How to spot a misleading graph - Lea Gaslowitz

Translator: Haval Aso Reviewer: Daban Q. Jaff

A toothpaste brand claims their product will destroy more plaque

بڕاندێکی هەویری ددان بانگەشە دەکات بەرهەمەکەیان بەکتریای زیاتر

than any product ever made.

لەچاو هەر بەرهەمێکی تر لەناودەبات.

A politician tells you their plan will create the most jobs.

سیاسەتمەدارێک دەڵێت کە ئەوان زۆرترین هەلی کار دەڕەخسێنن.

We're so used to hearing these kinds of exaggerations

ئێمە باش ڕاهاتووین لە بیستنی ئەو جۆرە پڕوپاگەندانە

in advertising and politics

لە ڕیکلام و سیاسەتدا

that we might not even bat an eye.

کە لەوانەیە بەچاو نەبینرێت.

But what about when the claim is accompanied by a graph?

بەڵام ئەی ئەگەر بانگەشەکە هێڵکاری لەگەڵ بێت؟

Afterall, a graph isn't an opinion.

.لەگەڵ ئەوەشدا، هێڵکاری بژاردەیەک نییە

It represents cold, hard numbers, and who can argue with those?

هێڵکارییەکان ژمارەیەی زۆر گەورە پشان دەدەن کێ دەتوانێت مامەڵەیان لەگەڵ بکات؟

Yet, as it turns out, there are plenty of ways graphs can mislead

بەڵام هەروەک ڕوونە، زۆر ڕێگە هەیە کە هێڵکارییەکان دەتوانن ئەنجامەکان

and outright manipulate.

بە لاڕێدا ببەن و لە ڕاستی لایان بدەن.

Here are some things to look out for.

هەندێک شت هەیە دەبێت بیان زانیت.

In this 1992 ad, Chevy claimed to make the most reliable trucks in America

لەم ڕیکلامەی ساڵی ١٩٩٢دا، شێڤی ڕایگەیاند کە باشترین لۆری لە ئەمریکا دروست دەکات

using this graph.

.بەکارهێنانی ئەو هێڵکارییە

Not only does it show that 98% of all Chevy trucks sold in the last ten years

هێڵکارییەکە تەنها ئەوە پشان نادات کە %٩٨ی لۆرییە فرۆشراوەکانی ١٠ ساڵی ڕابردوویان

are still on the road,

هێشتا لەسەر ڕێگەکانن،

but it looks like they're twice as dependable as Toyota trucks.

بەڵام پێدەچێت ئەوەش بڵێن کە ئەوان دوو ئەوەندەی تۆیۆتا پشت پێ بەستراون.

That is, until you take a closer look at the numbers on the left

ئەمە ڕاستە هەتا بە وردی سەیری ژمارەکانی دەستە چەپی هێڵکارییەکە نەکەیت

and see that the figure for Toyota is about 96.5%.

دەبیتنیت کە ڕێژەی تۆیۆتا بە نزیکەیی %٩٦.٥.

The scale only goes between 95 and 100%.

پێوەرەکەش لەنێوان ٩٥ بۆ ١٠٠ دەڕوات.

If it went from 0 to 100, it would look like this.

ئەگەر رێژەکە لە نێوان ٠ بۆ ١٠٠ با، هێڵکارییەکە بەم شێوە دەبوو.

This is one of the most common ways graphs misrepresent data,

ئەمەش باوترین ڕێگەیە کە هێڵکارییەکان داتا بە هەڵە نیشان دەدەن،

by distorting the scale.

لە ڕیگەی تێکدانی پێوەرەکان.

Zooming in on a small portion of the y-axis

y گەورەکردنی لەسەر بەشێکی بچووکی تەوەرەی

exaggerates a barely detectable difference between the things being compared.

ئەو جیاوازیانەی لەنێوان شتەکان بەرواورد .دەکرێ زیادەڕەوی تێدا دەکەن

And it's especially misleading with bar graphs

بەتایبەتی فریودان بەهۆی خشتە هێڵکارییەکان

since we assume the difference in the size of the bars

لەو کاتەوە وا دادەنێین جیاوازی ئاستی پێوەرەکان

is proportional to the values.

.هاوڕێژەن لەگەڵ نرخەکانیان

But the scale can also be distorted along the x-axis,

بەڵام پێوەەرکە دەتوانرێ تێک بدرێ xبە درێژایی تەوەرەی

usually in line graphs showing something changing over time.

هەروەها لەناو هێڵكارییەکاندا هەندێك شت .نیشان دەدات لەگەڵ کات دەگۆڕێت

This chart showing the rise in American unemployment from 2008 to 2010

ئەو خشتەیە ڕێژەی بەرزبوونەوەی بێکاری لە ئەمریکا نیشان دەدا لەنێوان ٢٠٠٨-٢٠١٠

manipulates the x-axis in two ways.

X نەخشەی .بە دوو ڕێگا چارەسەر دەکرێ

First of all, the scale is inconsistent,

.پێش هەموو شتێک، پێوەرەکە هاودژە

compressing the 15-month span after March 2009

فشار خستەسەر بۆ ماوەی ١٥ مانگ لەدوای ٢٠٠٩ە

to look shorter than the preceding six months.

بۆ ئەوەی کوورتر دەرکەون لەچاو شەش مانگی .پێشوو

Using more consistent data points gives a different picture

بەکار‌هێنانی خاڵی زیاتری داتا هاوتاکان وێنەیەکی جیاواز پێشان دەدا

with job losses tapering off by the end of 2009.

بە لەدەستدانی کار و دوورخستنەوە لە کۆتاییەکانی ٢٠٠٩.

And if you wonder why they were increasing in the first place,

ئەگەر بپرسی بۆچی لە شوێنی یەکەم ،بەرز دەبوونەەوە

the timeline starts immediately after the U.S.'s biggest financial collapse

کاتەکە یەکسەر دەست پێدەکات دوای گەورەترین داڕووخانی دارایی لە ئەمریکا

since the Great Depression.

.لەکاتی خەمە مەزنەکە

These techniques are known as cherry picking.

ئەو تەکنیکانەش وەک کپکردنی بەڵگەکان .دەناسرێ

A time range can be carefully chosen to exclude the impact of a major event

بە وریاییەوە ماوەی کاتەکە هەڵدەبژێردرێت بۆ دوورخستنەوەی کاریگەری ڕووداوەکە

right outside it.

.لە دەرەەوەی ئەودا

And picking specific data points can hide important changes in between.

هەڵبژاردنی خاڵی داتا دیاریکراوەکان دەتوانێ .گۆڕانە گرنگەکان بشارنەوە

Even when there's nothing wrong with the graph itself,

ئەگەر هیچ هەڵەیەکیش نەبێت لە نەخشەکەدا

leaving out relevant data can give a misleading impression.

وازهێنان لە داتا پەیوەستەکان هەستێکی .چەواشەکاری دەبەخشێ

This chart of how many people watch the Super Bowl each year

ئەو نەخشەیەی کە چەند کەس سەیری سوپەر باوڵ دەکات ساڵانە

makes it look like the event's popularity is exploding.

.وەک ڕووداوێکی کاریگەر دەنگ دەداتەوە

But it's not accounting for population growth.

بەڵام ئەوە بۆ ژماردنی گەشەی دانیشتوان .نییە

The ratings have actually held steady

لە ڕاستیدا هەڵسەنگاندنەکان جێگیربوون

because while the number of football fans has increased,

چونکە لەو کاتەوەی ژمارەی هاندەرانی تۆپی پێ ،رووی لە زیادبوون کرد

their share of overall viewership has not.

Finally, a graph can't tell you much

لە کۆتاییدا، نەخشەیەک ناتوانێ زۆرت پێ بڵێ

if you don't know the full significance of what's being presented.

ئەگەر تەواوی شتە گرنگەکان نەزانی کە .پێشکەش دەکرێ

Both of the following graphs use the same ocean temperature data

هەردوو خشتەکە هەمان داتای پلەی گەرمی زەریا بەکاردێنێ

from the National Centers for Environmental Information.

لە ناوەندە نەتەوەییەکانەوە بۆ .بۆ زانیاری ژینگەیی

So why do they seem to give opposite impressions?

کەواتە بۆچی وا دیارە کە ئەوان دژ بە تێکهەڵچوونەکانن؟

The first graph plots the average annual ocean temperature

هێڵکاری یەکەم تێکڕایی پلەی گەرمی ساڵانەی زەریاکان دەخەمڵێنێ

from 1880 to 2016,

لە ساڵی ١٨٨٠ ەوە بۆ ٢٠١٦،

making the change look insignificant.

.وادەکات گۆڕانەکە بێ بایەخ دەربکەوێت

But in fact, a rise of even half a degree Celsius

بەڵام لە ڕاستیدا، بەرزبوونەوەی نیو پلەی سەدی

can cause massive ecological disruption.

دەتوانێ ببێتە هۆی تێکچوونێکی .ژینگەیی بەهێز

This is why the second graph,

،لەبەر ئەوەش هێڵکاری دووەم

which show the average temperature variation each year,

کە تێکڕایی جیاوازی پلەی گەرمی لە هەر ساڵێک ،پێشان دەدا

is far more significant.

.زۆر بایەخدارترە

When they're used well, graphs can help us intuitively grasp complex data.

هێڵکارییەکان یارمەتیمان دەدەن بۆ .زاڵبوون بەسەر داتا ئاڵۆزەکان

But as visual software has enabled more usage of graphs throughout all media,

بەڵام هەروەک نەرمە ئامرازێکی بەرچاو لە ،میدیاکان دەبینرێ

it's also made them easier to use in a careless or dishonest way.

هەمیشە وادەکات ئاسانتر بن بۆ بەکارهێنان .بە ڕێگەیەکی کەمتەرخەم یان بێ متمانە

So the next time you see a graph, don't be swayed by the lines and curves.

بۆیە جاری داهاتوو کە نەخشەیەک دەبینیت .لار مەبەوە بەهۆی هێڵەکان وکەوانەکان

Look at the labels,

،سەیری وەسفەکان بکە

the numbers,

،ژمارەکان

the scale,

،قەبارەکەی

and the context,

،لەگەڵ ناوەڕۆکەکەی

and ask what story the picture is trying to tell.

وە دەپرسم وێنەکە هەوڵ دەدات چ چیڕۆکێک .بڵێت