و كردنی به‌رده‌وامی جومگه‌كان ده‌ناڵێنن

and at the sites where ligaments and tendons attach to bones,

و له‌و شوێنه‌ی كه‌ به‌سته‌ره‌كان و ژێ یه‌كان به‌ ئێسكه‌كان ده‌به‌سترێنه‌وه‌،

even without any initial injury.

ته‌نانه‌ت به‌بێ هیچ پێكانێكی سه‌ره‌تایی.

This leads to the flood of enzymes and degradation seen in osteoarthritis,

ئه‌مه‌ ده‌بێته‌ هۆی لافاوی ئه‌نزیمه‌كان و نزمبوونه‌وه‌ له‌ داخورانی ئێسك ده‌بینرێت،

but is driven by different inflammatory proteins called cytokines.

به‌ڵام به‌ پڕۆتینی هه‌و كردووی جیاواز هانده‌درێت كه‌ به‌ سایتۆكاین ناوه‌برێن.

As the enzymes eat away at cartilage,

هه‌ركه‌ ئه‌نزیمه‌كان له‌ كڕكڕاگه‌ داده‌خوڕێن،

the body attempts to stabilize smaller joints by fusing them together.

جه‌سته‌ هه‌وڵ ده‌دات بۆ جێگیر كردنی جومگه‌ی بچووكتر به‌ تێكه‌ڵ كردنیان به‌یه‌كه‌وه‌.

This process sometimes leads to outgrowths called bone spurs,

هه‌ندێك جار ئه‌م كرداره‌ ده‌بێته‌ هۆی گهشه كردن كه‌ پێیان ده‌گوترێت چوكڵه‌ی ئێسك،

which also cause intense stiffness and joint pain.

كه‌ ئه‌ویش ده‌بێته‌ هۆی ڕه‌قبوونی زۆر و ئازاری جومگه‌.

له‌گه‌ڵ هۆكاری زۆر كه‌ ده‌بنه‌ هۆی هه‌و كردنی جومگه‌،

With so many factors causing arthritis,

چاره‌سه‌ره‌كانی ئێستامان گونجاوه‌ بۆ چاره‌سه‌ر كردنی نیشانه‌ دیاریكراوه‌كان

our current treatments are tailored to tackle specific symptoms

rather than underlying causes.

وه‌ك له‌ هۆكاره‌ بنچینه‌ییه‌كان.

These range from promising MACI techniques,

ئه‌مانه‌ درێژ ده‌بێته‌وه‌ له ‌ ته‌كنیكه‌كانی مه‌یسی ) پڕئومێد)،

which harvest cells from small pieces of cartilage to grow replacement tissue.

كه‌ خانه‌كان ده‌دورێته‌وه‌ له‌ پارچه‌ی بچووكی كڕكڕاگه‌ بۆ ئه‌وه‌ی وه‌كو شانه‌ی

To a technique called microfracture,

جێگره‌وه‌ بڕوێن بۆ ته‌كنیكێك كه‌ پێی ده‌لێن شكاوی ورد،

where surgeons create small holes in the bone,

كه‌ برینسازه‌كان كونی بچووك له‌ ئێسك دروست ده‌كه‌ن،

allowing bone marrow stem cells to leak out and form new cartilage.

كه‌ ڕێگه‌ به‌ دایكه‌ خانه‌كانی مۆخی ئێسك ده‌ده‌ن دزه ‌بكه‌ن و كڕكڕاگه‌یه‌كی نوێ پێك

As a last resort,

بێنن. وه‌كو كۆتا پلان،

people with withered cartilage can even undergo full joint replacements.

ئه‌و كه‌سانه‌ی كڕكڕاگه‌ی سیسیان هه‌یه‌ دەتوانن گۆڕینی ته‌واوی جومگه‌ ئه‌نجام بده‌ن.

But outside these drastic measures,

به‌ڵام له ‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م كرداره‌ ناچارییانه‌،

the underlying drivers of autoimmune arthritis

لێخوڕه‌ بنچینه‌ییه‌كانی هه‌و كردنی جومگه‌ی به‌رگریی خۆیی

still present a unique treatment challenge.

هێشتا به‌ره‌نگارییه‌كی چاره‌سه‌ریی نموونه‌یی پێشكه‌ش ده‌كه‌ن.

Scientists are making progress with therapies that block TNF-alpha,

زاناكان پێشكه‌وتنێكی به‌رچاو به‌ده‌ست دێنن له‌گه‌ل ئه‌و چاره‌سه‌رانه‌ی تی ئێن ئێف-

one of the primary proteins causing inflammation in rheumatoid arthritis.

ئه‌لفا ده‌وه‌ستێنێت، یه‌ك له‌ پ س كه‌ ده‌بێته‌ هۆی هه‌و كردنی ج ڕۆماتۆیدی.

But even this approach only treats the symptoms of the condition, not the cause.

ئه‌م بۆچوونه‌ ته‌نیا مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ نیشا- نه‌كانی حاڵه‌كه‌ ده‌كات نه‌ك هۆكاره‌كه‌.

In the meantime, some of our best defenses against arthritis are lifestyle choices:

ئێستا، هه‌ندێك له‌ باشترین به‌رگریییه‌كان مان له‌ دژی هه‌و كردنی ج هه‌ڵبژاردنی شێوازی

ژیانكردنه‌: كێشێكی ته‌ندروست بپارێزین بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی په‌ستان له‌سه‌ر جومگه‌كان،

maintaining a healthy weight to take pressure off joints,

low-impact exercises like yoga or cycling, and avoiding smoking.

-ڕاهێنانی كاریگه‌ری كه‌م وه‌ك یۆگا یان پا سكیڵ لێخوڕین، دووركه‌وتنه‌وه‌ له‌ جگه‌ره‌.

These arthritis-fighting behaviors can help us lead longer lives

ئه‌م ڕه‌فتارانه‌ی دژایه‌تیكردنی هه‌وكردنی ج ده‌توانێت یارمه‌تیمان بدات له‌ پێناو

as we continue to research cures and treatments

ژیانێكی درێژتر له‌كاتێكدا به‌رده‌وامین له‌ توێژینه‌وه‌ له‌سه‌ر چاره‌سه‌ره‌كان

for the huge diversity of arthritic conditions.

بۆ ئه‌و هه‌مه‌چه‌شنییه‌ گه‌وره‌ی حاڵه‌ته‌كانی هه‌وكردنی جومگه‌.